Shillong, Naitung 16
Ha ka jingïakren kaba kit jingmut bad kaba sngewtynnad bha ba la long ha ki lynti ïaid kjat jong ka pung Ward’s Lake kaba dei kawei na ki jaka jngohkai ba pawnam jong ka Shillong, ka Myntri Pla Tyngka jong ka Sorkar Pdeng, ka Nirmala Sitharaman, ka la ïashim bynta ha ka jingïakren kaba para marwei bad u Bah Mark Laitflang Stone, u nongsengkam ba pawnam bad u nongseng jong ka Avenues, Meghalaya.
Kane ka jingïakren bad ka Myntri ka la wad bniah ïa ki phang pdeng jong ka jingpynkupbor ïa ki samla, ka jinglong nongïalam, bad ka lawei jong ka Ri India, da kaba pynleit jingmut kyrpang ha ka bynta jong ka thaiñ shatei lam-mihngi jong ka Ri India ha kaba pynurlong ïa ka jingthmu jong ka Viksit Bharat ha u snem 2047.
Haba ïaroh ïa ka jinglah ban ïakhun bad ka jingshaniah jong ki samla ha kane ka thaiñ, ka Myntri ka la ong ba ka bor ba shisha jong ka thaiñ Shatei Lam-Mihngi kam shong tang ha ki marpoh khyndew, hynrei ha ka jingmut jingpyrkhat jong ki samla jong ka.
“Kano kano ka jingkhanglad ne jingeh kam don ha ka jingmut jingpyrkhat jong ki samla. Ki samla jong ka thaiñ Shatei Lam-Mihngi kim pyrkhat ba ki long kiba duna. Ki long kiba thrang, kiba kwah ban ïaid shakhmat, bad kim ïohi ïa ka jaka jong ki kum ka jingkhanglad. Kaei kaba ki donkam ka long ka lad kaba kham jan sha ïing, ym namar ba ki duna, hynrei namar ba ki long kiba kloi. Ka jingshaniah jong ki kam shong ha ka jaka ba ki wan.”
Da kaba pynpaw ïa ka mynsiem jong ka jingïadon bynta lang ha ka phang jong ka jingthmu pynroi jong ka India, ka Myntri ka la pynpaw kumno ki jylla kum ka Meghalaya ki la dep ban noh synñiang kiba don jingmut sha ka jingthmu jong ka ri India kaba la kiew.
Da kaba ïaroh ïa ka jingïalam jong u Myntri Rangbah ka Jylla, u Conrad K. Sangma, ka la batai ïa ka prokram PRIME Meghalaya kum ka jingthmu ba kongsan kaba pynïaid beit ïa ka jingseng kam seng jam jong ki samla bad ka jingpynmih jingmut thymmai ha ki jaka ba marjan.
“Ka long kaba itynnad bha. U Myntri Rangbah ka Jylla u la batai kumno la shna ïa ka rukom treikam, ka pynïasoh lang ïa ki nongshim bynta bad ka tei ïa ka jingïaid shakhmat. Kito kiba la ïoh jingmyntoi ki dei ban mih shakhmat kum ki nongïalam jong ka kyrteng, ym tang na ka bynta ka PRIME hynrei na ka bynta ka khubor kaba kham heh ba ka lad ka don bad ki samla ki dei ban ïaid shakhmat.”
Da kaba shim na ki jingshem ba nyngkong jong ka ha ka pule puthi, kynthup ïa ka jingïadon bynta jong ka ha kaba seng ïa ka skul kaba kynthup lang ïa baroh ha Hyderabad, ka Sitharaman ka la kren shaphang kumno kita ki jinglong ki dang ïai bteng ban ïalam ïa ka jingshakri paidbah jong ka.
Haba ïakren shaphang ki jingeh ha ka jinglong nongïalam ha ka por ba lynshop ka khlam jingpang COVID-19, ka la pynksan ba ka jingsngap, la ka long lyngba ki jingkren phone, ki email, ne ki kaiphod ha ki jaka, ka dei ka atiar kaba khlaiñ tam ha kaba thaw ïa ka polisi kaba lah ban shimkhia.
“Ngi hap ban tei ïa ki lad ki lynti da kaba sngap ïa ki paidbah.” Ha ka jingpyrkhat shimet shaphang ka jinglong nongïalam, ka la bynrap, “Wat don ka jingleh sting. To long kiba shisha ïalade. Kine kim dei ki kyndon, ki dei ka bynta jong ka jinglong jong nga. Ka ïarap ïa nga ban thiah suk man ka miet.”
Ïa kane ka jingïakren la ïalam da u Mark Laitflang Stone, u nongseng kam seng jam uba la ïoh khusnam, u nongkren, bad u nongai jingmut ïa ki samla. Kum u Nongseng bad u Nongpynïaid Rangbah jong ka Avenues – ka kompeni ba thymmai jong ka Meghalaya bad ka thaiñ Shatei Lam Mihngi jong ka Ri India, ka kam jong u Bah Mark ka ïahap bha bad ki jinglong ba la ïakren ha ka jingïakren, kaba pynlong ïa ka jingïakren kaba sngewtynnad shibun.
Katba ka jingïakren ka la nang poi sha kaba kut, ka Myntri ka la tyrwa ïa ka khubor kaba ktah kaba la sawa bha naduh ki por ba kiba lah slem ha ka internet: “Phi im ïa ka por jong phi mynta ka sngi na ka bynta ka lashai kaba kham bha. Hynrei ha kawei ka sngi, phi dei ban peit shadien.”
Ka jingïakren, kaba la saphriang mynta ha kylleng ki jaka digital, kam shym la pynpaw tang ïa ka jingdonkam jong ki jinglong ha ka jinglong nongïalam hynrei ka la pynskhem biang ïa ka bynta ba kongsan jong ka thaiñ Shatei Lammihngi, ha ka jingïaid lynti lang jong ka India sha ka Viksit Bharat.
Kane kam shym la long tang ka jingiakren hapdeng ka nongthaw aiñ bad u nongshong shnong, ka la long ka jingpynskhem kaba jai-jai ba ïa ka jingkiew jong ka India yn sa pynwan dur da ki briew jong ka, naduh ki nongmihkhmat haduh ki ophis kiba ha khlieh duh, bad ba ka thaiñ shatei lammihngi kam don harud hynrei ka don hapdeng eh jong kata ka jingïathuhkhana.
