Bertina Lyngdoh
“Ai ba ki Hep barit kin wan shanga”. Kine ki long ki kyntien ïa kaba ngi lah ban shem ha kawei na ki Proverb, ka ktien u Blei. Ki hep barit ki long kum u khlur ba tyngshaiñ ha sahit bneng. La pynïasyriem ïaki bad u khlur lehse na ki jinglong jong ki kiba bun. Kum ka nuksa, ka jingpariah jong ki, ka jingiskuiñ, ka riam ka beit, ka jingwan dur jong ki, ka jingnang jingstad, bad kiwei kiwei. Ki long ruh ka jingshngain ïaka ïing ka sem, bad haba ri bad sumar ïaki la ka long ha ïing ne ha ki jaka pule ki long ka atiar ban pynklet na ka jingbun jingmut jingpyrkhat lane ka “tention” ïa kaba ngi ong ha ka ktien nongwei. Kumta, ki hep barit ki long kiba kyrpang ha ïing ha sem lym ruh ha ka imlang sahlang.
Kumta, u Pandit Jawaharlal Nehru uba long uwei u nongïalam bakhraw ka ri India, ula shim iaka synjam ban ithuh kyrpang ïaki hep barit kata ka Children’s day lane ka sngi kyrpang ki heprit, ha ka sngikha jong u kata ka 14 tarik u Naiwieng jong manla u snem. ïa une u nongïalam ki heprit ki ju khot ieit bad burom kum u Chacha Nehru. Une u nongïalam ula don bynta ruh kum u nongïalam bakhraw hapdeng ka jingïakhun ka ri India ban ioh ïa ka jinglaitluid. Ula long ruh u Myntri rangbah duh ka ri uba nyngkong. Une u nongïalam u don ka jingieit kaba sngew jan ïa ki hep barit bad dei namar kane, ïa ka sngikha jong u ka sorkar kala ithuh kyrpang ïa ka jinglong kyrpang ki heprit kumba long lem kiwei.kumba long lem ha ka imlang sahlang kim ïapher kata la saw, stem ïong, ne lieh bad la kyllut, thlun, matlah, ne dkoh ki long te kiba kordor hakhmat u paid ba bun balang. Haki, kam da don kano kano ka jingkhuslai naba dang hap bahkhlieh bad pyrkhat da kiwei na ka bynta ka bit ka biang jong ki. Ka jingim jong ki ka long thik kum ki syntiew ba dang shylluit kata ha ka por pyrem. Ki im ban pule, ban lehkai, ban bam, ban thiah, ban aireng ha ki rynsan bapher bapher bad kumta terter.
Kumta, ka jingainguh ka leit kyrpang sha u nongïalam ba radbah ka ri u jawaharlal Nehru ïa ka jingieit jong u ïa khep barit. Ko hep barit ka sngi kyrpang ïaphi bad to ïai tyngshaiñ na ki sngi sha ki sngi. Baroh ngi mad ïa kane ka rta jingim shisien ha ka jingim. Kumta, haba ngi la ïaid palat ïa kane ka por, yn sah keiñ sa tang ha ki jingkynmaw. Namarkata, phi long ki khlur ka ri ba ïai tyngshaiñ namar ka ri.
