D. H. Kharkongor
Da shisha ka por ka mareh stet thir-thir. Kam ap la ïano-ïano ruh. La katta dang don ki bym pat lah ban shemphang ïa ka jingkordor ka jong ka. Kim pat lah, namar kata, ban siew spah hok ïa ka. Kiba kumba ki don pynban 48 (sawphew phra) kynta ha ka shisngi. ñiuma, ïa ka spah, kaba la duh noh, dang don ka lad ban ïoh biang, wat ïa ka jingkoit ka jing-khiah ruh kumjuh. ïa ka pyrem naba wei ba la duh ïa ka la duh junom bad yn nym lah shuh ban dang ïoh biang ïa ka. Pynban kim shemphang.
Kumta, khlem pat lah ban sngewthuh ngi lah da rung kumne mynta sa sha u bnai uba 12 (Khatar), u Nohprah. U bnai pynshisha ba ka aiom Synrai ka la kut bad ba lah dei sa ka aiom Tlang. U bnai ba ym artatien shuh ba kiba bun ki nongrep ki lah dep ban ‘pynnoh ïa la u Prah’, katta, ba u kba uba la dep ot, dep shoh, dep pynher stait bad dep lum u lah poi syndon tiap tad haduh ka thiar. Kumta ka jinghun mynsiem, hadien ka jingtrei shitom. Ka jingsuk mynsiem ruh de hadien ka jingkhuslai ïoh ba u kba un ngat plak ha ka jingpynjulor jong ki bor jong ka mariang. Te mano ban lah khlem da sngewlem ïa kiba ka lyer, u slap lem bad u phria ki la pynjulor noh ïa u kba, u jong ki, katba u dang don ha ka lyngkha. Kumjuh ruh ïa kiba ka khlam ka lynshop ïa ki jing-ri jingdup.
Khatduh khatwai wat ka ‘eksam kut snem’ ne ka ‘eksam kiew klas’ ruh ka la kut. Kumta ka jingjahthait ïa ki khynnah skul, kata, tad naduh ka jingjahthait jong ka met ka phad tad haduh ka jingjahthait jong ka jabieng. Ka jingjahthait ruh de ïa ki kmie ki kpa ki jong ki. Ka jingjahthait wei ba kim donkam shuh ba kin khie step na ka bynta ka jingpynkhreh skul khun. Ki la lait ruh de na ka jingthait ka jinglwait jong ka jing-leit on bad ka jingleit shaw skul khun. La kham kylluid por ruh de. Kaba sah ka dei tang ka jingkyrmen ba ki khun kin kiew klas. Hynrei ym duh kiba khuslai jingmut pat de lada kin dang lah bor ne em ban dang ïai kyrshan ïa ka pule ka puthi ka jong ki khun ki kti ki jong ki.
Ki nonghikai skul te kim pat jahthait. Kin dang hap ban pyndep shwa ïa ka ‘correction’, kaba da bun bad kaba da lat por hi ruh. Ka kam kaba kim long ban laplah ne ban leh thurmur. Ki te kin sa jahthait tad haduh ynda dep ka jingai ‘results’, kata, ïa kiba bun tad haduh ka class ‘IX’. Ki don pat ruh kiba tad haduh class X. Kumta ïa kiba bun ka ‘Winter Vacation’ ne ka shuti tlang kan sdang tad ynda dep ka jingai ‘result’. ïa kumne mynta kin dang hap ban durut ne dem thop ha ka ‘correction’. Kin dang lyng-khum jingmut jingpyrkhat ruh de da kumno ban lah ban kyntiew klas ïa baroh. Te mano ban shem ka jinghun mynsiem ban pynsah klas ne ‘detain’ la ïano ïano ruh? La katta ki don kiba ym don lad shuh da kumwei. Kiba ym banse ban bat ne pynsah klas ne ‘detain’. Kiba ym banse, wat lada ka long pyrshah ïa kata ka ‘National Education Policy’. Ngin ïa ieh noh ïa kane ka bynta. Ngin nai ïa jer ïa tai ïa ki daw bah, kiba bun, kiba pynlong ïa u khynnah ba un sah klas. Ngin ym ïa jer ïa tai ruh de ïa ki daw bah, kiba bun, ba balei ba u khynnah u hap ban keiñ noh ïa ka jingpule ka jong u.
Te to ka Synrai ka la kut. Ka Tlang pat ruh ka la nangkhriat, khamtam ha ka porprem mied bad khamtam eh shwa ban kynjatshai. Ka lyer khriat ka la shim bujli ïa ka jaka jong ka lyer synrai. Nangne sha khmat yn sa nang sngewthuh shai ba ka kham khlaiñ bor ka lyer ban ïa ka sngi. Yn nang sngewthuh ïa ka jingkhriat ha man ba beh hir-hir ka lyer tlang. Yn sngewthuh ïa kata wat haba shai kyndiang ka sahit bneng bad wat lada shat ruh de ka sngi. Ka umjer mynmied mynïong ruh kan sa nangjur. Yn sa kham ïohsngew kyndiang ïa ka jingjaw ka jong ka, khamtam hadien ka shiteng synñia. Ka jinghap ryntih ka jong u thah ruh kam slem shuh. U thah un sa nang rben bad ki phlang ki kynbat ruh kin sa nang ïapstai kumba ïapstai noh u pathaw bad u piskot. Ka khyndew ruh kan sa nang eh bad kan sa nang pyrkhing katta kaba ka nang ring tyrkhong. Ki tyllong um ruh kin nang ring swai, kumjuh ki wahrit bad ki wah bah. Ka jingkhriat jong ka tlang ka ktah tad haduh ïa ki sim ki dohlem bad ki mrad ki mreng, khlem da klet ruh de ïa ki dohkha-dohpnat. ïa ngi shane ka tlang ka ktah tad haduh ïa u rawon, uba brai ïa ka khwai dohkha. Kaba katno tam ïa uba la nang noh arsut ka kyrta.
Nangne sha khmat kiba bun na ki khynnah skul kin sa leit phai noh shwa sha la shnong. Kin wan kiew biang shane sha Sor Shillong tad haduh ka sngi ïoh ‘result’. Nangne sha khmat ngin ym banse ban klum pynsyiad ïalade kum ki ‘ñianglong’. Haba ïoh lad ngin ïa beh da kumno ban ïoh phai sha ka sngi. Ngin da pyrto shisha ïa ka jingsyaid ka jong ka. Ngin ïa bynñiaw pat ruh ïa ka jingsep noh ka jong ka. Nangne sha khmat, namar ka jingrang ka jingrkhiang, ba yn sdang ban ïohsngew ruh de sa ïa ki khubor jong ka jingkyntiew kurim. Kiba kham bun ki ju kham jied ïa une u bnai Nohprah bad bunsien katto-katne sngi shwa ka ‘Christmas’ lane katto-katne sngi shwa jong ka ‘New Year’. Kumta une u dei u bnai ba bun seh ki jingkhawai. U bnai jong ka jingsdang jong ka ïabam-ïadih sngewbha, kaba wat hapdeng ka jingkhriat tasam kaba pynjaituh ban ïa mih shabar na la ka jingsyaid jong ka ïing. Ka jingiw, kaba kat shaba phai, jong ka ‘Tungrymbai’ ka nang ïarap pynshisha ba kane kumne mynta ka dei ka Aïom Tlang. Ka aïom Tlang, namar kata, ka don ïa la ka jinglong ba kyrpang.
