Kylla lut nadong-shadong namar ki kor ki bor bad ki ‘Social Media’

Wat lehraiñ ban leit sha ki pulit bad ban ai ïa ki jingtip ba thikna khnang ba ki pulit ruh kin kham ïoh por ban leh eiei. Lada slem ka jingujor, ka jingtohkit bad jingwad...

Ha kine ki sngi ngi ïohi ba la sdang kynrei biang ki jingshah thok pisa lyngba ka ‘Mobile Phone’, ‘WhatsApp’, Instagram ha kaba ki don ki nongshong shnong kiba la duh da ki phew lak tyngka. Kane ka pyni ba hapdeng ka jingsynshar jong ka jingstad, ki don kiba pyndonkam bakla ïa kine ki kor ki bor ban shukor ïa ki nongshong shnong ha ban da biang haduh ba kin da duh noh sa ïa ka kamai-kajih jong ki. Namarkata, ngin hap ban long kiba husiar haba ngi pyndonkam ïa kine ki kor ki bor ïoh ba ngi ngat ha ka jingshah shukor. Ki don bun rukom ki jingshah thok haduh ban da duh noh ïa ka pisa ka tyngka kaba ngi la kamai shitom bad kynshew baroh shi katta. Tang namar ka jinglong bym phikir bad ka jingngeit biej, ngi duh lut ïa kata ka kamai-kajih tang hapoh shi khyllipmat. Ban ïoh biang ïa ka pisa ba la shah tuh lyngba ki kor ki bor ka long kaba jynjar haduh katta-katta. Lada ïoh ruh, kan long sa tang khyndiat-khynsoit.

Ka ‘Internet’ ka long kawei na ki jingshem bakhraw tam jong u khun bynriew. Ha ka juk kaba mynta, naduh ba ka jingthied marbam bad haduh ki kam pisa, ki briew ki la lah ban shu shong na ïing ban pyndep ïa ki jingdonkam. Ka jingdon jong ka ‘Internet’ ka ïarap ruh ïa ki khynnah bad ki samla pule namar ki lah ban ïoh jingtip na kiba bun ki tyllong. Ka long ruh ka jingkyrkhu na ka bynta kiba don ïa ka sap ka phong namar ki lah ban buh ïa ki ‘video’ jong ki kum ha ‘YouTube’ bad ka long ka lad ban kamai jakpoh. Ki bun bah ki jingmyntoi na kine ki rynsan lada ngi nang ban pyndonkam ha ka rukom kaba dei bad kaba beit.

Namar jong ka jingwan ka ‘Internet’, ngi don ha ka juk jong ka jingkylla kaba dap da ki kor ki bor bad ki lad ban pathai ne ban ïakynduh ïa ki briew kiba laiphew jait laiphew skit na kylleng ka pyrthei. Ka jingdon jong ki kor ki bor ka ïarap ha kiba bun ki liang. Ki rynsan ‘Social Media’ la ka dei ka Facebook, Twitter, Instagram, WhatsApp, Telegram bad kiwei ki la plie lad ïa ki briew ba kin kham suk ban ïakren ïakhana wat la ka dei na kawei ka shnong sha kawei pat ne kawei ka dewbah sha kawei pat. Ka jingbun jong ki nongshong shnong ba pyndonkam ïa kine ki rynsan na ka bynta ki kam bapher bapher ka pyni ba katba nang mih ki sngi bad ki snem, ka jingshaniah ha ka ‘Social Media’ ka la kiew.

Hynrei, ngi dei ruh ban kynmaw ba kine ki rynsan ki long kum ka waitlam arliang syrti – ki lah ban ïarap na ka bynta ka jingbha bad ki lah ruh ban thaw jingkulmar bad pynlymwir har rukom. Ka shong kumno ngi pyndonkam bad ïa ka liang aïu jong ka syrti ngi jied. Naduh ba sdang ïaid ïew bha ki rynsan ‘Social Media’, ki jingsniew ruh ki la nang shyrkhei. Ki buit ba pyndonkam da ki riewsniew bad ki runar ki la nang kyllaiñ bad ki buh jingeh ruh wat ïa ki pulit ba kin thwet. Kat nang mih ki sngi, katta ki nang mih ki buit kiba laiphew jait laiphew skit ba lah ban pyndonkam ban thok ban shukor ïa ki briew, ban tuh pisa khlem da donkam ban ïa rah da ki suloi bad ki tiar pynmynsaw ne ban leit sha ki jaka kynshew pisa, ban pynngop bad ïalam bakla ïa kiba lui-lui, ban thad ïa ka longrynïeng jongno-jongno, ban wanrah ïa ka jingbym ïa sngewthuh jingmut hapdeng ki nongshong shnong bad ki kynhun bapher-bapher, ban wanrah ïa ka jingïaumsnam bad kumta ter-ter. Shibun ki jingkulmar ki lah ban mih tang na kawei ka jingthoh ne ka dur thaw nang. Ngi la ïohi ïa kiba kum kine ki jingjia na ka por sha ka por.

Ka jingbun palat ki kam be-aiñ bad shukor lyngba ki rynsan ‘Social Media’ bad ki kor ki bor ka la nang pynbunkam ïa ki nongshong shnong bad kumjuh ruh ïa ki pulit. Ki nongshnong shnong ki la hap ban leit ujor sha ki pulit namar ka jingshah shukor pisa lane ka jingpynsaphriang ïa ki dur ki dar bad kumta ter-ter. Ki pulit ki bunkam ban tohkit ïa kine ki jingujor bad ban kem ïa kiba donkti. Kam dei kaba suk ban ïohkem ïa ki nongshet shukor lyngba ki rynsan ‘Social Media’ namar ki don bun ki bym don ha kane ka jylla lane wat ha ka Ri, hynrei kiba treikam na shabar. Namarkata, donkam ban ïa husiar hi nalade ban ym ngop kulmar ha ki jingshah pynbiej. Da ïa peit bha ïa ki jingthoh bad ki khubor kiba phi ïoh khnang ba phin lait na ka jingshah riam hano-re-hano.

Haba ngi smat ban lehkai bad ban peit ïa ki ‘video’ ki bym don jingmut, ngi dei ruh ban peit bad shah shkor ïa kito kiba ai jinghikai lyngba ki ‘video’ kumno ban lait na ka jingshah thok shah shukor lyngba ki rynsan ‘Social Media’ bad ka ‘Mobile Phone’. Lada ngi nang ban husiar, ngin lait na ka jingshah shim kabu ha ki briew kiba khwan bad kiba don ïa ki jingthmu ki basniew. Ngi ai jingmut hangne ba lada phi la sngewthuh bad tip ba phi la shah shukor, sngewbha ban pyntip mar-mar sha ki pulit bad ym ban ap da ki sngi bad ki taïew. Baroh ngim dei kiba sian bad teng-teng ngi kum ngop ha ki jingpynshoi. Wat lehraiñ ban leit sha ki pulit bad ban ai ïa ki jingtip ba thikna khnang ba ki pulit ruh kin kham ïoh por ban leh eiei. Lada slem ka jingujor, ka jingtohkit bad jingwad bniah jong ki pulit ruh kan shimpor. Wat ap haduh ba ka um kan poi ha ryndang.