Ki phlim ha ka ktien Khasi ki la nang bun bad nang ïai kiew kat nang ïaid ki snem. Ka phlim Khasi banyngkong tam ka dei kaba la ai kyrteng ‘Ka Synjuk Ri ki Laiphew Syiem’ ba la pynmih da u (L) Rangbah Hamlet Bareh Ngapkynta ha u snem 1981. Hadien kane, la pynmih sa ïa ka phlim Khasi kaba pawnam bha ïa kaba la ai kyrteng ‘Manik Raitong’ ha u snem 1984, bad ïa kane la shna da u Ardhendu Bhattacharya. Ka phlim ‘Manik Raitong’ ruh ka dei ka phlim Khasi banyngkong tam ban pynmih bun rong (Colour). Naduh u snem 1981 bad haduh mynta, ngim da lah than shuh ban kynmaw katno tylli ki phlim Khasi ki la mih. Hynrei ka jingmih jong ki phlim Khasi na ka por sha ka por ka pynkhlaiñ ruh ïa ka jingdawa ban ai jingithuh ïa ka ktien Khasi bad ban pynrung ïa ka ha ka Khyrnit Ba Phra jong ka Riti Synshar ka Ri India khnang ba ki samla kin lah ban thoh ïa ki eksamin thep kam ha ka ktien la jong bad kiwei pat ki jingmyntoi.
Ngi la ïohi ba ha kane ka jingnangkiew jong ki phlim Khasi bad ruh ka jingnang paw jong katto-katne ki nongshna phlim ba kynthup kum jong u Bah Pradip Kurbah, Kong Simi Khongthiang ka la ïalam bha shakhmat ban ai mynsiem ïa ki samla don sap kynthei bad shynrang ban phaikhmat sha kane ka bynta. Hooid ka jingshna ïa ki phlim bad ka jingsiew sha ki nongïashim bynta ha ki snem kiba la leit, kam da long than kaba heh haba ïanujor bad ki phlim na kiwei pat ki jylla jong ka Ri. Hynrei lyngba ka jingwan jong ka app ‘Hello Meghalaya’ ka la ai mynsiem, ai jingmyntoi bad ïarap shibun ïa ki nongshna phlim, ha kaba ka jingsiew ruh ka la kham don.
Dang shen, ngi ïohi ba ka Sorkar Jylla ruh ka la pyntreikam ïa ka polisi kaba la tip kum ka ‘Meghalaya Film Tourism Policy ha kaba ki nongshna phlim kin ïoh da ka jingïarap pisa ha ka dur ka Subsidy. Kane ka polisi ka dei kaba la pynkhreh ban ai jingïarap bad ban kyntiew shakhmat ïa ki kam shna phlim hapoh ka Jylla, da kaba ai jingkyrshan da ka subsidy ïa ki nongshna phlim. Halor kane ka rai ka Sorkar, na ka liang ka kynhun ki nongpynmih phlim ruh ki la pynpaw ka jingsngewnguh bad ai khublei ïa ka Sorkar.
Pynban, kaei kaba ngi shem ba kiba bun na ki phlim Khasi kiba mih ha kine ki snem ki dei beit tang shaphang kata ka ‘jingieid’. Ki tyngshop, puron ki ïa pynleit jingmut ban ïa shad ïa rwai ha kaba ka phangpdeng ka dei ka ‘jingieid’. Teng-teng la sngew shoh tlot lypa tang shu tip ba kata ka phlim ka dei halor ka ‘jingieid’. Ngim lah ban len ba ki don ruh sa kiwei pat ki phlim, hynrei kiba kham bun ki dei beit shaphang ka jingshoh ‘jingieid’ hapdeng u tyngshop bad ka puron. Ka ‘jingieid’ ka dei tang shibynta na ka jingim briew, bad ki don ruh sa kiwei pat ki mat ki jura kiba ker tawïar ïa u briew. Kumta ka long kaba donkam ïa ki nongshna phlim ban kham phaikhmat noh sha kiwei ki bynta kiba ïadei bad ka rukom im jong ki briew, ki jingkylla kiba wan ha ka jingim briew, ki mat ki jura kiba ktah ïa ka Ri la ka dei ka bamsap-bamngem ne ka jingdon jong ki bor ka aiñ bad ki heh ki haiñ da kaba leh shiliang khmat ïa u rit u ria, u kup shiliang u sem shiliang.
Ka jingsngewtynnad jong ka phlim ka shong ha ki nongthoh kiba saiñdur ïa ka – naduh ka kyrteng haduh ki jingkren jong u tyngshop bad ka puron. Lada blad ka jingthoh, blad lut naduh sdang haduh kut. Lada nang ki nongthoh, ka phlim ruh ka long kaba ishongkun ban peit bad sngap. Ki phlim ki dei ban long kum ka ïitkhmih jong ki paidbah bad ka imlang-sahlang. Ki dei ban pyni ïa ki jingshisha kumba ki long la ka dei ka jingngop ha ki drok, jingjyllei ka kam khaïi met, jingïajngai hapdeng u ‘riewspah bad u duk, jingmih ki kam sniew laiphew jait laiphew rukom, jingsngewtynnad jong kiba donbor ban ñion ïa ki rangli-juki, jingrhah spah, jinghiar ha ka akor ka burom, jingbymsuitñiew ïa ki tymmen ki kro haduh ba ki hap ban leit sah ha ki ïing ba ri ïa ki bad kumta ter-ter.
Ngi ai mynsiem ïa ki nongshna phlim, tyngshop bad ki puron ba kin da wad sani kiei ki mat ki jura kiba pyndik ïa ka jingmut jingpyrkhat jong ki nongshong shnong, bad halor kita, ki dei ban shna ïa ki phlim jong ki. Ka por kam pat slem ban ïa pynleit jingmut sa ha kiwei pat ki mat ki jura khnang ba ki phlim Khasi kin kham long kiba shongkun bad kiba lah ban pynsngewthuh kham bha shaphang ka jaidbynriew hakhmat ka pyrthei salonsar.
