Khur nam jop ka ‘Achik Kol’ ha ‘International Congress of Speleology’, Brazil

Ïa kane ka 'Documentary' la ring ha ka por ba pynlong ïa ka 'Core Geo Caving Expedition 2024' ha Ri-lum Garo.

Shillong, Naitung 27

Ka phlim ‘Documentary’ ‘Achik Kol: The Uncharted Caves of Garo Hills’, kaba la direk da u Bah Gregory Allya Warjri bad kaba la pynmih da ka NOMADS Film, ka la ïohpdiang ïa ka khusnam ha ka kyrdan banyngkong jong ka thup kyrdan ‘Professional Category’ ha ka ’19th International Congress of Speleology’, kaba la long ha Belo Horizonte, MG, Brazil, naduh ka 27 tarik u Naitung bad ka ban kut haduh ka 2 tarik u Nailar, 2025.

Kane ka rynsan ba pawnam ha ka pyrthei ka la pyninam ïa ki phlim kiba paka na kylleng ka pyrthei, ha kaba ki la don 17 tylli kiba la rung lyngba ka thup kyrdan ‘Professional’ bad 16 tylli ha ka ‘Amateur’ na ki ri kum ka Brazil, Australia, Lebanon, Argentina, Hungary, France, Spain, Slovenia, Czech Republic, bad Switzerland.

Ïa kane ka phlim la wanrah ha ka Congress da u Jean Marc Jutzet bad u Roman Hapka, ki paralok nongrung krem ha ka por ba pynlong ïa ka ‘Core Geo Caving Expedition’, ha kaba ka la ïohpdiang ïa ka jingïaroh na ka kynhun ki ‘riew shemphang ka pyrthei kiba pule ïa ki krem ki kroh.

Nalor kane ka jingithuh, ka Achik Kol ka la nang kiew ha kiwei pat rynsan ba paw ha kylleng ka pyrthei: La pyni ïa ka ha ka ‘Hidden Earth UK Caving Conference’ ha ka 22 tarik u Nailur, 2024, bad ha ka ‘Le Festival des Voyageurs d’Ici’ ha Marly, Switzerland, ha ka 24 tarik Naiwieng, 2024.

“Ngi sngewkmen shi kat dei eh ban pyntip ba ïa ka Achik Kol  yn sa pyni ha ki skul bad ki kolej ha ki bnai ban wan, ka ban ailad ïa ngi ban kner bad ai mynsiem ïa ki khun samla bad ki nongwad bniah hadien-habud. Ngi kyrmen ba kane ka phlim kan lah ban pynmih ïa ka jingsngewtynnad ha ka liang ka saïan, ka jingleit jngoh pyrthei, bad ka jingsumar mariang hapdeng ki khynnah pule bad samla ha kylleng ka thaiñ bad shabar kumjuh,” ong u nongseng ka NOMADS, Bah Gregory Allya Warjri.

Ïa kane ka ‘Documentary’ la ring ha ka por ba pynlong ïa ka ‘Core Geo Caving Expedition 2024’ ha Ri-lum Garo.

Ka kynhun kaba la seng da u Thomas Arbenz bad u Ayush Singh – ka ‘Core Geo Caving Expedition’ ka wanrah lang ïa ki ‘riewshemphang na kylleng ka pyrthei bad na India kumjuh ban wad bad buh jingthoh halor katto-katne ki krem kiba kyndong tam hapoh ka ri, hynrei kiba don jingmut ha ka liang ka saïan.

Ha ka jingleit wad bniah ha u snem 2024, ka kynhun ka la shem ïa ka jinglap thymmai kaba kongsan, ka kynja shyieng jong u ‘Whale’ naduh ki por mynbarim ha Tolegre, ka jinglap kaba don ïa ka dor kaba khraw ha ka liang ka saian.

“Ngi shim ïa kane ka kabu ban ai khublei kyrpang ïa ka kynhun kaba don sha lyndet jong kane ka jingpyrshang: Bah Ïainangsan Warjri, Bah Lovingstar Khongkai, Bah Derric Lyndem, Kong Dalariti Nongpiur, Bah Benji Syiem, bad Bah Sunny Dohling,” u la ong.

Ka kynhun ka la pynpaw ruh ka jingsngewnguh ïa u Tudor Tamas, ka kynhun ‘Core Geo’, ka kynhun wad bniah, ki bor distrik, ki Nokmas, ki ‘Guide’ na ka thaiñ, ka Achik Cavers Exploration Society, ki briew jong ka Tolegre bad Nokatgre, ki ‘riewdon sap ha ka liang ka riti-dustur, bad ka TMPRO Recordings, kiba baroh ki la don ka bynta kaba kongsan ban pynurlong ïa kane ka jingleit wad bniah bad ïa ka phlim kumjuh.

“Ngi sngewnguh shibun eh ïa ka jingkyrshan na ka Meghalayan Age Ltd bad ka Sorkar Jylla, kiba ka jingaiti jong ki ban kyntiew ïa ka jingwad bniah, ka jingbuh jingthoh haba ïadei bad ka saïan, bad ka jingïathuhkhana kaba tbit ka la pynlong ïa une ka mawmer uba jop,” ong u Bah Warjri.

Shuh shuh u la bynrap ba kane ka long ka jingjop kaba kongsan bad ym tang kum ka jingseisoh ha ka kam shna phlim, hynrei kum ka jingrakhe ïa ki spah mariang ba buhrieh jong ka Jylla – ka bynta kaba nangroi jong ka India ha ka jingwad bniah ha ka liang ka saïan (ha ka pyrthei), bad ka bor jong ka jingïathuhkhana ba ïatreilang hapdeng ki nongshong shnong, ki nongwad bniah, bad ki nongshna phlim.

“Kane ka jingjop ym tang ba ka buh ïa ka Jylla ha ka ‘map’ jingpule jong ka saïan ba ïadei bad ki krem ki kroh ha ka pyrthei, hynrei ka pynshai ruh halor ka pateng ba riewspah jong ka Jylla, ka jingïathuhkhana, bad ka mynsiem wad bniah,” ong u Bah Warjri.