Ka Meghalaya kan ïoh beit ïa ka kyrdan nyngkong ha ka jingbun ki tamasa ba laiphew jait laiphew skit. Ka jingshongshit jong kawei ka tamasa kam pat kut bha, la sdang sa kawei. Ki briew ruh ki ïa tur bha haba don kine ki jait kam kiba wanrah ïa ki jingsngewbha namar ki ïoh lad ban pynsngewbha ïalade ban pyngngad ka jingmut jingpyrkhat bad ban jahthait jahjrem na ka jingbylla. Sa kawei kaba ngi ïohi mynta ka long ba kiba bun na ki prokram ka sorkar ki long kum ki tamasa. Ngim salia lada wan nyngkong ha ka jingbun ki baduk lane ka jinghiar ka pule ka puthi, hynrei tang ba la don ki tamasa, ka la biang palat! Ngim ïathir ïa ki mat ki jura kiba dei, hynrei ngi kloi ban ïapeiñ ïa kiei-kiei tang ban ïoh pynkhih syngkai ha ki tamasa! Ki baduk ki mat nang jynjar kiba riewspah ki mat nang khie spah, kiba ngat ha ka apot jong ka jingdih drok, ai ki mat nang ngat, tangba ki tamasa ba pynlut na ka pla jong ka Sorkar (kaba dei ha ka jingshisha ka pisa paidbah paidlang) ki dei ban ïaid beit shakhmat khlem sangeh!
Ngi la pyni sha ka pyrthei ba ngi dei kiba sngewtynnad palat tang ha ki kam sngewbha bad ki kam kai, bad ngim don por ha ki kam ba kham khraw bad kongsan kiba ktah ïa ka im ka ïap jong baroh. Lada dei ha kiwei ki jylla, ka tnat PHE kan jin da la jnang ban ai ïa ki jubab kiba biang halor ka jinglong jingman ka umbam umdih. Lada dei ha kiwei ki jylla, ka sorkar kan jin da la khohreh ban pynsted ïa ka jingthaw ïa ki jaka ban sumar ïa ki nongdih drok. Lada dei ha kiwei ki jylla, ka sorkar kan jin da la phuh syep ban pynkiew ïa ka pule ka dangle da kaba shim ïa ki sienjam kiba eh na kiba eh tam. Lada dei ha kiwei ki jylla, ka sorkar kan hap ban duh thiah duh dem namar ka jingkynrei ka jingduk. Lada dei ha kiwei ki jylla, ka Sorkar Pdeng kan jin da la phah da ka CBI, Enforcement Directorate ban tohkit ïa ki ‘riew saiñpyrthei bad ki babu IAS, IPS bad kiwei ki babu namar ka jingdon spah kaba long palat ban ïa ka jingïoh kamai ka jong ki. Ki ‘riew saiñpyrthei bad ki babu sorkar ki donbok palat ba ki don ha Meghalaya namar ki paidbah ki long jai-jai bad kiba ïohthiah lyngngai bad ki bym ju buh jingkylli ïa ka sorkar. Balei kim buh jingkylli? Ka daw baroh ka long ba ka sorkar ka dei kaba kloi ban pynlong ïa ki tamasa ba wanrah ïa ki nongrwai na kylleng sawdong ka pyrthei kiba lah ban pynshongshit bad pynklet ïa ki jingeh baroh ba ki mad lynter ki sngi.
Ki ilekshon hangne ki long kum ki tamasa ban ïashad ïarwai, ïabam ïadih sngewbha, leit shong kali ei, ïoh ei ki Mobile Phone, kali bad ar shaka khlem sngewthuh ïa ka sdang ka kut bad ka jingmut jong ka ilekshon. Kiba bun ka pisa ka tyngka ki wan hakhmat ha ka jingïakhun, ki bym don pisa, ki shah rem watla ki dei kiba tbit ban long ki nongthawaiñ. Ka pyrkhat shimet ka khraw palat ha Meghalaya bad namarkata, ngi sa pulom ha jan baroh ki liang. Ngim long kiba ïohi jngai lane kiba pyrkhat bunsien hashwa ban leh ïa kano-kano ka kam. Ngi leh shwa bad ngi sa pyrkhat hadien! Katne ki jingeh ki ker sawdong ïa ngi bad kiba long ki diengpyngkiang na ka bynta ka lawei kaba kham bha, hynrei ngim don ka jingsngew. Naduh ka jingkynrei ki nongdih drok haduh ka jingkiew kiba ïoh ïa u khñiang jingpang HIV – ngi don ha ka apot kaba eh bha tangba ngim lah ban leh eiei namar ki paidbah hi kim kwah ba ka jingbha kan wan. Haba kim kwah, ym don satia kiba lah ban pynbor.
Kawei na ki jingshyrkhei bad jingsniew kaba ngi shem ha Meghalaya ka long ka jingïapher kaba la jngai shaba palat hapdeng ki duk bad riewspah. U baduk um don jaka ban thaw wat tang shi nongrim ïing katba kiba riewspah, ki thied jaka da ki spah kilometre. Ka jingpynduh ïa ki lut T. 500 bad T. 1,000 ha u snem 2016 da ka sorkar u Narendra Modi bad ka jingwan lynshop jong ka khlad COVID-19 ha u snem 2020-2021, ki la nang pynkiew ïa ka jingduk jingkyrduh bad kan shimpor da ki snem ban khyllie biang ïa kaei kaba ki paidbah paidkar ki la duh ha kine ki 7 snem duna. Kiba bun ki la hiar, tang khyndiat kiba la nang kiew bad kane ka long kaba ma haduh katta-katta lada ym lah ban pynduna ïa ka jingïapher hapdeng u baduk bad bariewspah.
Namar kata, ha shwa ban jam sha u snem thymmai, ngi shu kwah ban pynkynmaw ïa ki paidbah ba lada ki kwah jingkylla, ki dei ban sdang shwa na lade bad ym ban ap na kiwei pat. Ka por ruh kam ap pat ïano-ïano. Kiba leh alhia, kin hiar arsut. Kiba smat ba sting, kin kiew arted. Tangba ka dei ruh ka bynta jong iwei-pa-iwei nongshong shnong ban pyrkhat lem na ka bynta ka jingbha lang jong baroh bad kan klet shwa ïa ka jingmyntoi shimet. Ngin hap ban rap lang baroh halor ki mat ki jura kiba ktah salonsar bad ym ban shu shong ha ïing bad peitkai. Ka malade bad ka jingkwah rhah shimet kan pynjot shuh-shuh bad kan pynhiar arsut ïa kane ka jylla.
