Nongpoh, Lber 20
Ki heh ophisar jong ka Meghalaya State Pollution Control Board (MSPCB) ha ka Sngi Palei ki la hiar sha Byrnihat ban pynlong ïa ka jingkhmih bniah bad jurip ïa ki karkhana kiba don ha kane ka thaiñ kumba la bthah da u Myntri Rangbah ka jylla, u Conrad K Sangma ha kine ki khyndiat sngi ba la dep.
Ha kane ka sngi, ki heh ophisar ka MSPCB lem bad ki nongtrei ki la ïoh ban jurip ïa ki saw tylli karkhana kiba pynmih tdem. Ïa kane ka jingkhmih bniah bad jurip yn dang pynlong ruh ha ki sngi ban wan bad ban ai pat ïa ka kaiphod hadien hynñiew sngi kumba kwah ka Sorkar Jylla.
Haba kren sha ki lad pathai khubor, u Member Secretary jong ka MSPCB, Dr. G.H Chyrmang u la ong ba ka jingpynlong ïa kane ka jingjurip ka dei shi bynta na ka jingbthah jong ka Sorkar Jylla kaba la shimkhia bha ïa kane ka mat, khamtam hadien ba ka Byrnihat ka la ïoh ïa ka nam kum kata ka jaka kaba don ïa ka lyer kaba jaboh tam ha ka pyrthei ha u snem 2024.
U Dr. Chyrmang u la ïathuh ruh ba kane ka jingkhmih bniah bad jurip ka dei halor ka jingjaboh jong ka lyer bad pyntip ruh ba na ka liang ka MSPCB ka la dep ban thaw lypa ïa ka Task Force mynta la shi snem eiei ban khmih bniah ïa ki karkhana kiba kham heh, katba ïa ki karkhana kiba rit pat la phah tang ïa uwei ne ar ngut ki ophisar ban leh ïa kaba donkam.
U la ïathuh ruh ba wat la ka jingaipor jong ka Sorkar, ka long tang hynñiew sngi, hynrei na ka liang ka MSPCB tang mar ïa ïoh ïa ka hukum, ki la sdang noh ïa ka jingjurip bad hadien hynñiew sngi kin sa aiti pat ïa ka kaiphod sha ka Sorkar Jylla.
U Dr. Chyrmang u la ong ruh ba kumba la shimkhia da ka Sorkar bad ka MSPCB, ka jingpyrshang hi ka long ban wad ïa ki lad ki lynti ban pynduh noh ïa kane ka nam (tagged) kaba ka thaiñ Byrnihat ka la ïoh kum kata ka jaka kaba don ïa ka lyer kaba jaboh tam ha ka pyrthei.
Kumba kane ka jingjaboh jong ka lyer ka thaiñ Byrnihat kam dei satia tang na ka jylla Meghalaya, hynrei kaba la pynmih ruh kham palat da ki karkhana kiba don sha u pud u sam ka jylla Assam, u Dr. Chyrmang u la ong ban weng ïa kane ka nam, na ka liang ka Sorkar Jylla hapoh ka jingïalam u Myntri Rangbah ka la thoh ruh da ka shithi sha ka Sorkar Assam ban don noh ïa ka jingïatreilang bad ïathuh ruh kumba la paw ha ki khot khubor ha kine ki khyndiat sngi, la ïohi ba na ka liang ka Pollution Control Board ka jylla Assam ka la sdang ban shimkhia ruh ban leh kumba la dep ban leh da ka MSPCB.
U Dr. Chyrmang u la ïathuh ruh ba kane ka jingkhmih bniah kam dei shuh ka sien kaba nyngkong, hynrei na ka liang ka MSPCB ka la ju leh ïa kane ka bynta na ka por sha ka por da kaba ïathuh ruh kumba la ïohi ha ki khyndiat bnai, na ka liang ka MSPCB ka la dep ruh ban khang khyrdep ïa kumba hynñiew tylli ki karkhana kiba ïaid lait ïa ki kyndon pynmih tdem jaboh.
Utei u heh ka MSPCB u la pynpaw ruh ïa ka jingkhmih lynti ba lyngba ka jingïatreilang ryngkat-ryngkat bad ki bor ba dei khmih na ka jylla Assam, yn sa lah ban weng ïa kine ki jingeh bad ïoh ïa u soh ka jingjop da kaba bynrap ba tang ka MSPCB ne lada tang ka PCB ka jylla Assam marwei, kin nym lah satia ban leh eiei ne ban khang ïa ka lyer jaboh ba kan her.
U la ïathuh ruh kumba long mynta, ki don kumba phra tylli ki karkhana kiba pynmih tdem jaboh hapoh ka thaiñ Byrnihat jong ka jylla Meghalaya bad pyntip ba ïa kine la bthah ba kin buh ïa u tiar uba la tip kum u Pollution Control Device (PCD) ban jar (filter) ïa ka lyer jaboh bad lada kim don ïa une u tiar, ka MSPCB kan nym shah satia ïa ki tang ba kin plie ruh bad lada une u tiar u don jingthut ruh, na ka liang ka MSPCB, ka ju bthah ban pynbha shwa khnang ba kin sa ïoh biang ban plie ïa ka karkhana.
U Dr. Chyrmang u la ïathuh ruh ba ka jingeh kumba la ai jingmut na ki karkhana ka long halor ka jingrem palat jong ka bording ilektrik bad teng-teng ban ïoh nong ïalade, ki karkhana ki ju leh ïa ki kam buit tuh ban pynlip ïa utei u PCD bad pynmeh tang lada don ki bor ka MSPCB bad kane ka dei kawei na ki daw ba ka MSPCB ka shem jingeh ban buddien.
Kumba long mynta ka jingkhmih bniah lyngba ka ‘internet lane online’ ka dei beit tang ïa ka lyer, hynrei na ka liang ka MSPCB ka la pyrshang ruh ban leh ïa kane ka bynta wat ha kaba ïadei bad ka jingpyntuid jaboh sha ki um ki wah kumba ka jingdon kine ki karkhana ha Byrnihat ka dei harud jong ka wah Umtrew. Na ka liang u Dr. Chyrmang u la pynpaw ïa ka jingkyrmen ba ïa kane ka bynta ruh yn sa lah ban pyntreikam noh shen, khnang ban pynsuk ïa ka jingkhmih bniah ban nym donkam ban wan shuh dalade, hynrei ban shu khmih beit na ka nongbah Shillong ruh la lah.
Haba pyrshang kylli pat la kito ki hynñiew tylli ki karkhana kiba la shah khang, ki la lah ne em ban plie biang, u Dr. Chyrmang u la pynshai ba kam don satia ka jingkhang kaba shirta ïa ki karkhana, hynrei ka MSPCB ka khang shipor ïa ki bad daiñ kuna ruh haba ki ïaid lait ïa ki kyndon pynmih tdem jaboh bad hadien ba ki lah ban pynbiang ïa ki kyndon bad dep ban siew ïa ka kuna, la shah biang ïa ki ban plie bad lada lap ba ki ïaid lait biang, ka MSPCB kan sa khang biang bad daiñ kuna ïa ki tad haduh ba ki la lah ban pynbiang pat ïa ki kyndon kiba la buh.
Kumba la sakhi na ka por sha ka por, ka jingïoh mon bad jingshlan jong ki karkhana ka jylla ha Byrnihat ban pynmih ïa ka tdem jaboh watla na ka liang ki ophisar bad nongtrei ka MSPCB ki ju shimkhia bad trei shitom halor kane ka bynta, ka dei halor ka jingbym don jong ka shnat treikam ka MSPCB ha kane ka thaiñ namar kumba long mynta, ki ophisar bad nongtrei ka MSPCB ki hap ban beh beit na ka ophis treikam ka MSPCB kaba don tang ha nongbah Shillong.
