Ka eksamin Common University Entrance Test (CUET) hapoh ka jingpynïaid jong ka National Testing Agency (NTA) ka la long shisha kaba i kulmar haduh ba ka la buh jingeh ïa ki khynnah kiba dang shu pyndep ïa ka eksamin Class XII. Ka CUET ka dei ka eksamin ka ban ailad ïa ki khynnah ba kin ïoh rung sha ki shlem ai jinghikai kiba pynïasoh bad ki Central University lane kiwei pat ki skulbah ha baroh kawei ka Ri. Ka jingthmu jong ka CUET ka long ban pynduna ïa ka jingeh ba ki khynnah ki ïakynduh namar mynshwa, ka ju don ka jingban khia ha ki ba ki dei ban ïoh palat 90% ba kin ïoh rung ha ki skulbah ba ki kwah. Da ka jingbuh ïa ka eksamin CUET, kane ka jingban khia ban ïoh bun ‘mark’ ka kham duna. Lehse ka jingthmu bad ka thong ka long kaba bha eh, hynrei ka rukom pynïaid bad ka rukom pynngat centre na ka bynta ki samla pule na ka jylla sha kiwei pat ki jylla ka la long shisha ka jingeh kaba khraw bha.
Don kiba la buh jingkylli ïa ka Sorkar Jylla halor ki jingeh ba ki khynnah ki ïakynduh. Ha ka jingshisha, ïa katei ka eksamin la pynïaid da ka NTA, bad ka Sorkar Jylla kam da don bynta eiei. Kaei kaba ka Sorkar Jylla ka lah ban leh ka long tang ban ïakren bad ki bor pynïaid jong ka NTA ban pynthikna ba ki khynnah kin kham lait na ka sohsat haba leit wad ïa ki kamra ban thoh eksamin bad ban peit ba kan ym don ka lynga ka pisa na ka liang ki khynnah. Ki khynnah ki la wan ban thoh ïa ka eksamin da ka jingkyrmen kaba skhem ba kin leh bha khnang ba kin lah ban ïoh pule ha ki shlem kiba biang. Hynrei haba don ki jingbym biang bad ki kynrum-kynram, ka ktah jur ïa ka jingpynkhreh jong ki. Ki dang dei tang ki khynnah. Lada ngi pynkhia ïa ki na ka daw jong ka jingbym lah ban pynbiang ïa ki jingdonkam ha ka rukom kaba dei, kaei ka ban jia ïa ki? Kam dei ka jingbakla jong ki khynnah, hynrei ki nongpynïaid.
Ngi lah ban kynmaw ruh ba kaei kaba la jia ha NEHU, kaba la pynkulmar jingmut shi katdei eh ïa ki khynnah ba ïakhun ïa ka CUET. Ngi kyrmen ba kaei kaba la jia ha NEHU kan ym jia shuh nangne shakhmat bad ba ki bor hapoh ka NTA ki la shim ïa kane ka jingjia kum ka jingsneng ka bakhraw. Hynrei, kumba ka paw mynta, ki khynnah ki dang mad hi ïa ka jingeh, ha kaba ki centre thoh ne ïakhun ïa kane ka eksam, kam long tang hapoh ka jylla hynrei sha kiwei pat ki jylla wat shaduh ki bynta kiba jngai jong ka Ri. Kane ka rukom buh bad pynngat centre ïakhun ïa kane ka eksam, ka la buh ha ka jingeh kaba khraw ïa ki khynnah. Ki la pynpaw ba kane ka jingpynngat eksam shabar ka jylla, ka la ktah shi katdei eh halor ka jinglut jingsep, ka por bad bun bah kiwei ki jingeh.
Kumta lada dang bakla biang nangne shakhmat, yn hap ban pyrkhat da kiwei pat ki sienjam pyrshah ïa ka NTA, bad na ka liang ka Sorkar Jylla ruh kam dei shuh ban shu sngap bad kan hap tuklar. Ngi ïohi ba na ka liang u Myntri Rangbah ka Jylla u Conrad K Sangma ruh u la shimkhia halor kane. U la thoh sha u Myntri ka Sorkar Pdeng ban khmih halor kane ka bynta bad shimkhia bad ban pynbeit thymmai ïa ki jaka thoh eksamin.
Ki khynnah kim lah ban long kum ki ‘langkñia namar ka jingbym lah jong ka NTA ban leh ïa kaei kaba ka dei ban leh. Ki khynnah pule kim dei ban shah ktah, bad lada hap ban pynlong da ka eksamin bathymmai ruh, dei ban pynlong. Ym lah ban lehkai bad ka jingim jong ki khynnah kiba dang thrang ban kiew irat ka ka pule ka dangle.
Ngim dei ban sahdien, hynrei ban tur shakhmat ban ïakhun ha ryngkat ka jingpynbiang da ki bor ka NTA ïa baroh ki jingdonkam. Wat ailad ïa ki khynnah ba kin duh jingkyrmen namar shisien ba ki la duh, kan shitom ba kin poi biang ha ka kyrdan kaba ki sngewdon ïa ka mynsiem ban ïakhun. Kiba la ïaid ha kata ka lynti, kin kham don ka jingsngewthuh ban ïa kiwei pat. Na kane ka rynsan, ngi ai mynsiem ïa baroh ki khynnah ba kin ïakhun tyngeh khnang ba kin lah ban poi sha ka thong kaba ki don. Ym dei ban duh jingkyrmen, hynrei ban don ka mynsiem jong ka jingïakhun. Ki khynnah jong ngi, kim dei shuh kiba dang duna ha ka pyrkhat ka pyrdaiñ, bad haba don ki lad, ki kloi ban kner ïa ki kti ban shim ïa kita lyngba ka lynti jong ka jingïakhun da ka bor pyrkhat, jingtip bad jingsngewthuh.
