
Tura, Jylliew 22
Ka Meghalaya Pradesh Youth Congress (MPYC) ka la kynnoh ïa ka Sorkar MDA hapoh ka jingïalam u Conrad K. Sangma halor ka jinglong-jingman ka pule-puthi bad pynpaw ka jingsngewsih haba ïadei bad ka jingbym lah treikam bha jong ka Jylla haba phai sha ka Performance Grading Index (PGI) ba dang shen, kaba la pynmih da ka tnad pule-puthi ka Sorkar Pdeng (MoE).
Ka kaiphod ka MoE na bynta u snem 2023-2024 – PGI na bynta ki distrik (PGI-D), kaba bishar bniah ïa ka jingpule ha ki skul ha ka kyrdan jong ki distrik, ka buh ïa ka Meghalaya, ha ryngkat ka jingïoh kaba tang 417 ‘point’, ha ka kyrdan kaba sha trai tam ha ka ri (Grade Akanshi-3).
“Kane ka kyrdan kaba pynjah burom ka pynpaw ïa ka jingbym lah jong ka Sorkar ban pynbiang ïa ka pule-puthi kaba paka sha ki samla jong ka Meghalaya”, ong u Timjim K. Momin, President ka MPYC ha ka kyrwoh ba la pynmih ha ka Sngi Saitjaiñ, da kaba bynrap ba ka jingbym leh bha jong ka Jylla “ka pynpaw ïa ka jingbym lah ban pynïaid beit ïaid ryntih bad ki kular bym lah bat jong ka Sorkar kaba mynta.”
“Wat hapdeng kiba bun ki jingpynbna halor ki jingpynkylla bad ki jingbei tyngka, da ki spah tylli ki kam hikai ha ki skul jong ngi ki dang sah thylli, ha kaba bun ki skul, khamtam ha ki jaka nongkyndong bad ki jaka ba jngai, ki duna ïa ki jingdonkam ba kongsan kum ka bording, ki paiñkhana, ki miej kiba biang, bad ki lad jinghikai kiba biang. Ka jinglong jong ki nonghikai ka ïai bteng ban shah ktah jur namar ka jingbym don ki jingai jinghikai, ka tulop ha ka por kaba biang, bad ka jingkyrshan ba tbit ha ka kam ka jam,” ong utei u nongïalam ka MPYC.
Haba kdew ba ka jingpynbeit kyrdan ka PGI ka dei ka rai kaba shai halor ka jingbym larkam jong ka Sorkar bad ka jingshet kylla ïa ki khynnah skul, ki kmie ki kpa bad ki nonghikai, u Momin u la pynpaw ka jingsngewsih da kaba ong, “kaba kham pynsngewsih shuh-shuh ka long kumno ka Sorkar ka la pyrshang ban buhrieh ïa kine ki jingbym larkam da kaba wanrah ïa ki lad ki lynti ki bym ngam jylliew bad kiba tang shipor.”
Ka risol jong ka eksamin SSLC mynta u snem-ba la paw pyrthei kum ka jingjop ha ryngkat ka jingdon jong 87.10% kiba ‘pass’-ka la pynmih ïa ki jingsngewkhia kiba jur, u la ong.
Ka jingkiew kynsan ha ka jingdon kiba ‘pass’ na kumba 55-57% sha ka 87.10% ka dei namar ka kot ïarap “CM IMPACT”, kaba bun ki ‘riew shemphang ka pule-puthi bad ki nongkhmih ki la kynthoh kum ka “jingleh thok kaba la pynlong aiñ” namar ïa ki jingkylli eksamin la shim beit na ki kot ïarap ba pynmih ka Sorkar.
Da kaba kdew ba watla ka jingdon kiba ‘pass’ ka lah ban kiew shipor, ki jingmih na ka jingpule ba shisha bad ka jingpynkhreh jong ki khynnah na bynta ka jingpule kaba kham shalor ka la shah ïapeiñ, la kynthoh shuh-shuh ka MPYC ba ka rukom treikam ba ïalam bakla jong ka Sorkar kan iehnoh ïa ki hajar ngut ki khynnah pule ha ryngkat ki jingbym biang ki jingdonkam ban mad ïa ki jingeh ha ka jingpule bad ka kam ha ka lawei.
Na ka liang une u nongïalam ka MPYC u la kdew ruh ba ka jingeh ha ka pule-puthi kam dei tang shaphang ki kyrdan ne ka jingdon kiba ‘pass’ hynrei ka pynpaw ïa ki jingeh kiba kham jylliew ha ka rukom treikam.
“Ka jingbym shimkhia ïa ki jingtei skul, ka jingbym biang ka jingthung kam nonghikai, ka jingbym biang ka jingai jinghikai ïa ki nonghikai bad ka jingbym biang ha ki polisi, khamtam ka jingpyntreikam ïa ka National Education Policy (NEP) 2020, ka la ktah shi kat dei ïa ka jinglong-jingman ka pule-puthi” u la ong, da kaba bynrap “Wat ka State Education Commission kaba la thaw da kane ka Sorkar ha u snem 2023, i kumba kam treikam – khlem ki kaiphod paidbah, khlem ki jingpynkylla kiba lah ban ïohi, bad khlem ka jingkitkhlieh na bynta ka kamram jong ka” bad buh jingkylli ba kaei kaba kane ka komishon ka la kynjoh lada ka la treikam shisha.
Kumta na ka liang ka MPYC ka dawa ïa ka jingshai kaba pura ha kaba ïadei bad ka State Education Commission (SEC) da kaba ïasam paidbah ïa ki jinglap, ki jingai jingmut bad ki jingmih ba shisha na ki kam ka SEC.
Ka seng ka dawa ruh ïa ka jingkhmih bniah ba laitluid ïa ka kot ïarap “CM IMPACT” ryngkat ka kynhun ki ‘riew shemphang ka pule-puthi ki bym shah liang ban bishar ïa ka jingktah ba shisha jong kane ka skhim ha ki jingmih na ka jingpule ki khynnah skul, ban ïasam ïa ki jinglap bad ban shim ïa ki lad jingpynbeit katkum ki sabut, ym na bynta ka jingsuk saiñ pyrthei.
“Pyni ïa ka jingkut jingmut kaba shisha haba ïadei bad ki jingpynkylla ha ka rukom treikam da kaba bei tyngka kyrkieh ha ki prokram ai jinghikai nonghikai kiba khlaiñ, ban pyndap ïa baroh ki kam hikai kiba lait, ka jingjurip ïa ki skul bad ka jingpyntreikam ïa ka rukom kaba pyrkhing ha ka liang ka jingtkikhlieh na bynta ka tnad pule-puthi. Ka jingwanrah ïa ka kaiphod “State of Education” ba man u snem, kaba batai bniah halor ka jingthung kam nonghikai, ka jingpynbha ïa ki jingtei, ka jingpyndonkam ïa ka pisa, bad ka jingpyntreikam ïa ki polisi,” u la ong.
Shuh shuh u la bynrap, “Ka lawei jong ka Meghalaya ka shong ha ka jinglong-jingman jong ka pule-puthi kaba ngi ai sha ki khun jong ngi mynta”.
U la kular ruh ïa ka jingïeng skhem ka MPYC bad ki khynnah skul, ki kmie ki kpa, bad ki nonghikai, da kaba bynrap ba kan ïai bteng ban dawa ïa ka jingkitkhlieh bad ïakhun na bynta ki jingpynkylla ha ka rukom treikam “haduh ba ki jingpynbha kiba shisha bad kiba neh kin kylla long ka jingshisha”.