Raphael Warjri
Lada khmih sani la shem ba baroh kawei ka Ri Khasi ka long kaba seisoh ha ka rep ka riang, lait noh tang katto katne ki thaiñ kum sha Mawsynram bad Sohra ba ka khyndew ka shrah. Jar la katta ki briew na kine ki thaiñ ba shrah ka khyndew ki lah ban kham duna ha ka liang ka kam rep kam riang, hynrei ki long pat ki nongkhaïi ba tbit ba la bna nam kylleng ka jylla, wat shabar ruh kumjuh. Kine artylli ki thaiñ la bna nam ruh kum ki jaka ba jur palat liam u slap haba nujor bad kiwei kiwei ki jaka ha satlak pyrthei. Ka don kawei ka jingong jong ki briew ba namar ba jur than eh u slap ha ka por lyiur, ym ju man kano kano ka kam ban trei kumta ki briew ki shu ïeng thab dab ha lynti syngkien bad long tynñiur lynter bad ki ba sah ha rympei ki shong mynruiñ ha lyngwiar dpei. Kata kam mut ba ñiewbeiñ ïa ki parakur parakha na ki thaiñ Mawsynram bad Sohra, hynrei dei ban sngew sarong ba wat lada ym long ka rep ka riang ban kyrsoi kamai kajih, hynrei ki kyrsoi spah da kumwei pat ba la shon shab ha ka imlang sahlang.
Lada ki nongkhaiï batbit ki la mih byllai na ka thaiñ Mawsynram bad ki la pynïar la ka shlem khaïi ha kylleng ka jylla bad shabar jylla ruh, kumjuh ruh na Sohra ki la mih ki khana puriskam laiphewjait laiphewrukom ba ym lah shuh ban ñiew tang. Ka spah na ka bynta ki rympei longïing longsem ha ka bha ka miat jong ka imlang sahlang ka la rasong na ka thaiñ Mawsynram, bad ka spah jong ka thoh ka tar na ka bynta ka jaitbynriew salonsar ka la rasong na ka thaiñ Sohra. Kham ñiar ban shem ba ki parakur parakha na ka thaiñ Mawsynram kiba ym nang ban kamai kajih bad khaïi pateng, kumjuh ruh kham ñiar ban shem ba ki parakur parakha na ka thaiñ Sohra ki ba ym tip ïa ki khanatang ki puriskam jong ki longshwa man-shwa naduh kulong kumah. Ka la poi haduh u pud ba ha Ri Khasi tang shi pda maw la shem ba kiei kiei baroh ki don ka snap khana na mynnor ba la ïathuh pateng ki longshwa manshwa, bad kaba kham jyllei dei ha ki thaiñ Sohra. U mawramsong don ki khana, ki kshaid don ki khana, ki khlaw don ki khana, mawbynna don ki khana, ki krem don ki khana, ki wah don ki khana, ki lum don ki khana, ki shnong ruh don la ki khana, ki sla, ki phlang ki kynbat, ki syntiew bad uno uno u jynthung ki don la ki khana. Ñiar eh ban shem ba don kino kino ki mar ne ki tiar ki tar ba khlem ki khana. Ka ju don ka jingong ba ki briew na Sohra ha ka por lyiur ba ther palat u slap, ym da khluh than ban mih shabar sha lait bad ki shong haruh ka lyngwiar dpei ban kyrsoi da ki khana. Ki khana ym dei tang ba ki kyrsoi, hynrei ki long kum ka shlem ban phnieng la ka janor sha kito ki ïa ba ju shah shkor ïa la ki longkmie longkñi kiba pur khana puramit shilynter khlem kut shuh haduh ynda shai bneng ba jyrtieng ki kjat sngi. Ka thoh ka tar kaba myllung bad ka ba phieng ka kyrsoi na Sohra bad ki thaiñ ba marjan.
Ki khana ki kynton ha ki sawdong sawkun jong ka Ri Khasi ba ym lah shuh ban ñiewtang namar ba wat ka mariang ruh ka long ka ba miatdur ha man la ka shikyntien kwai. Ñiar ban shem kum ka Ri Khasi ïa ka jinglong jong ka mariang kynthup ruh ïa ka jingtngen jingpyngngad ka suiñbneng shilynter. Ka don sa kawei ka jing-ong ba ha ka dustur Khasi ym ju don ka tynrai ban thohdur namar ba la kheiñ sang na ka daw ba U Blei Nongbuh Nongthaw u la pynwandur ïa ka mariang kaba dap kyrhai da ka miatdur ba palat liam jong ki lum ki wah, ki khlaw ki btap, ki madan madiah ki pyntha ki pynthor, ki syntiew ki skud, ki krem ki kroh bad kumta ter ter. Nalor ba ki long kiba miatdur ki dei ruh kiba kynsai ha ka jinglong kaba palat liam ka kyrdan ha satlak ka pyrthei. Ki kshaid ba kynjang tam, ki krem ba jylliew tam, ki jingshem jong ka stadmaïan mynta kum ka Meghalayan Age, ki shruh-la-maw (fossil), ki jingkieng jri, ki kynbat ba kynsai bad kiwei kiwei kiba la palt liam ha ka pyrthei haba nujor bad kiwei kiwei ki bynta jong ki Ri ha kylleng sawdong.
Kawei na kiba palat liam ha ka jingshem na la rympei ha Ri Khasi lah ban kam ba dei ka jingshem jong uwei u riewtbit ha ka stadmaian jong ka meiramew ka ba thwet snai shaphang ki bynriew ki ba shongshnong naduh ba ki wan buhai nyngkong eh sha kine ki thaiñ jong ka Ri Khasi. Kata ka jingshem ka dei shaphang u Sohpetbneng bad u riewtbit dei u Bah Marco Babit Mitri, u nonghikai ha salonsari NEHU. Ka jingshem jong u Bah Marco Babit Mitri ka dei kaba la radbah haduh katta katta ba ka pyrthei stad ka la dei ban puson sani halor ka jingjylliew jong ki khanatang.Ñiuma, kum u riewtbit u Bah Marco u la tih sani da ki kor ki bor ban thwet shaphang ki nongrim iing bad nongrim trei ba ktah ki longshwa manshwa mynnor. Ha ka jingwad bniah la lap ha Law Nongthroh ka ba ha ranab sha tbian jong u Lum Sohpetbneng ïa byllai ki snap mynnor kiba la pynshisha da ka stadtip stad-maian ka juk mynta ban pynskhem ba la don ki briew naduh kulong kumah kiba la wan shong shnong sha kine ki lum.
