
Babu Kular Khongjirem
La kham katto-katne snem mynshwa, nga la thoh ba ka Sor Shillong ka long kum ka Khoh kaba ïar bad heh tang ka shyntur katba kaba khim pat sha trai. Kane kajuh ka jingmutdur ka la jia bad urlong shisha mynta.
Hadien ba la jan dep syndon ïa ka surok 4 Lane ne ka surok bah ba lah ban ïaid ar-ar tylli ki kali shisien ïaid kiba kiew bad kiba hiar kiba wan ba leit naduh Upper Shillong haduh ka Sor Shillong, kane, ka la nang pynkhapngiah shuh shuh pynban ban ïa kaba ju long mynshwa. Kylleng sawdong, la na shatei, shathie, mihngi ne sepngi, ki surok ki rung lut sha Shillong. Ki briew ruh na kylleng sawdong ka jylla Meghalaya ki wan lut ha Shillong. Wat la ka Sorkar ka la angnud ban pynduna ïa ka jingkhapngiah ha Shillong, pynban, ka la nang jur nangjur pynban ka jingdheng kali bad jingkhapngiah briew ha sor.
Hynrei, kaba kham phylla ka long ba naduh ka por Covid-19 ter ter, ka die ka thied, ka khaïi ka pateng, ka kamai ka kajih ka la nanghiar pynban arsut ym tang ha Shillong hynrei ha kylleng ki bynta bad ki shnong jong ka jylla jong ngi. Ki nongñiah kali (driver) ki ud lut bym biang shuh ka kamai-kajih. Ki nongkhaïi bad nongdie jingdie ruh ki ïa ud lut baroh ba kim lah die lah thied shuh kumba mynshwa. Kiba wai dukan lei lei, bun kim lah pynmih shuh wat tang ka bai dukan jong ki trai ruh. Don ruh kiba pyllait noh ïa ki dukan namar kim lah pynmih shuh wat tang ka bai bai ruh.
Haba ki kali ki nang bun, ki briew ki nang riewspah ban ïa kaba mynshwa, kumno pat ka ktah ïa ka kamai kajih jong ki paidbah. Don kiba ong, ba ka Sorkar ka la kham pynduna ïa ka jingpynïaid ïa ka pisa (circulation of money) namar bun kiba leh da ka internet banking, kum ka ATM, Google pay, etc. Don ruh kiba ong ba ka State ka la shu shim ram lut (taking loans) ban leh ïa ki kam pynroi (developmental works), kumta ka ktah kylla pynban ïa ka kamai kajih ki paidbah. Hynrei, kaba kham kongsan hi ka long, ba ka pisa kaba bun eh (wealth, moneys and assets) ka shong bad leit tang sha ki katto- katne ngut ne ki khyndiat ngut eh ki briew kiba riewspah palat (money and wealth are concentrated to only a few rich people). Dei kane keiñ ka jingbym ïa ryngkat (disparity) ha ka liang ka spah ka hajar, ka lak ka klur kaba la pynlong ba uba riew spah un nang riewspah katba ki paidbah ba duk bapli pat, ki nang ring sti, nang ring sdot bad nang ring swai ha ka ïoh ka kot bad ka kamai ka kajih katba ka nang tyllun ki por ki snem.