94 klur ki nongshong shnong mynta ki la ïoh jingïada hapoh ki kam ai jingïarap

Ha kajuh ka por, palat 4 klur tylli ki ïing la mynjur hapoh ka Pradhan Mantri Awas Yojana (PMAY), kaba ai ka burom bad ka jingskhem ïa ki million tylli ki longïing.

New Delhi, Jylliew 29

Ha ka jingjop kaba kongsan kaba pynpaw ïa ka jingangnud jong ka India ban synshar kaba kynthup lang bad kaba kyrshan ïa u duk u suk, ka ri ka la pynïar ïa ka jingpynbiang ïa ka im-lang-sahlang na ka 19% ha u snem 2015 sha ka 64.3% ha u snem 2025, kaba la wanrah ïa palat 94.3 klur ngut ki nongshong shnong hapoh ka thup jong kumno-kumno kawei ka skhim jingïada ha ka imlang-sahlang ba la kyrshan da ka aiñ. Ïa kane ka jingkiew kaba 45 percent ha ki shiphew snem la ithuh da ka International Labour Organization (ILO), kaba la buh ïa ka India hapdeng ki nongïalam ha ka pyrthei ha ka jingpynbiang ïa ka bha ka miat, kaba ar hadien ka China.

Ki shiphew snem jong ka jingpynïar kaba kynthup lang

Kane ka jingpynïar ka bym pat ju jia mynno-mynno ruh ka pyni ïa ka rukom treikam kaba bniah ban pynthikna ïa ka ïoh ka kot, ka koit ka khiah, ka ïing ka sem, bad ka jingshngaiñ ha ka kamai-kajih na ka bynta iwei-pa-iwei nong India, khamtam eh ïa u duk u suk, ki nongtrei bym pat ïoh jingithuh, ki kynthei, bad ki jaidbynriew kiba shah iehnoh beiñ. Ïa ka jingjop la pynurlong da ka jingpynwandur ïa ki polisi ba la pynïasoh lang, ki jingdon jingem ba ïadei bad ki kam digital, bad ka jingpynpoi ba neh sha ki briew kiba don ha ka jingma.

Ka rynsan e-Shram ba kyrpang, kaba la sdang ha u snem 2021, ka la pynrung kyrteng palat 30.91 klur ki nongtrei bym pat ïoh jingithuh, kaba ai ïa iwei-pa-iwei da u Universal Account Number ban pynsuk ïa ka jingïoh ïa ki jingmyntoi jong ka Sorkar. Ha kajuh ka por, palat 4 klur tylli ki ïing la mynjur hapoh ka Pradhan Mantri Awas Yojana (PMAY), kaba ai ka burom bad ka jingskhem ïa ki million tylli ki longïing.

Ka Jingpynkhlaiñ ïa ka Koit ka Khiah bad ka Jingshngaiñ ha ki kam Pisa

Ka sienjam Ayushman Bharat ka la sakhi ïa ka jingpynmih palat 41.29 klur ki health card, kawei kawei ka jingkular haduh T.5 lak shisnem ka jingïada ha ka jingïoh jingsumar na ka bynta kawei ka longïing. La pdiang ha palat 32,000 tylli ki hospital ba la pynrung kyrteng, kane ka sienjam ka dei kawei na ki prokram ai jingsumar ba heh tam ha ka pyrthei ba la bei tyngka da ka Sorkar.

Ha kajuh ka por, ka jingpynkup bor ha ka liang ka pisa tyngka la pynkhlaiñ lyngba ki skhim kum ka Jan Dhan Yojana, kaba la ïarap ïa palat 55.64 klur ngut ki briew ban ïoh ïa ki kam bank ba pura. La ai palat 142 klur tylli ki Aadhaar card, kaba pynthikna ïa ka jingithuh digital na ka bynta jan baroh ki nongshong shnong. Ka Direct Benefit Transfer (DBT) ka la pynduh noh ïa ki nong mushlia, kaba la ïalam sha ka jingtyngkai pisa kaba palat T.3.48 lak klur.

Ka jingpynkup bor ïa ki kynthei, ka jingkyntiew ïa ki longïing

Ka jingpynkup bor ïa ki kynthei ka dang long ka bynta ba kongsan jong ka kam jong ka ri India na ka bynta ka jingshngaiñ ha ka imlang-sahlang. Ka sienjam Lakhpati Didi, kaba thmu ban kyntiew ha ka liang ka pisa tyngka ïa ki 3 klur ngut ki kynthei kiba ïadei bad ki Self Help Group, ka ïarap ïa ki ban ïoh ïa ka jingkamai shisnem kaba T.1 lak ne palat lyngba ka jingseng kam seng jam bad ka jingkyntiew ïa ki sap.

Ka PMAY, ha sor bad ha nongkyndong, ka la ban jur ïa ka jinglong trai jong ki kynthei – ha kaba palat 90 lak tylli ki ïing hapoh ka PMAY-Urban la long trai ne long trai lang da ki kynthei, bad 25% na ki ïing hapoh ka PMAY-Gramin la pynrung kyrteng ha ka kyrteng jong ki. Kine ki sienjam ki pyni ïa ka jingthmu jong ka Sorkar ban kyntiew ïa ka jinglong ryntih hapdeng ki shynrang bad kynthei lyngba ka jingshngaiñ ha ka ïoh ka kot.

Ki jingpynkylla ha ka aiñ bad ka rukom treikam

Ban pynlong ïa ka rukom ïada ïa ka imlang sahlang kaba kham kynthup bad kaba lah ban pyntreikam, ka Sorkar ka la pynïasoh lang ïa ki 29 tylli ki aiñ kiba ïadei bad ki kam ha ki saw tylli ki Labour Codes ba la pynsuk, kynthup ïa ka Social Security Code, 2020. Kane ka jingpynkylla kaba kongsan ka la pynïar ïa ka jingïarap ïa ki nongtrei ha ka bynta bym shym la pynskhem, bad ïa kito kiba don hapoh ki kontrak.

Ka Code ka pynskhem ïa ki jingmyntoi kum ka insurance, ka bai bam tymmen, ka por ba dang shu kha khun, bad ka jingai sngewbha na ka bynta baroh ki nongtrei. Ka ailad ruh ïa ki nongtrei bad ki briew kiba trei kam lajong ban ïoh ïa ka Employees’ State Insurance Corporation (ESIC) bad ki jingmyntoi jong ka Employees’ Provident Fund Organisation (EPFO).

Ka jingsynshar digital kaba ïalam lynti

Ka rukom ïada ïa ka imlang sahlang jong ka India ka long kaba la pynskhem bha da ki jingdon jingem ba ïadei bad ka digital. Ka jingtreikam jong ka jinglum jingtip ha ka ri, kaba la sdang ha ka jingïatreilang bad ka ILO, ka long ban ithuh ïa ki nongïoh jingmyntoi ha ki 34 tylli ki skhim jong ka Sorkar Pdeng da kaba pyndonkam ïa ki jingithuh katkum u Aadhaar. Ka bynta kaba nyngkong, kaba kynthup ïa 10 tylli ki jylla kiba heh, ka ïarap ban pynduh ïa ka jingpynkylla arsien bad ban pynbha ïa ka jingtreikam ha ka jingai jingïarap.

Lyngba ka bynta kaba ar kaba la jan sdang, ka ri ka la pynkhreh ban tam ïa ka thong 100 klur ha ka jingïada ïa ka imlang sahlang ba la pynshisha. Ka India ka dei ruh ka ri kaba nyngkong eh ban pynthymmai ïa ki jingtip jong ka jong u snem 2025 ha ka rynsan jong ka ILOSTAT, kaba pynskhem shuh shuh ïa ka jinglong nongïalam jong ka ha ka kam ba ïadei bad ka digital bad ka jinglong shai ha kaba ïadei bad ka bha ka miat.

Ki jingktah ha ka pyrthei bad ka lynti shakhmat

Ka rukom ïada kaba khlaiñ ïa ka imlang sahlang jong ka India la khmih lynti ba kan pynkhlaiñ ïa ki jingïadei jong ka ha ka pyrthei, khamtam ha kaba pynthikna  ïa ki Social Security Agreement (SSA) bad ki ri kiba la kiew. Kine ki jingïateh kin pynthikna ïa ki jingmyntoi na ka bynta ki riew shemphang jong ka ri India shabar ri, kaba kyntiew ïa ka kyrdan jong ka India ha ki jingïakren ha ka kam bad ka khaïi pateng ha ka pyrthei.

Ka jingïaid lynti jong ka India na ka 19% sha ka 64.3% ka jingpynpoi tang hapoh shiphew snem ka ïeng kum ka dak ïa kaei kaba lah ban long haba ka mon saiñ hima sima, ka jingpynwandur ïa ki polisi, bad ki atiar digital ki ïatylli lang ha ka jingshakri ïa ki briew. Da kaba don palat 94 klur ngut ki briew kiba ïoh jingïada mynta, ka jingïateh kular ha ka imlang sahlang jong ka India kam pat ju long kaba khlaiñ kumne. Katba la nang pynshisha shuh shuh ïa ki skhim bad pynlong digital, ka ri ka ïaid shaphrang da kaba kut jingmut sha ka jingpynbiang ïa baroh – ban pynthikna ba ym don u nongshong shnong ba sahdien.