Wat la ka jylla ryngkat ka ri bad ka pyrthei baroh kawei ki ju rakhe ïa ka sngi jong ka jingpyrshah ïa ka jingdih bad jingdie drok ha kylleng ka pyrthei hynrei la ju sakhi ba ka jingpyrshah ka kut tang ha ki jingrakhe, lait nangta ka long kaba eh ban rat dyngkhong ïa ka jingjyllei jong u drok. Lehse ha ki phew snem mynshwa, ngi khlem poi pyrkhat ba ka jylla jong ngi kan ngat lang ha ka ‘map’ jong ka jingbun ki ban kyrni ha ka jingdih drok lane ba kan long ka jaka ban pynpoi bad die ïa u drok uba bun jait la u dei u Kynja lane Heroin lane ki dawai Methamphetamine kiba bun rukom. Mynta pat, jan man la ka sngi ki pulit ki ïoh kurup drok bad kem ïa ki nongkhaïi drok kiba kot sha ki phew klur tyngka. Ka pyrthei ka la kylla bad ka long kaba itriem namar ka jingbun palat kiba la ngop ha u drok.
Ha kine ki khyndiat snem ba la leit, ki jingkheiñ jingdiah ki pyni ba ha Meghalaya, ki don kumba 3 lak ngut ki briew kiba la kyrni ha ka jingdih drok. Lada kheiñ thikna bha mynta, lehse na kane ka 3 lak ngut, ka lah ban kot sha ka 5 lak ngut ha ka jylla kaba don kumba 34 lane 35 lak ngut ki nongshong shnong namar kam dei kaba eh ban kylla kyrni ha ka jingdih drok, hynrei ka long kaba jwat haduh katta-katta ban lait na ka jingshah teh mraw ha kine ki jingdih kiba pyntroiñ lut nadong-shadong. Ha kylleng ka pyrthei, ka rukom treikam ki nongkhaïi drok ka long ban ai ei shwa ïa u drok sha ki khynnah lane ki samla lane wat ïa kiba la heh ka rta. Hadien ba ki ïohi ba ki la sdang ban kyrni, ki nongdie drok ki pan noh da ka pisa na kita kiba kwah. Kita kiba la kyrni, kim banse ban tuh ban thiem ne ban pynïap ne ban die ïa ki tiar ki tar na la ïing la sem ban ïoh pisa ban thied drok. Ka shimpor da ki snem pat ban lait bad khuid na ka jingdih drok bad ka jingsumar ruh kam dei kaba tad. Ki longïing-longsem ki hap ban shim da ka ram ka shah na kylleng ban pynbiang ïa ka jingsumar. Kiba donbok, ki kham lait na ki jingpang kiba ktah ïa u dohnud lane khyllai. Kiba sniewbok bad kiba la kyrni shaba palat, ki hap ban sumar ïa ki jingpang ba laiphew jait. Bad kawei na kita ki jingpang ka dei ka HIV/AIDS.
Ha ka jingïakynduh bad ki nongdih, ym ki nongdie, drok, ngi sngewthuh ba ka jingim kaba ki im ka long kaba sohsat haduh katta-katta. Ki khie mynstep da ka jingpyrkhat kumno bad naei kin ïoh drok bad ki pynkut ïa ka sngi jong ki da kaba dih drok lane da kaba ïaid kylleng sawdong ban wad pisa ban thied drok. Isynei ïa kiba la shah teh mraw ha une u jingdih namar u la pynjot ym tang ïa ki, hynrei wat ïa ka ïing ka sem baroh kawei. Kiba don ba em ki lah ban ïalam ïa la ki khun shabar ka jylla ban ïoh jingsumar. Ki bym don pat ki hap ban shu ïaishah bad ïai mad ïa ki jingeh. Don kiba shu khlad noh kumto ha ka rta kaba dang khynnah na ka daw jong ka jingdih bun palat ïa u drok. Don kiba shu jah noh kumto na ïing na sem bad na shnong na thaw. Don kiba sahkut ha ki jaka sumar. Don kiba shong ha along. Don kiba dang ïai wad ïa ki lad jingsumar hapdeng ka jingduh jingkyrmen. Bad ki don bun ruh ki bym tip aïu ki dei ban leh.
Kumba ka long mynta, ngi ïohi ba ka tnat pulit ka jylla ka trei tyngeh ban thwet bad kem ïa ki nongkhaïi drok, hynrei kaba sngewsih pat ka long ba la ju ïoh tang ïa ki nongkhaïi barit-baria katba ïa kiba kham heh, ym ju don jingtip eiei. Ngi ïohi ba wat ka Sorkar India ka la shimkhia ban pynkhlaiñ ïa ka jingïakhun pyrshah ïa u drok tangba kam pat biang namar kumba la kdew haneng, ym ju ïoh ïa ki nongkhaïi kiba heh bad kiba khlaiñ bor. Lehse kita ki nongkhaïi kiba heh ki don shabar ri. Ka India ka dei ka ri kaba khlaiñ bad ka dei ban pyndonkam ïa ka bor ban thwet bad kem ïa kita ki nongpynjot ïa ki nongshong shnong jong ngi.
Ka sorkar jylla ka la pyntreikam da kata ka “Drug Reduction Elimination and Action Mission” (DREAM) ban ïakhun pyrshah ïa u drok ha ki liang bapher-bapher. Ka jingïakhun pyrshah ïa u drok ka long naduh ka jingthwet bad jingkem ïa ki nongkhaïi haduh ka jingpynbiang ïa ki jaka sumar na ka bynta ki briew kiba kyrni ha ka jingdih drok. Ngim lah ban kyntait ïa ki nongdih drok bad ieh ïa ki sharud namar kan sa pynkharoi ïa kiwei pat ki jingsniew. Ngi kyrmen ba kane ka ‘DREAM’ jong ka sorkar jylla kan ym kut noh tang kum ka jingphohsniew (Dream), hynrei ba kan long pat ka sienjam ban pynurlong ïa ka jingphohsniew ban ïohi ïa ka Meghalaya kaba khuid bad lait na u drok.
