
Nongpoh, Jylliew 04
Kum shi bynta ban kyntiew shaphrang ïa ka kam jngohkai pyrthei ha ka jylla, u Myntri Rangbah ka jylla, Conrad K Sangma, ha ka Sngi Balang u la pyllait paidbah ïa ka lieng kaba la ai kyrteng Meghalinor ha ka pung Umïam.
Ha ka jingpyllait paid -bah ïa kane ka lieng, la wan ban ïadon ryngkat naduh u Myntri ka tnat Tourism, Bah Paul Lyngdoh, u Commissioner Secretary ka tnat Tourism u Vijay Kumar, u Director ka Tourism, Bah Cyril VD Diengdoh nalor kiwei kiwei de ki heh ophisar, ki nongïalehkai king-lieng bad ki nongshah khot sngewbha.
U Myntri Rangbah ka Jylla, Conrad K Sangma haba ai jingkren ha kane ka sngi, u la ong ba kane ka prokram ha kane ka sngi, ka pynpaw ba kumno ka kam jngohkai pyrthei lem bad ka kam ïalehkai, ki lah ban wanrah ïa ka jingkylla kaba kham heh ban ïa kaba ki leh tang kawei ka tnat da kaba bynrap ba ka Sorkar Jylla ka dang pyrshang ïa kiba bun ki sienjam ban ïarap ïa ki khun samla kiba don kumba 50% ka jingbun paid ka jylla. Palat 18 lak tam ki khun samla ki don ha ka jylla, ka long kaba kongsan ba kiei ki sienjam bad ki rai ba ngi shim, kin ai jingmyntoi ïa ka lawei ka jong ki lashai la shisngi, la ong u Conrad K Sangma.
U Conrad u la pynpaw ruh ba ka thong jong ka Sorkar hi ka long ban sei lut ïa ki lad ki lynti ban pynïar ïa ka kam jngohkai pyrthei jong ka pung Umïam, kaba khlem pyndonkam bha haduh mynta. U la ïathuh ruh ba ka Sorkar ka don ïa ka jingthmu ban tei ïa ki resorts kiba ryngkat kyrdan katkum kane ka juk kaba mynta, kiba u pynpaw ba lehse kin dei kiba paka tam ha ka thaiñ shatei lam-mihngi kaba yn sdang pyntrei noh ha kine ki kyndiat bnai ban sa wan.
Shuh shuh, u la ïathuh ruh ïa ka jingthmu ban pynïasoh ïa ka liengsuiñ duriaw (seaplane) ha kane ka pung Umïam bad kiwei de ki jaka jngohkai ba pawnam ka thaiñ shatei lam-mihngi, kum ka Kaziranga bad kiwei de ban pynsuk ïa ki nongwan jngohkai ba ki lah ban shang ha kylleng ka thaiñ shatei lam-mihngi khlem da donkam ban kam lypa (book) ha manla ki jylla ba ki leit.
Na ka liang u Bah Paul Lyngdoh, Myntri ka tnat Tourism u la pynpaw ïa ka jingkmen ba la lah ban pyllait paidbah ïa kane ka lieng ban khring ïa ki nongwan jngohkai pyrthei. U la ïathuh ruh ba ka jingai kyrteng Meghalinor ka dei kaba la pynïasoh ïa ka kyntien Meghalaya bad Valinor bad ka jingmut jong kane ka kyntien Valinor ka dei shaphang ka jinglong kyntang bad ka jaka kaba lah ban pyngngop – bad kane ka kyrteng ka long ban ai ka jinghun kaba shongbneng sha ki nongwan jngohkai.
U Bah Paul u la pynpaw ba ka jingpyllait ïa ka lieng Meghalinor ka dei ka lynnong kaba thymmai ha ka kam jngohkai pyrthei ha ka jylla kaba ïadei bad ka um bad kaba la ju tip kum kata ka water-based tourism ha ka ktien nongwei bad kan long ruh kum ka rynsan ka bynta kiba kum kine ki sienjam ha ki por ki ban sa wan. U Bah Paul u la pyntip ruh ba ka Sorkar ka don ïa ka jingthmu ban wanrah ïa ka Umiam Lake Cruise lane ka jhad rit kaba lah ban ngiam haduh kumba 150 ngut eiei ki paidbah ha kane ka pung Umiam hapoh shisnem eiei ban ai ïa ka jingshakri kaba paka sha ki nongwan jngohkai pyrthei bad ki nongshong shnong ka jylla ruh kumjuh.
U la pynbna ruh ha kane ka sngi ba ka Sorkar Jylla ka la dep ban shim palat 300 akar ka jaka na ka tnat Forest ba kynthup ruh ïa ka Nehru Park na ka bynta ban pynïar ïa ki kam jngohkai pyrthei ha kane ka pung Umïam bad na ka liang ka Sorkar kan dang ïaleh ban wanrah shuh shuh ïa ki lieng katkum ka jingdonkam jong ki paidbah, bad ïa ki lieng kiba la rim ruh yn bujli bad wanrah noh da kiba thymmai.