
Babu Kular Khongjirem
Lada ngim ïa peit ïa ki dur ha ki rynsan Social Media ruh ym lah shah, lada peit ruh la i sangsot pynban hi khait ïa ki Nongdie madan (hawkers) bapli ba ki la shah kyndang jubor ha ki bor Sorkar ba donbor. Ki jingïakhun jong ki ym dei shuh da ka nia ne da ka ktien ne da lynti jong ka Hok ne da ka lynti jong ka aiñ, hynrei katkum ka jingkhlaiñ bor (force). Imat, la poi biang ka por hangne ha ri jong ngi kumba long ka juk hyndai ba kat kiba kham khlaiñ bor, kata, kita ki kynhun ki long beit ki nongjop ïa ka Hok (might is right) ïa kano-kano ka kam. Kajuh ka jingjia ïa ki nongdie madan, ba ki bor ba kham donbor, ki jop bad leh donbor katba mon ïa kiba kham tlot. Kam don shuh ka jingïatip lem (social conscience). Kam don shuh hi ruh ka jingpyrkhat sngewlem para briew (humanitarian feeling) hynrei ki ñion beit naphang da ka bor ban pynkheiñ bad ïuhroit ïa ka hok longbriew-manbriew (a violation of human right) khamtam ha kaba ïadei bad ka lad ban ïa kamai-kajih kyndoi jakpoh (right to earn their daily living) jong ki briew ha kane ka pyrthei shong basa shipor.
Ha ka jingshisha, katkum ka Riti Synshar ka ri India (Constitution of India), ka ri India bad ki state jong ngi ki dei ban bud ïa ka riti synshar paidbah (democratic principles). Hynrei, haba peit ïa ka jingleh jong ki bor Sorkar ïa ki nongdie madan (hawkers) bapli ha Khyndai lad (police bazar), i kumba ka state Meghalaya kam dei shuh ka state synshar paidbah (elected government) hynrei i kumba ka dei ka police state pynban. Ka rukom leh donbor kam da ïapher than bad ka rukom leh ha ka por ba synshar u Hitler hyndai. Kumno kita ki nongmihkhmat paidbah (MLA/MDC) kiba jied u paidbah kiba ju mlien ban kular man ka por ilekshon ban leh bha bad ban ïada ïa ka hok ki paidbah, ban peit lem ruh ïa ka bha ka miat u paidbah, kin phah ñion beiñ ïa ki duk ki suk, ki rangli ki juki kiba ju kamai rwing kyndoi jakpoh (daily bread earners) ki bapli man ka sngi ban pyndap ïa ka pliang ja jong ka ïing ka sem jong ki, ki buh skul ruh ïa la ki khun na ine i kamai kyndoi jakpoh jong ki. Hato! Kine ki nongmihkhmat paidbah ki matlah, ban shu ïa peitkai ïa ka apot sepsngi ba kine ki rangli ki ïakynduh ïa kum kane ki apot, ka shempap bad ka lanot ba ki ïakynduh ha ka jingim jong kine ki nongdie madan ki bapli? Ki kular (oath of taking) thik-thik kum ki MLA/MDC, khamtam kum ki Minister wat hakhmat U Blei (in the name of God) ba kin bat ban shakri hok (uphold) ïa ki paidbah katkum ka Constitution, hynrei ynda ki la don pat ha ka bor kim salia ïa ka kular hok ba ki la khlei bad ki leh beiñ pynban da kumwei pat, kynmaw bha, ka MLA ilekshon 2028 kam jngai shuh ba u paidbah un ïoh bishar biang ïa la ki jong ki nongmihkhmat (MLA/MDC) ba ki la pynjop donburom ïa ki ha kane ka sien kaba la dep (last election).
Ha ki nongsynshar kiba stad, kiba shemphang, lada ki leh ne plan ïa kano-kano ka kam ka bym pynhun satia ïa ki paidbah, ne lada kata ka plan ne policy jong ki, kam ïahap satia ïa ka jingmynjur (agreement) lang jong ki paidbah, ki nongsynshar kiba tbit, ki ju wad noh da kiwei pat ki lad ki lynti (find out ways and means), ne ki wad noh da kiwei pat ki buit (find out other alternatives) khnang ban ïahunlang ne ïoh ka jingmynjur lang bad ki paidbah kiba don bynta (stake holders) ha kata ka kam (issues). Hynrei, ki nongsynshar jong ngi pat kim pat kot bor satia ban thaw buit kumta. Tang namar bym kohnguh ki nongdie madan (hawkers) ban kynriah noh (shift) sha jaka ba la buh ka Sorkar (namar ym don jingphoida lada ki leit shata), tang kumta ki la sdang ban pynkynriah noh da ka bor (force). Lada leh da ka bor, uba khlaiñ bor te, u jop beit ïa ka Hok (might is right).
Ngi dei ban kynmaw ïa ka jingsneng ba “Lada phi leh beiñ ïa uba tlot, phin liem ha uba kham khlaiñ bor ha kawei ka sngi”. Kynmaw ruh ba, ka nongkylliang kaba kham sniew ka ap ban snoh ha piew” (kham sniew ne kham shyrkhei hapoh) ïa kito ki nongleh beiñ leh khoh ïa kiba tlot. Ka Hok kan sa bishar bad ai jingsneng ïa kita kiba leh beiñ ne leh khoh ha kawei ka sngi. “Kiba leh beiñ leh khoh, kin kit u bseiñ shi khoh”. Lada ka bor briew (human power) ka jop da ka bor (force), ki bor ba sha lyndet (super natural power) ki ap lypa ban ai jingsneng bad ai nongkylliang ym tang ïaphi uba leh beiñ bad leh donbor ïa kiba rit kiba tlot hynrei ka ap lypa ruh ban ai jingsneng wat ïa ka ïing ka sem jong phi, ïa ki khun ki pyrsa jong phi hadien ha bud. Lada ka jia kumta, wat babe ne sngewrem shuh da kumwei pat. Phin nym shan ka jingdon lak jingdon klur jong phi ban pynkoit ïa ka bai nong lehbeiñ briew ha kane ka pyrthei. Wat u Ramhah ruh u kyllon hi jraiñ hadien ba u leh beiñ leh khoh bad lute naphang lin ïa ka Hok jong ki paidbah nong ïew nong hat ha kito ki por. Namarkata, husiar bha kaba leh donbor, kaba leh beiñ leh khoh ïa kiwei kiba tlot, ki rangli ki juki ïoh ba phi dang dei lem u briew, (ym dei U Blei), kan sa wan jia kylla lem ka apot kaba kham shyrkhei ha phi, ne ha ka ïing ka sem ne wat ha ki khun ki pyrsa jong phi ha ki khyndiat snem ki ban wan. Lada ka wan jia shisha kumta ha ka ïing ka sem bad ha ki khun ki ksiew jong phi, wat babe kylla ne sngew rem shuh da kumwei pat namar ba phi la leh beiñ leh khoh ïa kiwei pat.