Ka long shisha ka jingsarong na ka bynta ka jylla Meghalaya hadien ba ka la ïoh sa ïa ka jingïathuh lyngba ka jaiñ Ryndia ïa kaba la ïoh jingpynskhem haba ïadei bad ka Geographical Indication’ (GI) ‘Tag’. Ka lynnong bathymmai na bynta ki jaiñ Ryndia bad tnat Textiles ka Jylla ka la sdang ha kane ka liang namar ka Jylla ka la ïoh
jingpynskhem haba ïadei bad ka ‘Geographical Indication’ (GI) ‘Tag’ na bynta ki jaiñ thaiñ kti, ba la shna da ka kti, ki rong ba la ïoh na ka mariang, ba la pynmih khlem ka jingai dawai, ki tiar pyndonkam kiba la ïoh bad pynmih da kaba burom ïa ka mariang – ka Ryndia, ryngkat ki mar thaiñ kti jong ka Jylla kumba la pynbna da ki bor pynïaid ka GI, Registrar Geographical Indications, Geographical Indications Registry, Intellectual Property Office, ka Sorkar India, ïa kaba la buh – kaba la pynrung kyrteng kum ka ‘G.I’ ha ka ‘website’ jong ka ‘G.I Authority’.
Kane ka jingïoh jingithuh sa ka jaiñ thaiñ kti ka Ryndia, ka la nang kyntiew ïa ka jylla khamtam lei hadien ba ki la don katto-katne ki mar, kiba la dep ban ïoh ïa katei ka jingithuh. Ki katto-katne ki mar kiba la ïoh ka jingithuh ki long u Sohniamtra uba la tip ruh kum u Khasi Mandarin, u Memong Narang na rilum Garo ruh uba dei u sohniamtra, u shynrai Lakadong, ka Meghalaya Garo Textile, ka Meghalaya Lyrnai Pottery kaba dei ka jingshna ïa ki khiew da ka kti bad ka Meghalaya Chubitchi kaba dei ka kyiad ba shet da u khaw bad ba ju dih bha ha ki por leh niam leh rukom jong ka rilum Garo.
Ka jingthoh halor ka GI Tag na ka bynta u Ryndia: Ka sienjam ban pynneh pynsah ïa ka riti dustur bad ban kyntiew ïa ka ïoh ka kot ha ka thaiñ. Ka Ryndia, kaba dei ka jaiñ tynrai jong ka Meghalaya, dang shen ka la ïoh ïa ka dak Geographical Indication (GI), u mawjam ba wanrah ïa ka jingpyrkhat kaba donkam bha ïa ka jingriew-spah jong ka kolshor bad ka jingtrei kti jong kane ka thaiñ. Kane ka jingithuh kam dei tang ka por kaba sngew sarong ïa ki nongtrei kti hynrei ka dei ruh ka sienjam kaba kongsan ban pynneh pynsah ïa ki rukom leh tynrai bad ban kyntiew ïa ka ïoh ka kot jong ka thaiñ.
Ha ka histori, ki jaiñ Ryndia ki dei kiba la shna da ka jaidbynriew Khasi, kiba la tip ïa ki na ka bynta ki dur kiba jylliew bad ka jingpyndonkam ïa ki rong tynrai. Ka rukom shna dur kaba kyrpang ka pynïasoh lang ïa ki buit ba la rim da ki spah snem bad ki tiar tynrai, kaba pynmih ïa ka mar kaba ym tang ba ka lah ban pynneh pynsah ïa ka mariang hynrei ka long ruh kaba donkam ha ka kolshor. Da kaba ai ïa ka GI tag ïa u Ryndia, ka Sorkar India ka la ithuh thikna ïa ka jingdonkam jong kine ki jaiñ kum ka dak jong ka jinglong kyrpang jong ka thaiñ.
Ka GI tag, kaba pynthikna ba tang ki mar na kawei ka jaka ba kyrpang ki lah ban pyndonkam ïa ka kyrteng jong ka, ka ai katto katne ki jingmyntoi. Nyngkong eh bad kaba kongsan eh, ka ïada ïa ki nongtrei kti na ki jingma kiba lah ban mih na ka jinglehkai. Mynta yn sa ïada ïa ka jingshisha jong ka Ryndia, kaba pynsuk ïa ki nongthied ban ithuh bad shaniah ïa ki mar ba shisha. Kane kan ai ruh ïa ka jingkyrshan ïa ki ïew ki hat ha ka thaiñ, namar ba ka GI tag ka ju ïadei bad ka jingbha bad ka jinglong kyrpang.
Nalor kata, kane ka jingithuh ka don ka lad ban kyntiew ïa ka Ryndia shabar ki pud ki sam jong ki thaiñ. Da ki buit pynïaid ïew kiba dei bad ka jingpyrshang kaba ïatylli na ka Sorkar bad ki nongkhaïi ha ka thaiñ, ka Ryndia ka lah ban long ka mar kaba la wad bha ha ki ïew ka pyrthei. Ka jingkiew ka jingshai bad jingdawa ka lah ban wanrah ïa ki lad kamai kiba kham heh na ka bynta ki nongtrei kti, kiba bun na ki, ki trei ha ki jaka ba jngai, ki jaka nongkyndong. Kane ka long kaba kongsan ym tang na ka bynta ban pynneh pynsah ïa ka kam shna jingshna, hynrei ban pynthikna ruh ba ka imlang sahlang kan roi ha ka liang ka ïoh ka kot.
Hynrei ka lynti kaba ngi ïaid shakhmat kam long kaba khlem ki jingeh. Ban pyndonkam pura ïa ki jingmyntoi jong ka GI tag, ka long kaba donkam ban thaw ïa ka buit treikam kaba bniah kaba kynthup ïa ka jingpynbha ïa ki jingtei na ka bynta ban pynmih, ban pynthikna ïa ka jingsiew kaba hok ïa ki nongtrei kti, bad ban ai ïa ki ïa ka jinghikai bad ki tiar kiba biang. Dei ban don ka jingïahap hapdeng ka jingpynneh jingpynsah ïa ki rukom tynrai bad ka jingshim ïa ki buit ba mynta ban pynkiew ïa ka jingmih khlem da pynduh ïa ka jingbha bad jinglong shisha jong u mar.
Ha kaba pynkut, ka GI tag na ka bynta ka Ryndia ka dei ka jinglehkmen kaba kongsan kaba don ka jinglah ban pynkylla ïa ka jingim jong ki nongtrei kti ha Meghalaya, ban ïada ïa ka riti dustur kaba la rim bha, bad ban pyni ïa ka spah kolshor jong ka thaiñ sha ka pyrthei. Da ka jingpyrshang kaba ïatylli bad ka jingthmu ba thymmai, ka Ryndia ka lah ban long ka dak pyrthei jong ka jingtrei kti, ka jingpynneh jingpynsah, bad ka bor jong ka pateng jong ka thaiñ.
