Biang Por

Ka long ruh kaba pynbitar bad pynsalia ïa kita ki nongwan jingïalang.

U Nongsaiñ Hima,1980

Ka jingbat ne jingbiang por kaba ki ong ha ka ktien phareng “punctuality” ka long bad ka mut ba ngi leh ïa kiei kiei thik ha ka por ba la buh. Kane ka jingbat por ka long kawei na ki satia shyngkhuid jong ka JINGJOP. Ka  por ka long kaba kordor bad ngi dei ban leh shibun kiei kiei ha i por balyngkot katba ngi dang shong basa ha kane ka pyrthei. Ngi lah ban leh ïa kita baroh lada ngi pyndep ïa ki na ka por ba ngi dei ban pyndep ïa ki. Lada ïa kane ka jingmlien kaba bha ngim pynmlien, baroh ki jingpyrshang jong ngi kin shu sepei.

Kane ka jingmlien kaba bha ka long kaba donkam ïa baroh. Lada ka skul ka sdang 10 baje, hynrei u khynnah skul u ïai poi slem man la ka step, te la sngewthuh hi ba uta u khynnah skul u long uba kumno. La ha ka khaii ka pateng, lada u nongkhaiï um bat ia ka por, un duh nongshibun eh. Ha ki kam paidbah ne ha ki jingïalang kumno phi  pyrkhat lada u nongkren ne u nongïalam u wan slem sha ka jingïalang, khlem pep kum ia uta u nongkren bad nongïalam yn ym don ba lah ban sngewburom ïa u. Ka long ruh kaba pynbitar bad pynsalia ïa kita ki nongwan jingïalang. Ka thma ha Waterloo la rem dau Napoleon namar ba u la poi slem tang da ki minit. Lada ngi pule ïa ka jingim ki briew kiba khraw ha ka pyrthei ngin lap ba kawei na ki nongrim jong ka jingjop jong ki, dei ka jingbat jong ki ïa ka por.

Ngi dei ban ïaleh katba don la ka bor ba ngin long kiba bat ïa ka por. Da kaba ngi leh kumne ka pynpaw ba ngi khein kor bad ngi suidñiew ïa kiwei pat. Khnang ba ngi lah ban kiew shaphrang bad ban pyni ba ngi dei ki briew kiba la shai, ngi dei ban bat pynbiang ïa ka por.

Ka jingbat ïa ka por ruh ka pyni ïa ka jinglong briew. Uta u bym nang ban bat ïa la ka por u pyni la ka jinglong briew. Uta u bym nang ban bat ïa ka por u pynpaw ba u long u bym phikir, uba thurmur bad u bym salia. Kum ïa uta mano ban leit shaniah ha u ïa ki kam kiba eh bad bakhia ? Lada shaniah kum ha uta, phin tharai ba la lah don lypa ha ka duhnong te la hap khang sa bad dukan bad hap bam sana ka trai. Namarkata, ka  por ha ki ri kiba la shai ka long ka spah bah bad kumta haba nang ban bat ïa ka por nang ruh ban bat ïa ka spah.

Ka por ki ong kam ju ap ïano ïano ruh, la u heh ne u rit, u riewspah ne u duk. Kumta ka dei ka kamram jong ngi, ban pynbiang bad beh ïa ka por. Hangne ha ri jong ngi, la ju iohi ba ïa ka por ym ju kham khein kordor ïa ka, ju iohsngew ba ki roi ha kane ka ri ju slem da ki kynta, ki briew kiba dei ban leit trei leit ktah, ne leit skul leit pule ki ju poi kham bunsien ynda la dier ka por. 

Nadong shadong naduh ki jingïalang paidbah haduh ki jingiakut jong nga jongphi, ban ïa kynduh ia ki paralok parajor, ngi ju poi slem hadien ka por ba la buh. Kane ka jingpynmlien ban ym pynbiang ïa ka por ka long ka jingduhnong ïa uwei pa uwei, bad dei na kane ka daw ba ki kam ki ïaid suki.

Kumno phin sngew haba phin hap ap dalade da ki kynta hapoh ïing cinema, lada ïa pynbeit ban sdang ha ka por kaba biang ? Kumta na ine i nuksa iba rit phin lah ban sngewthuh ïa ka jingdonkam ban pynbiang ïa ka por. Lada phi pynmlien ban bat ïa ka por ne poi shwa ka por kaba la buh, ha ka jingleit skul jong phi, ne jingïakut ban ïakynduh bad ki paralok, kan pynlong ruh ïa kiwei kiwei ban bat ïa ka por ha ka jingïadei kam bad phi.

Kumta lada baroh ngin ïaleh ban pynbiang la ka por, nga ngeit ba kan long kaei kaei ka jingkyrkhu bad jingkiew shaphrang jong ka ri bad jaidbynriew. Kumta kito ki bymsalia ban bat la ka por, kin lehraiñ hi bad kin bud ïa ka nuksa jong kito kiba pynbiang ïa ka por ha man la ki kam.