
D H Kharkongor
Ym lah shisha khlem da rymmuiñ ïa ka jingïawer ka jong ki ‘riew khlem nongrim sha kata ka jingthmu pynshai paidbah ka jong ki, ïa la ka jong ka jingbym don (ka jong ki) ïa ka nongrim kaba skhem. Kiba da kynto pat de ruh ïa u paidbah ba um dei ban shah pynthame ha kita kiwei pat ki para kyrtong kiba ïa aireng pyrshah. Kumta ym lah khlem da rymmuiñ, ïaka jingïawer ka jong kiba naduh mynnyngkong ka sngi ïalade shwa kim don ïa ka nongrim kaba skhem. Kaba katno tam ynda haba ki bapli ki ïaleh shitom ban pynshai paidbah ïa la ka jong ka nongrim (ka jingbym don nongrim). Ym lah pat ruh khlem da sngew sammut ïa u paid uba khlem nongrim, uba dang treh ban leit sngap ïa ka nongrim jong ka jingbym don nongrim. U bapli u paid uba dang ïaishah shkor wat ïa ka nongrim ka jong ki ‘lang prat kper bad ki thyllah.
Tangba yn dang sngewphylla pat lei ïa ka bor sngewthuh ka jong u paid uba kloi wat ban shah shkor ïa ki kyrtong kiba u hi u ithuh shai ba ki dei kiba ju mlien ban kyntiap, kumba kyntiap u thyllah, shane bad shatai. Yn dang sngewphylla ruh lei ïa ka jingangnud ka jong uba kum uta u paid uba khlem nongrim. Yn phylla ruh lei ïa ka dor kaba shisha ka jong u. Ka dei namar u paid uba khlem nongrim ba sa shlur haduh mynta mynne ban mih madan ki kyrtong kiba khlem nongrim. Kumta kumba ki ‘company’ kiba pynmih tiar pynmih tar kin ïai pynthame ïa u paidbah, na ka bynta ka jingïai ïohnong (profit) ka jong ki, ba kumta ruh ki kyrtong kiba khlem nongrim kin ïaipynthane ïa u paidbah uba khlem nongrim khnang ba kin lah ban ïai don ha ka bor.
Ki ‘riew khlem nongrim kin dang ïai shlan ban mih madan, ban ïa aireng ha kano- kano ka lympung. Kan nym don pat ruh ka jingkylla wei ba dang don hapdeng u paid kiba da tad dor shisha, kiba ïa ki dang shongdor ne dang rem dor pynban kawei ka ‘Khlieh Sniang’ ne ki ‘shijur ki Kjat Sniang’. Dang don hapdeng une u paid ki bym angnud ïa ka jingkylla, kiba tieng pynban ïa ka jingkylla. Kim kwah ïa ka jingkylla, ki tieng pynban ïa ka jingkylla, namar ba kim kwah ban khih la ka kti ka kjat. Kiba ym lehraiñ ban dang ïai ‘leit khrong’ na kat uba kloi ban leh sbun ïa ki. Kiba thmu ban shu ïai khrong shyrta jingim. Kiba ïai khmih lynti tang ïa ka ‘jinglehisnei’. ïa kiba uba lah ban ïai ‘ai’ u dei beit uba ‘bha’. Ha ki ba uba lah ban kham ‘ai’ kham bun, u dei uba kham ‘bha’. Ha kiba u ‘men klop’, u ‘men lute’, u ‘men awria’ bad wat u ‘buaidtanglang’ ruh u dei beit uba ‘bha’, wei ba u kloi ban ai isnei ïa ki, ha man ba ki leit ban khrong. Namar ka jingkhwai myntoi shimet ka jong kiba ïa kum uta ruh ki long kiba kloi wat ban ïarap da ‘rap jot ne ïarap ‘tyllepeitmiaw’, kata, nalor kaba ïarap kyntiew skong. Hapdeng u paid ba ym duh ruh de kiba ‘khwan’ ban ioh lem u doh kyndang ne % (percentage), kata, wat na kano kano ka ‘bymhok’ ka ‘bymkhuid’. Kiba kum kita ruh de kin nym angnud da lei lei ruh em ïa ka jingkylla.
Kan nym don ka jingkylla, la ha kano-kano ruh ka liang, lada ngi ruh ngin dang ïai leh kumjuh shi kumjuh. Kum ka nuksa ba ka ja, kaba ngin shet ban bam, kan dang ïai ‘khaw-ot’ lada ngin dang ïai ‘khlehkhawlang’. Ngin nym ïoh ban kheit ïa ka bathiang, kaba ngi angnud, lada ngin dang ïai mynthi kat ban ïai bet, wat ha kane ka kynti kaba mynta ruh, da u juh hi u jait symbai. Nud ban ong ba kan nym don jingkylla lada ngin dang ïai jied da kine ki juh shi ki juh. ñiuma, ïa kumne mynta ki lah loit noh shwa ïa la ka jong ka ‘Club Jersey’, tangba ki dang dei hi ki ‘player’ jong ka ‘Club’ kaba ki ju ïalehkai. Wat mynta ka kynti ruh ïa ki dang ïai kyrsan radbah, napoh napoh, da ki radbah jong ka ‘club’ ka jong ki. Lada kin jop wat ka rukom kaba kin sa ïalehkai (‘playing style’) ruh kan dang dei hi kumjuh, kumba khmih lynti ka ‘club’ ka jong ki.
To tip ba hapoh Autonomous District Council (ADC) ym don ‘Anti-defection Law/Rules’. Kumta ka kylla long pynban ka ‘Council’ jong ka jingïabujli ‘club jersey’ kaba khah shi khah. Ka ‘Council’ jong ka jingïakhleh khawlang. Ka ‘Council’ jong ki kynrum ki kynram kiba wat ka Comptroller & Auditor General of India (CAG) ruh ka shu shaïong hi ngain. Kata, ki kynrum kynram ne ki byrsieh, hapoh KHADC, kiba ïadei naduh ka rukom thungkam thungjam kaba shu sob sob, kaba haduh 82 ngut,tad haduh ka ‘Tendering Process’ ïa ki jingtrei, ha kaba kawei na ki ka dei ka jingtei ïa ka ‘Traditional Cultural Center’, kaba ha Jingkieng Kalong, Umïam, kaba kot haduh 750 lak tyngka. Ka CAG ka lap kumta kumjuh ha kaba ïadei sa bad ka jingtei ïa ka ‘Residential Quarter’ jong ka KHADC, Nongpoh Branch, kaba kotbaroh 40 lak tyng-ka bad ruh ïa ka jingmaramot kaba rygkat ka jingkham pynbha shuh shuh ïa ka surok Wahkaji – Mawthabah, kaba kot baroh 130 Lak tyngka. Lah ruh ba ong ba ka dei ka ‘Council’ jong ki ‘Check Gate / Check Point’ kiba khrong khajna be-aiñ. Ki artylli ki ‘Check Point’, kiba ju don ha ka thaiñ Mawkhanu, kiba dang shu dep shah khangkhydep dang mynta shen ha ka District Magistrate jong ka East Khasi Hills, ki dei ka nuksa.
To tip ruh de ba ngi da don shisha, hapdeng kine kiba loit kiba law noh shwa ïa la ka ‘Club Jersey’, ïa ki ‘proven opportunist’. Ki ‘proven opportunist’ kiba lada nginpynjop ïa ki sa ha kane ka kynti kaba mynta kin nym lehrain wat ban shukor pylleinpyllein sa ïa la ka jong ka ‘club’, kaba la kyrkhu kyrpang ïa ki. Te hato phin shaniah ïa kiba shu pynpaw pyrthei kum ki bym don bynta bad kano-kano ruh ka ‘Club’? Kiba baroh shitlang kim bamse ban phong beit tnoit tang da I ‘banian’ ronglieh, kata, kum ka jingpynthame ïa u paidbah. Kiba ynda ki la jop kin sa sa mih ïaleh kai biang na la ka jong ka ‘Club’, kata lada kim leit pynïasnoh bad kano-kano kawei pat ka ‘Club’.
Kine ki Khaw kiba rim kin ïaijew hi kumjuh. Ka ja pat ruh kan dang ïaikhaw-ot, ynda haba hap ban ïa khlehlang ïa ki. U don u Khawthymmai, ïa ki bym kwah shuh ban bam ja khaw-ot. Hap ban da pyrshang ha shwa ban kynthoh ba u dei uba jew ne u bymroi ja. Hynrei ka shong pat de kat kum la ka bor sngewthuh.