
Ka Meghalaya, ka jylla kaba don ha ka bynta ba shatei lam-mihngi jong ka ri India, ka pawnam na ka bynta ka jingitynnad jong ka mariang, ki jaka ba jyrngam, bad ka kolshor ba kyrpang. Wat la ka khring ïa ki nongjngohkai pyrthei kiba bun man la u snem, hynrei ki nongshong shnong bad ki nongwan jngohkai ki ïakynduh ïa shibun ki jingeh.
Ki jingeh ha ka thaiñ kum ka kam jong ka jingdonkam pynroi ïa ki jingtei: Wat hapdeng ka jingitynnad jong ka, ka Meghalaya ka ïaleh pyrshah ïa ki jingtei kiba dang duna bha. Ka jinglong-jingman jong ki surok, ka jingduna ki kali paidbah, bad ki jaka sumar bym biang ki wanrah ïa ki jingeh kiba khraw. Na ka bynta ki nongshong shnong, khamtam ha ki jaka ba jngai, ban ïoh ïa ki jingshakri kiba donkam ka kylla long kaba eh. Ka aiom slap ka pynjur ïa kine ki jingeh, bunsien ka wanrah ïa ka jingtwa khyndew bad ka jingkhang surok.
Ki lad kamai: Ka ïoh ka kot jong ka thaiñ ka shaniah kham bunsien ha ka rep ka riang, ka kam jngohkai pyrthei, bad ki kam shna jingshna tynrai. Katba ka kam jngohkai pyrthei ka don ka jinglah, hynrei ki jingmyntoi kim long kiba ïasam mar katjuh. Ki nongseng kam seng jam na la ka jong ka ri bunsien ki ïakynduh jingeh ha ka ban pynheh ïa ka kam namar ka jingbym don ka jingbei tyngka bad jingkyrshan. Nalor kata, ki rukom rep ki shaniah shibun ha u slap ba ju wan ha ka aiom, kaba pynlong ïa ka jingim kaba eh.
Ka Jingpule bad ka Jingtrei: Ki lad jingpule ha Meghalaya bunsien ki long kiba duna, khamtam ha ki jaka nongkyndong. Kane ka ktah ïa ki samla trai ri, kiba lah ban ïaleh ban ïoh ïa ka jingpule kaba bha tam bad hadien kata ki ïakynduh jingeh pat ha ka ïoh kam ïoh jam. Nalor kata, ka jingbym don ki jaka pynroi jingtbit kiba kham shalor ka khanglad ïa ki lad ïoh kam shabar jong ki bynta tynrai.
Ki jingeh ha ka mariang: Ka jingkiew stet jong ki nongjngohkai pyrthei ka lah ban pynthut ïa ka mariang kaba rit jong ka Meghalaya. Ka jingkiew jong ki jaboh jabaiñ, ka jingjaboh, bad ka jingpynthut ïa ki mrad khlaw ka ktah ïa ka mariang, kaba long kaba kongsan bha na ka bynta ki nongshong shnong kiba shaniah ha ki mar poh khyndew. Ki nongshong shnong ki ïakynduh ïa ki jingeh kiba arliang ban pynïadei ïa ki jingmyntoi ha ka ïoh ka kot bad ka jingsumar ïa ka mariang.
Ki jingeh jong ki nongjngohkai pyrthei: Ki nongjngohkai pyrthei bunsien ki ïakynduh jingeh ban leit sha ki jaka jngohkai pyrthei bapher-bapher namar ka jinglong tynrai jong ka thaiñ bad ki jingtei kiba sniew. Bun ki jaka ba pawnam, kum ki jingkieng tynrai ba im ne ki wahduid kiba jngai, ki don ha ki jaka ba duna ki lad leit jingleit. Kane ka lah ban wanrah ïa ki jingleit jingwan kiba jngai, ki bym sngewtynnad bad ki jingeh ha ka jinglah ban ïoh ïa ki jaka, khamtam eh ïa kito kiba leit jingleit ha ka por tlang.
Ka jaka sah bad ki jingshakri: Katba ka Meghalaya ka ai ïa ki jaka sah bapher bapher, ka jingbha bad ka jingdon ka lah ban long kaba ïapher. Ha ki jaka jngohkai pyrthei ba pawnam kum ka Shillong ne Sohra, ka lah ban don ka jingduna ki jaka sah kiba bha ha ki por ba bun ki briew. Nalor kata, ka kam pdiang sngewbha ka lah ban ïaleh pyrshah ïa ki jingeh ha ka ktien bad ki kyrdan jingshakri bapher bapher, kaba ktah ïa ka jingïakynduh jong ki nongjngohkai pyrthei baroh kawei.
Ka kam jngohkai pyrthei kaba neh:
Ban weng ïa ki jingeh ha ka mariang bad ki jingtei, ka don ka jingdonkam kaba nang jur ïa ki rukom treikam kiba lah ban neh ha ka kam jngohkai pyrthei. Kane ka kynthup ïa ka jingkyntiew ïa ka jingleit-jingwan kaba ïadei bad ka mariang, ka jingpynïaid ïa ki jaboh jabaiñ kaba don jingkitkhlieh, bad ki jingthmu jngohkai pyrthei kiba pynshong nongrim ha ka imlang sahlang. Kum kine ki rukom treikam ki lah ban ïarap ban pynïadei ïa ka jingmyntoi ha ka ïoh ka kot jong ka kam jngohkai pyrthei bad ka jingpynneh pynsah ïa ki mar poh khyndew bad ki pateng tynrai.
Ka jingpynbha ïa ki jingtei: Ka jingbei tyngka ha ki jingtei kiba kham bha, kynthup ïa ki surok, ki jaka sumar, bad ki jaka pule, ka long kaba donkam bha na ka bynta ki nongshong shnong bad ki nongjngohkai pyrthei. Ka jingpynbha ïa ki jingtei kan pynbha ïa ka jingim jong ki nongshong shnong bad kan pynlong ïa ka jingleit jingwan kaba suk ïa ki nongwan jngohkai. Ka jingïatreilang jong ka sorkar bad ki ‘riewshimet ka lah ban don ka bynta kaba kongsan ha kane ka jingpynroi.
Ka Jinghikai ïa ka Kolshor: Ka jingkyntiew ïa ka jinghikai kolshor na ka bynta ki nongjngohkai pyrthei ka lah ban kyntiew ïa ka jingsngewthuh bad jingburom markylliang. Ki nongshong shnong ki lah ban ïoh jingmyntoi na ka jingpynsngewthuh bad jingsngewnguh ïa ki riti dustur jong ki, katba ki nongjngohkai pyrthei ki lah ban ïoh ïa ka jingsngew kaba kham ‘riewspah bad kaba don burom. Ïa kane lah ban pynsuk lyngba ki jingleit jngohkai ba la pynïaid, ki jinghikai shaphang ka kolshor, bad ki lad ai jingtip.