Ka Indian Railways: Ha kaba ïakynduh ka jingkiew shaphrang bad ka jingïaineh

Kane ka mut ka jingpynlang pisa kaba heh, ym tang na ka bynta ki kam khaïi, hynrei na ka bynta ka ïoh ka kot baroh kawei.

Da u Ashwini Vaishnaw

Manla ka por ba phi jied ban leit da ka rel ban ïa kiwei pat ki rukom leit rukom wan, phim jied tang ïa ka jingsuk – phi jied ïa ka Bharat kaba kham khuid bad kaba kham jyrngam. Palat 700 klur ngut ki briew ki la jied ban leit jingleit da ka Indian Railways ha u snem ba la dep. Ka long kum u budlum jong ngi, bad ka jingkular kaba jyrngam na ka bynta ka lawei.

Ka Indian Railways ka ïarap ïa ka ri ban kham jan ïa ki thong Panchamrit ba la ai da u Myntri Rangbahduh u Narendra Modi – net zero shuwa u snem 2070. Ki rel ki plie lad ïa kane lyngba ka rukom treikam kaba bun bynta. Da kaba pynkylla ïa ka jingleit jingwan lyngba ki surok sha ka rel bad ban ai bor ïa ki jingtreikam da ki tyllong bording kiba kham khuid bad kham jyrngam. Mynta, kine ki sienjam ki ïarap ïa ka India ban pynduh ïa ka jingpynmih carbon ha ka ïoh ka kot jong ka ha ka rukom ba lah ban pyniar shuh shuh.

Na ki surok sha ka rel kaba ïalam lynti

Ha u snem 2013-14, ki rel ki kit mar kumba 1,055 million ton ki mar. Kane ka la kiew sha ka 1,617 million ton ha u snem 2024-25, kaba pynlong ïa ka lynti rel jong ngi kum ka lynti rel kaba ar ha ka jingkit mar ha ka pyrthei. Da kaba pyndonkam ïa ki jingkhein ba la leh da ki ‘riew shemphang, kane ka jingpynkylla ïa ka jingkit ïa ki mar na ka surok sha ka rel ka la ïarap ïa ka ri jong ngi ban pynduna palat 143 million ton ka jingpynmih CO2. Kata ka long kum ka jingthung 121 klur tylli ki dieng.

Ka jingpynkit ïa ki mar da ki rel ka wanrah ïa ka jinglut kaba haduh shiteng haba ianujor bad ka jinglut haba pynkit lyngba ki surok. Kane ka mut ka jingpynlang pisa kaba heh, ym tang na ka bynta ki kam khaïi, hynrei na ka bynta ka ïoh ka kot baroh kawei. Kane ka jingkylla ka la ïarap ban pynduna kumba T. 2 lak klur ha ka jinglut jingsep ha ki shiphew snem ba la dep.

Ki lynti rel ba khuid, ka ri kaba kham khlaiñ

Ka India ka dei kaba thied ïa ka umphniang nabar ri. Namar kata, ka long kaba don jingmut ha ka rukom treikam ban pyndonkam da ka bording ha ka liang ka leit ka wan jong ngi khnang ba ka jingshaniah jong ngi ha ki mar ba wanrah nabar kan duna. Ha ki 60 snem shwa u snem 2014, ka Indian Railways ka la pyndonkam bording ïa ki lynti rel kiba jngai haduh 21,000 kilomitar. Bad ha kine ki 11 snem ba la dep, ngi la pynpoi bording haduh 47 hajar kilomitar. Mynta 99% na ka rynsan broad gauge jong ngi ka long kaba la pyndonkam da ka bording.

Ki kam rel ki nang pyndonkam ïa ka bording kaba khuid na ka bynta ki steshon, ki karkhana bad ki jaka trei. Mynta ka dang ïatreilang bad ki jylla ban ïoh ïa ka bording kaba kham khuid na ka bynta ban pynïaid ïa ki rel. Kane baroh kan plie lad ïa ka India ban kot ïa ka thong net zero jong ka.

Ka jingpynkylla ïa ka jingkit mar

Namar kane ka jingkiew shaphrang, ki Dedicated Freight Corridor (DFCs) ki dei ki lynti rel kiba don ka bording, kiba la shna kyrpang na ka bynta ka jingkit mar. Da ka jingtreikam haduh 2,741 km, ka DFC ka la pynduna ïa ka jingkhapngiah ha ki surok bad pynduna shibun ïa ka jingpyndonkam ïa ka diesel bad ka jingpynmih carbon.

Ka India ka dang pdiang ruh ïa ki teknoloji thymmai ki bym pynmih jakhlia kum ka rel kaba pyndonkam da ka bor hydrogen. Ka rel kaba nyngkong kan ïaid hapdeng ka Jind bad Sonipat ha Haryana bad kan kit haduh 2,600 ngut ki nongleit nongwan. Kan long ka rel hydrogen kaba khlaiñ bor tam bad kaba jrong tam ha ka pyrthei.

Ka Ïoh ka Kot bad ka Mariang

Ka India ka long ka nuksa ba ka jingroi ka ïoh ka kot bad ka jingkitkhlieh ïa ka mariang ka lah bad ïaid ryngkat. Katkum ka jingkheiñ jong ka World Bank, ka India mynta ka don ha ka kyrdan kaba 38 na ki 139 tylli ki ri, kaba long ka jingkiew da khat hynriew kyrdan naduh u snem 2014. Ka jingpynïar ïa ka jingpynpoi bording ha ki lynti rel ka la pynduna ïa ka jinglut bad ka jingpynmih tdem jakhlia. Ka la kyntiew ruh ïa ka jingsted bad ka bor treikam, kaba la ïarap ïa ka India ban kham jan ïa ki kyrdan logistics jong ka pyrthei.

Ki kam rel kin long Net Zero

U Myntri Rangbah Duh Modi u la buh thong ïa u snem 2030 kum u snem ban kot sha ka net zero na ka bynta ka Indian Railways. Namar ka jingpynsted ïa ka jingpynpoi bording bad ka jingpynkynriah kaba heh ïa ki mar na ki surok sha ki rel, ka Indian Railways ka don ha ka lynti ban kot sha ka net zero (Scope 1) hapoh u snem 2025 hi.

Ha kane ka World Environment Day, ka Indian Railways ka pynskhem biang ïa ka jingshimkhia jong ka na ka bynta ka roi ka par kaba ïaineh. Kawei pa kawei ka lynti ïaid rel kaba la pynkylla sha ka bording, kawei pa kawei ka solar panel kaba la buh, bad kawei pa kawei ka jingkit mar ka bym ïaid lyngba ki surok ka long ka jingkular – ïa ki briew jong ngi bad ïa ka pyrthei jong ngi.

U nongthoh u dei u Myntri Sorkar Pdeng ba dei khmih ïa ki tnad Railways, Electronics & Information Technology and Information & Broadcasting.