
Babu Kular Khongjirem
Don bun ki briew kiba tip bad ïohi ïa u ‘Tiew Dohmaw. Don ruh ki bym ju ïohi satia wat lada ki la tip ïa ka kyrteng jong u khamtam eh hapdeng ki khynnah skul ne khynnah pule jong kane ka juk mynta. Don ruh byllieñ ki bym tip satia wat ïa ka jingmut kiba don ha lyndet jong ka jingmut u ‘Tiew Dohmaw ‘Laiphew-na-ar Jingmut.
U ‘Tiew Dohmaw u dei uwei na ki jait syntiew uba kham pher, kham kyrpang bad kham phylla uba don ruh ka jingmut ba jylliew ha ka kyrteng jong u. Um ju long ne mih thala kum kiwei-kiwei ki syntiew ha ki jaka paidbah ne ha ki jaka ba ka khmat briew ki nongleit ki nongwan kin ïohi ïa u. U ju mih tang ha ki jaka sañium ne ki jaka kyndong kaba lah ban kah ne tap da ki ñiut ki ñier, hapoh ki synrang maw ne ki jaka ba kah na ka jingïohi ka khmat briew. Kham ñiar eh kiba ïohi bad ïoh phut ïa u. Kham ñiar ruh kiba ïoh thung ïa u kumba ïoh thung ïa kiwei-kiwei ki jait syntiew. Ki sla jong u ki long rong jngum kiba ïa syriem kum ka jaiñ mukmor, hynrei ki don pat ki jingpruid dak haduh 28 laiñ ha ki sla jong u. Dei na kine ki jingthoh laiñ ha ki sla jong u ba ki sa jer bad ïoh kyrteng ïa u kum u ‘Tiew Dohmaw Laiphew -na-ar- jingmut. Laiphew -na-ar- jingmut, ka mut 28 jingmut namar laiphew na-ar-, ka mut duna noh ar ban dap 30. Kane ka mut ba, ym ju don satia uno-uno ne kano-kano ka briew kaba janai ne biang lut nadong-shadong ha ka jingim jong ki ha kane ha pyrthei hynrei ki jingduna hangne-hangtai kin don beit ha uno-uno ne kano-kano ka briew wat la ki stad katno-katno ruh ha kane ka pyrthei.
La ju sin ne khot pat ïa u briew uba proh jabieng, uba stad bad shemphang bad uba stad bad tbit ha ka pyrkhat pyrdaiñ kum u ‘Tiew Dohmaw Laiphew- na-ar- jingmut.Hynrei,kam mut pat tang ba stad bad proh jabieng ban khot ‘Tiew Dohmaw Lai phew- na -ar- jingmut.Don kiwei pat ki jinglong u briew kiba kyrpang ha ka jingim jongu ba lah ban bishar ne ithuh ïa u. U briew uba leh rit ne sngewrit, uba im hok,uba leh tip briew tip Blei,ka jingim kaba shi sur shi dur hynrei uba khraw pat ha ka pyrkhat pyrdaiñ, uba stad bad proh jabieng shibun eh(simple living but high thinking),uba ju buh rieh pat barabor ïa lade na ka jinglong khlyllew paidbah(reluctance from acting popularity), uba im bad shakri hok ïa la ka kam ne ka kamram ban pynmyntoi ïa ka ri bad ka jaidbynriew khlem da pyrkhat tang khyndiat ruh ïa ka jingmyntoi lade ne myntoi shi met, bad uba pynïaryngkat kyrdan ïa lade la kum u ‘riew paidbah, kum ïa uta keiñ ki khot u ‘Tiew Dohmaw Laiphew -na -ar-jingmut.Bun ki briew kim ju poi pyrkhat ne kim tip hi ruh ba kum uta ne kata ka briew ki dei pynban ki ‘riew stad ha kano kano ka shnong,ka thaiñ ne ka ri bad ka jaidbynriew. Ki ‘riew sarong ki ‘riew khyllew, kiba ju leh (act) stad hanga mei,kum kita kim dei satia ki ‘Tiew Dohmaw Laiphew -na -ar-jingmut.Lada dei lei lei kiba bud ki pulit bad nongsynran(security) kat shaba ki leit ki wan, kum kita lei lei ki shu leh mynleh(act) kum ki Tiew Dohmaw hynrei kum dei satia. Ki lah ban dei pynban tang kum ki ‘Tiew Pathaw ne ki ‘Tiew eit.(kiba phuh tang shiteng por khlem mih soh ne symbai eiei).
Ha ka poetry “U Phlang Jyrngam” jong u myllung Soso Tham na ka kot “Duitara Ksiar” jongu, la thoh shai kumne:
Jar-jar hapoh ki dieng ha khlaw.
U san hapdeng ki ñuit:
U Syntiew pher, u tiew-dohmaw;
Laiphew-na -ar jingmut.
Hynrei kum ïa uta u briew uba stad bad proh jabieng, ki briew kim da salia than eh.Ki ju ñiew beiñ bad ibeiñ pynban ïa ki.Kim da kwah ithuh ne ñiewkor eh(recognised) ïa ki kam ba khraw jongu namar ka jinglong shisur shi dur jongu.Ki briew ki kham burom bad ñiewkor pynban ïa ki riew khyllew, ki riewspah,ki riew pawnam paidbah shipor kiba ju mlien ban kiew skong ha u’,Langtylli.Kumba long u myllung Soso Tham uba im bad shakri hok lyngba ki jingthoh ba kordor kiba kyrsiew thiah ïa ka ri bad ka jaidbynriew lyngba u khulom ksiar ba nep bad ba proh jabieng jongu, yn shu tep bad tap noh tang da u phlang jyrngam hadien bun bun snem mynta.
Jar-jar u im jar jar u jah,
Hapoh rai-eh rai-dam;
Jar-jar ha jingtep ai un thiah,–
Hapoh u phlang jyrngam.