Mynnor ha ka 24 Tarik u Risaw (Monday 24 Oct)

Hadien ba ka India ka lah long ka "Republic of India" naduh ka 26.01.1950 bad nangta hadien ba katto katne ki por ki samoi ki la ïaid ka la don ha ka Ri jong ngi...

Allan Lyndem

Hadien ba ka India ka lah long ka “Republic of India” naduh ka 26.01.1950 bad nangta hadien ba katto katne ki por ki samoi ki la ïaid ka la don ha ka Ri jong ngi ka jingïaleh ka jingïakhih paidbah kaba la ju tip kum ka “jingïakhih dawa Hill State”. Lehse ngim lah lah ruh ban klet ba ha ki por shuwa katei ka “jingïakhih Hill State” kata ha shuwa ka 26.01.1950 ha ki por ba ka India dei kum ka “Dominion of India” naduh 15.08.1947 haduh 25.01.1950, ka la lah don kawei pat ka jingdawa lyngba ka jingangnud, ka jingsngew-biang, ka jingpynbeit bad ka jingpynkhreh ba ka Jaidbynriew jong ngi kan don la ka jong ka State hapoh ka Constitution of India kaba yn kynthup ïa ki Hima Khasi (Khasi States) bad ïa ka Khasi & Jaiñtia Hills District (British Area). Kumba ki bor synshar jong ka Govt. of Indian Dominion bad ka jingïabeit-lang bad ki rangbah, ki heh ki san jong ka Jaidbynriew Hynñiewtrep ha kata ka por ki la aiti ha ka KSCMD ban leh ïa kaba donkam, te kumta ka KSCMD ha ka 21.07.1949 lyngba ka Resolution sha ka Sorkar Dominion of India ka la pyni ïa kata ka jingangnud ba ka Ri jong ngi (naduh ki thaiñ Rilang haduh ki thaiñ Kupli) kan don la ka jong ka State kaba ka kyndan jong ka kan paw syndon ha ka ‘First Schedule’ jong ka Constitution of India.

Hynrei, naduh ka 26.01.1950 (Republic Day), ki  Hima Khasi (Khasi States) la kumba lah shah rah ‘suid-tynjang hano re ki la shu hap la ka hap noh hapoh u pud u sam jong ka State of Assam kat kum ka jingbatai kaba paw ha ka ‘First Schedule’ jong ka Constitution of India kaba la pynlong shuh shuh ruh ba ki “Khasi States” kin hap la ka hap noh hapoh u pud u sam jong ka AUTONOMOUS DISTRICT (United Khasi-Jaiñtia Hills Autonomous District) kat kum ka jingbatai kaba paw ha ka Paragraph 20 : sub-paragraph (2) jong ka Sixth Schedule to the Constitution of India. Bad kumta ka Jaidbynriew jong ngi ka khlem ïoh la ka jong ka State.

Shen ha ki por kiba hadien ka Republic Day (26.01.1950), ka jingbym-mon jong u Paid-Khasi Ba-ïar ban don hapoh Assam imat ka ïai kynto ïa ki khun ki ksiew U Hynñiewtrep, bad ki dak ki shin ki paw ha kawei pat ka jingjia kaba la jia ha ka 27.06.1952 (ka sngi ba ‘inaugurate’ ïa ka District Council kaba hap hapoh ka Sixth Schedule) ha kaba ki samla pule, hadien ba la kheiñ la diah bha, ki la sngewdei ban pynlong ïa ka “Black Flag Demonstration” (na kita ki samla pule, 54 ngut ki la shim smai ban iap lada dei ban iap na bynta ka daw jong ka jingïaleh : ka kot sakhi kaba pyni ïa ki kyrteng jong kitei ki 54 ngut ryngkat bad ki jingsoi lah ban shem ha ka Shillong Records Collection Centre). Lah ban ong ba na ita i phliah ding jong katei ka ‘Black Flag Demonstration’ jong ki samla pule la rhem la klang ka ding dawa ban mih noh na Assam kaba lah ruh ban ong ba ka dei ka jingsdang jong kata kaba ki khot ka “Jingïakhih Hill State”. Ka ksuit kaba la pun ha katei ka “Black Flag Demonstration” ha ka 27.06.1952 ka la la nang kyan katba nang ïaid ki por ki samoi bad kata ka ksuit ka la bthei bum ha ka 24.10.1960 (Arphew saw tarik u bnai Risaw-1960), ka sngi ha kaba ka Govt. of Assam ka ‘passed’ ïa ka Assam Official Language Act. Katei ka Assam Official Language Act ka la pynlong ba ka ding “jingïakhih dawa Hill State” kan nangklang shuh shuh sha ki por ki snem kiba nangbud hadien bad ha kita ki por kane harum ka dei kawei na kiba bun ki jingrwai-phawar “ïa-khih Hill State” kaba la pynbuh pynbiang ha kita ki por da i Kong Krinoline Mawlong bad i Bah Elmo S. Gatphoh kiba na ka shnong Riatsamthiah :  

“Ar-phewsaw tarik u Risaw,

 ïa ngi ka pynkynmaw;

Jingthmu ba sniew ki nongsynshar,

Ha ngi te ka la paw.”

Lyngba katei ka “jingïakhih Hill State” khadduh la mih bluit ka ‘composite State’ ïa kaba la jer kyrteng – ‘Meghalaya’