Ka Nongrim ka Sixth Schedule ka Constitution ka Ri India

9.Namar kata kat kum kine ki nongrim, ïa ka 6th Schedule la pynlong aiñ bad la pynrung ha ka Constitution ka ri India.

ïa kane ka artikle la thoh da u rangbah uba trei shabar jylla la bun snem bad uba dang shu shongthait shen

(Ba bteng)

9.Namar kata kat kum kine ki nongrim, ïa ka 6th Schedule la pynlong aiñ bad la pynrung ha ka Constitution ka ri India. Kat kum kata ka aiñ, ïa kita ki thaiñ ki baim basah da kita ki jaidbynriew ri-lum kiba dei na kajuh ka tynrai lane ethnic origin la bynta ha ki District. Bad ïa ka synshar-khadar la aiti ha ki trairi-lum ka District, khnang ba kin kham kit khlieh ïa la ka jong ka ri. Dei ha kane ka nongrim, ha kata ka por, kat kum ka Report ka Sub Committee, la bynta ïa ki District kumne harum :-

(a)Ka United Khasi & Jaiñtia Hills District, ka thaiñ ri-lum ba shong ki Native Indigenous Community ki ba dei ki Khasi bad ki Pnar kiba dei na kajuh ka tynrai riewlum ne ethnic origin;

(b)Ka Garo Hills District, ka thaiñ ri-lum ba shong ki Native Indigenous Community ki Garo, kiba dei na ka tynrai lane ethnic origin ki riewlum Garo;

(c)Ka Lushai Hills district, ka thaiñ ri-lum ba shong ki tynrai jaidbynriew rilumba dei na ka ethnic origin Lushai ne Mizo.

(d)Ka Naga Hills District, ka thaiñ ri-lum ba shong ki tynrai jaidbynriew ri-lum ba dei na ka ethnic origin Naga.

(e)Ka Mikir Hills, kaba don ha kato ka por hapdeng ka Nowgaon bad Sibsagar District, ka thaiñ ba shong ki trai lane ethnic origin jaidbynriew ri-lum Mikir.

(f)Ka North Cachar Sub-division jong ka Cachar District ha kato por, ka ba shong ki jaidbynriew ri-lum Dimasa.

10.Ha kato ka por kitei ki District baroh ki hap hapoh ka Jylla Assam (Assam Province). Ka synshar-khadar ïa ki District la aiti bad ai bor ha ka Autonomous District Council jong kawei pa kawei ka District.

11.Ha ka por ba dang hap hapoh ka Jylla Assam;

i.ïa ka synshar-khadar kaba dei ban pynïaid ïa ki khyndew ki shyiap (Clause 3, ka 6th Schedule) bad ha ka jingkhaïi pateng (Clause 10, ka 6th Schedule) bad kiwei kiwei la aiti ha ka District Council bad ka Sorkar Jylla kam don bor ban mushlia, namarba la aiti ha ka bor ki trai ri ban peit, ban pynïaid da lade hi bad ban pynnehpynsah ïa la ka niam ka rukom, ka riti ka dustur. Bad ba u nongwei um lah ban tip ne shemphang ïa ka niam ka rukom ki trai ri. Ki nongwei kiba la don lypa shwa ban thaw ïa ka District Council ym lahpynwit. Hynrei hadien ba la thaw ïa ka District Council ka aiñ ban tehlakam ïa  ka jingrung jingbuhai shnong ki nongwei (la ïa u dkhar na ri-thor ne u riewlum ba na kawei pat ka District) la dei ban pyntreikam.

ii.Wat la baroh ki District ha kata ka por ki don hapoh ka Jylla Assam, pynban ïa u Khasi-Pnar u donkam Inner Line Pass ban rung sha Nagaland ne Mizoram haduh mynta, ba la ñiew ïa u kum u nongwei. Namar kata, ha Khasi-Jaiñtia ruh ym don hok ban wan buhai shnong u nongwei u ba nabar Ri Khasi-Jaiñtia, wat la ym don ka Inner Line, namar ka 6th Schedule ka la aiti ïa ka bor ha ki trairi ban peit ban sumar bad ban ïada ïa la ki khyndew ki shyiap.

iii.Uwei u riewlum ba na kawei ka District um ju ñiew ïa u wei pat u riewlum u ba na kawei ka District kum “la u jong”. U Khasi-Pnar um ju ong ïa u Naga u “lajong” lane ïa u Garo, lane u Lushai ïa u Khasi – Pnar. Baroh Ki riewlum ki ñiew ïa uwei pat u riewlum uba na kawei pat ka District ba u dei na kawei pat ka jaidbynriew bad u badon la ka jong ka niam ka rukom.

12.Ynda la ïoh ïa Jylla Meghalaya:

i.Ka jingpynïasnoh lang ïa ka United Khasi-Jaiñtia Hills District bad ka Garo Hills District kam mut ban pynduhnoh ka jingithuh jaidbynriew (Ethnic identity) jong kine ki ar trai ri-lum. Ki Khasi-Pnar bad ki Garo ki dei na la ka jong ka thaiñ (Native) bad na la ka jong ka tynrai lane ethnic origin, kiba don la la ka jong ka niam ka rukombad ka synshar-khadar. U Khasi-Pnar um lah ban shim bynta ha  ka niam ka dustur u Garo ba um don jingtip ne jingshemphang ïa ka niam ka rukom ki Garo bad kumjuh ruh u Garo ha Khasi-Jaiñtia Hills, namar u Khasi-Pnar u dei u nongwei ha Garo Hills kumjuh ruh u Garo ha Khasi-Jaiñtia Hills. U Khasi-Pnar um lah ban ong ïa u Garo “u lajong” lane u Garo ïa u Khasi-Pnar (KA RUKOM SYNSHAR KA DEI KUMJUH KUM HA KA POR BA DANG HAP HAPOH KA JYLLA ASSAM). Dei ha kane ka nongrim, ka 6th Schedule ka la ai la ka jong ka District, ka United Khasi-Jaiñtia Hills ïa ki Khasi-Pnar bad Ka Garo Hills ïa ki Garo. ïa kito kiba la shong la sah shwa ban thaw aiñ ka 6th Schedule ym lah leh eiei bad ym dei ban pynwit ïa ki. Hynrei ha-dien ba la thaw aiñ ha ka 6th Schedule dei ban tehlakam ïa ka jingwan buhai shnong buhai khyndew ki Garo lane uno-uno u riewlum u ba nabar ka Khasi-Jaiñtia Hills District. Kumjuh ruh dei ban tehlakam ïa u Khasi-Pnar ne uno-uno u riewlum ban leit buhai khyndew sha Garo hills.

ii.Na ka bynta ka suk saiñ la shai la shisngi bad shwa ban dier ka por, la dei ban pyrkhing ïa ka aiñ kloi kloi. Lym kumta ïoh kan jia kum ha Manipur mynta, ha kaba ka Sub Committee, naduh kato ka por, ka la ïohi lypa bad kaba la pynlong ba kin kynthoh ïa ka jingshisha, (ha ka Mat ba 9(iv) ba la pyni haneng SL 4 (iv).)”Boundaries between the area of one hill or tribe are recognised and violation may result in fighting”.

iii.Kat kum ka 6th Schedule ïa ka synshar-khadar Autonomous District Council la aiti ha ki trai ri ka District bad ïa ki dkhot ka ADC ym lah ban jied da u nongwei. ïa kane la kynthoh kyrpang ha ka mat kaba B (2) ka Appendix A. Hynrei ka ba lyngngoh ka long ba ha Jaiñtia Hills ha kane ka election MDC ki ïa jied ïa u briew bym dei u Pnar ne Khasi; ka la long ka ba pyrshah ïa ka aiñ bad ruh pyrshah ïa ka niam ka rukom u Khasi-Pnar. U lah ban shong shnong, lada u la wan shong shwa ban thaw ïa ka 6th Schedule, hynrei ym dei ban thungkum u nongïalam ha ka kam synshar khadar; namar ka 6th Schedule ka ai ïa ka bor synshar ha ki trairi da lade ïa lade bad ba u nongwei um lah ban shim bynta ha ka jingpynïaid kam kaba ïa dei bad ka niam ka rukom ki trai-ri.

iv. ïa ka synshar khadar la aiti ha ki trairi ka District, hynrei ka long kaba lyngngoh ba la 70 snem ba la thaw ïa ka Khasi Autonomous District Council, kaei ka daw ba kim lah pyntrei kam ïa ka aiñ 6th Schedule. Namar ka jingbuhai khyndew da ki nongwei ryngkat bad kiwei pat ki riewlum kiba nabar ka Khasi-Jaiñtia Hills kynthup ki Garo ki la jyllei; khamtam ha ki thaiñ ri-Bhoi khap Assam bad ha ki thaiñ rud sor Shillong, tip da kaei ka jaidain la pyntrei kam? Ka ba kham lyng-ngoh ka long ba la katto-katne tylli ki shnong ha ri Bhoi marjan ka pud Assam, ïa ki Garo la thung Rangbah Shnong syndon, nalor ba ka la long be-aiñ pyrshah ïa la ka niam ka rukom, kane ka la pynkheiñ ruh ïa ka aiñ ka 6th Schedule. Kito kiba la shimti ban pyntrei kam ïa ka aiñ, da kano ka nongrim ki pyntrei ïa kata ka aiñ, ka aiñ kam ong ban ai bor Rangbah Shnong ha ki nongwei.

13.Ki Dkhot ka District Council, ki Syiem bad ki Rangbah Shnong ki don ka jingkitkhlieh kaba khia tam ban pyntrei ïa ka aiñ ka 6th Schedule kumba ki la shimti kum ki nongsynshar. Dei kine lai tylli ki bor kiba lah ban pynneh pynsah ïa ka khyndew ka shyiap bad dei ma ki ruh kiba lah ban pynjah ïa ka riti ka dustur u Khasi-Pnar. Kaba khadduh ka dei ki paidbah.

14.Ka 6th Schedule kam ai jingsngewthuh kaba shai la ka District Council ka dei na ka bynta tang kawei jaidbynriew ne ka dei kaba ïa kynthup lang bun jaidbynriew ha kawei ka District; ka shu long wer wer (implicit). Ka jingshai ngin shem ha ka Report ka Sub Committee, ka North-East Frontiers (Assam) Tribal and Excluded Areas. Ngi lah ruh ban sngewthuh da ngi wad jingmut ïa ka jingkynthoh shaphang ka Regional Council. Ka ba shai ha ka 6th Schedule lah ban shem ha ka Paragraph 10, ha ka Paragraph 10 la kynthoh shai “Scheduled Tribes Resident of the District”.

Kaba mut tang ïa ki trairi-lum ka District; hadien ba la pyntreikam ïa ka District Council ïa kino-kino ki riewlum ba ym dei na ka District, ym dei ban shah seng khaïi ïa ki khlem da ïoh bor na ka District Council bad khlem da siew khajna. Ki nongïalam MDC ki tip ïa kane ! ?

“The Sixth Schedule was conceived by the framers of the Constitution to be an instrument of socio-economic development and self-management of hill tribal communities inhabiting the districts. The self-managements was expected to satisfy ethnic aspirations of the tribal communities”. A Reference from Bhuria Committee Report for PESA 1996.                                                           (La kut)