J. J. Lyngkhoi, Mynriang EKHD
Kum uwei na ki Nongshong Shnong jong ka jylla Meghalaya nga dap da ka jingsngewkhia haba nga iohi ïa kiei kiei ki jingjia kiba wan jia hapoh ka jylla jong ngi halor ka jingkhih win bad ka jingthmu ka shitniam Hindu ka Gau Dwash Stapna Bharat Yatra ban wan hangne ha Nongbah Shillong ban wan ïaid Rally ban pyrshah ïa ka jingbam doh masi bad ban pynbor ban mane ïa ka Masi bad pynlong kmie ïa ka Masi (ne kata Mother of Nation). Nga pynrem jur ïa ka Seng Shitniam jong ki Hindu ka Gau Dwash Stapna Bharat Yatra hapoh ka jingïalam jong u Swami Avimuktesh Shwarands kaba mut wan ban pynlong ïa ka Rally Pyrshah Bam Doh Masi ha ka 2 tarik October ne ban kheiñ ïa ka Masi kum ka Kmie jong ka Ri India. Nga sngew lyngngoh ïa ka jingthmu jong kane ka Seng ban wan ïalam bakla ïa ki Paidbah jong ka Jylla namar ngi tip ba ka ri India ka dei ka ri Synshar Paidbah ne kata ka (Democracy Country) bad ka Constitution jong ka Ri India ruh ka kdew shai lyngba ka Fundamental Rights bad katkum (ka Artikle ba 25 – 28). Ka ïathuh hangne shaphang ka Right to freedom (Ka hok ban ngeit bad Mane). Katkum kane ka Artikle ngi ki Nongshong Shnong jong ka Ri India ngi don ka hok ban mane Laitluid Tang ba khlem da pynbor ïano ïano ruh. Phi lah ban mane ïa bad ngeit ïano ïano la ka long ïa ki lum ki wah ki dieng ki siej ki mrad ki mreng kumba ong kine ki Shit niam Hindu. Tang ba ngim dei pat ban pynbor ne sngewthuh bakla ïa kiwei. Haman la ka Jaidbynriew ngi don la ka jong ka jong ka Dustur ngi don la ka jong ka Riti. Ynda ngi ai nuksa ïa ka jylla kiba marjan bad ngi kum ka Nagaland, Mizoram ki jylla kiba don la ka jong ka tynrai jong ki ha ka rukom bam kum ka jingbam doh ksew jong ki, ngin shu ong noh ma ngi nangne na jylla Meghalaya bym shah shuh ban bam don ksew hapoh kine ki jylla. Hato kin sngew kumno kin sngap ïa ngi ïa kawei kaba ki sngewtynnad ngin khang noh ma ngi ïa kata kan long beaiñ (illegal). Kumjuh ruh ka Jylla Meghalaya jong ngi ka don la ki jong ki Dustur naduh ka riam ka beit ka kren ka khana ka Bam ka dih bad kiwei kiwei ki jingmlien jong ngi. Kumba ka long mynta 90 % ki paitbah ka jylla ruh ki don kajuh ka thong kumba bun ki la pyrshah ïa kane to ngi ruh kum ki Nongshong shnong ngin ïa snoh kti lang ban nym ailad ïa ki Nongwei kin wan tuklar ïa ka rukom bam jong ngi bad ïa ka jingngeit jong ngi. Lada kine ki Seng Hindu ki dei na ka Ri India ki dei ban tip bad shai ïa ka Constitution jong ka Ri India. Balei ki dang mut ban wan muslai ïa ka jingngeit jong ngi. Ha Jylla Meghalaya jong ngi lano lano ngim ngeit bad ngim mane ïa ka Masi bad ngim lah ban pynlong ïa ka masi kum ka kmie jong ngi. Haduh mynta ngim mane ïa ki mrad ki mreng ki dieng ki Siej ki lum ki wah. Hynrei ngi dang mane ïa U Blei Nongbuh Nongthaw ïa ngi. Kumta halor kane ngim dei ban ailad bad nga kyntu ïa ki Nongshong Shnong ngim dei ban ai lad ïa ki briew kiba nabar kin wan ban batai stad ïa ka jingngeit jong ngi. Kine ki riew ngeit Hindu lada kim pat tip ïa ka Constitution jong ka Ri India bad ïa ka Article kaba 26 ka Right to Freedom of Religion (Ka Hok ban Ngeit bad Mane) kin sngew bha ban pule bha shuwa ïa kane wat wan pynkulmar jingut ïa ngi tang na ka bynta kano kano ka jingmyntoi jong phi. Kum ka Jaitbynriew ngim dei ban ailad ïa kane ka jingthmu namar ka lah ban don ruh kaei kaei sha lyndet. Ha ka juh ka por kum ka Jaidbynriew ngin ïeng tylli ban nym ai lad ïa kum kine ki jait kynhun kiba wan batai stad bad tuklar ïa ka rukom bam rukom dih jong ngi bad ïa ka jingngeit jong ngi. Ka Jylla Meghalaya jong ngi haduh mynta wat la ngi ïa shong khleh bad kiwei ki Jaitbynriew hynrei kam pat mih kano kano ka jingïapher jingmut ne pher niam pher jingngeit hynrei ka shong suk shongsaiñ ka dang neh haduh mynta. Te lada kine ki kynhun ha ka kyrteng jong ka Niam kin wan rung jubor hapoh ka Jylla jong ngi ngim tip kaei ka ban jia nangne sha khmat ïa ka Jylla baieit jong ngi. Kumta em te em, tdot te tdot ngim ailad da lei lei ïa kine ki kynhun ban wan pynshit ïa u paitbah ba lui lui ha kyrteng jong ka Niam.
Kyntang ïawei nga sngew ban ai khublei kyrpang ïa baroh ki kynhun Sengbhalang kiba ïeng pyrshah ban khanglad ïa kane ka Seng shitniam kaba mut ban wan mushlia bad pynkulmar ïa ka shongsuk shongsaiñ hangne hapoh Jylla jong ngi. Ha kajuh ka por lyngba kane ka Artikle jong nga, nga kyntu ïa ka Sorkar ba kan shim ka jingkit khlieh ban nym ailad ïa kum kine ki kynhun ban wan rung hapoh ka Jylla jong ngi khnang ba kan neh ka shongsuk shongsaiñ ha ka ri baieit jong ngi. Ym dei ban tieng koh tympan ïa ki bor kiba halor ne ban shu shah ïalam bakla na ka bynta ka jingmyntoi kano kano ka Seng Saiñ Pyrthei hynrei ban peit beit katkum ki Issue kiba ktah ïa ka Jaitbynriew. Nga sngewdiaw khyndiat haba nga iohi ïa ka jingkren u Chief Minister jong ka Jylla Shri. Conrad K. Sangma ba haba ïa dei bad ka permission na ka kine ki shit niam ka shong ha ka Deputy Commissioner (DC) ha ka jingshisha ma u kum u Chief Minister u dei ban pyndonkam ïa ka bor (Power) kumba long ha kiwei ki Jylla Arunachal Pradesh, Nagaland namar ka jingshim khia ka Sorkar kine ki shitniam ki hap ban ran shadien namar ki bor Sorkar ki pyrkhing. Te lada ka Sorkar kan pyrkhing naduh basdang khamtam na ka liang u Chief Minister un issue ne kren tang shi kyntien ban nym ailad ïa ka jingthmu jong kine ki seng shitniam. Khlem artatien kine ki seng ruh kin ran shadien kumba ki ran sha Nagaland bad Arunachal Pradesh. Te shu donbok ha Jylla Meghalaya jong ngi dang don ki Sengbhalang kum ka KSU, HITO, HYC bad kiwei kiwei kiba la shim ïa ka jingbah khlieh halor kane ka issue.
Khublei Shihajar Nguh
