
Shillong, Naitung 27
Ar tylli ki jakoid la lap ha kane ka jylla ha kaba uwei la ai kyrteng Raorchestes jadoh na ka jingbam khaw bad doh ba pawnam jong ki Khasi bad uwei pat u Raor-chestes jakoid la ai kyrteng da kaba pyndonkam ïa ka kyntien Khasi kaba mut ‘frog’.
Kine ki mrad um kiba kyrpang ki ïaid lait ïa ka kyrdan dohlun, namar ki kha pylleng beit kum ki khun blang kiba rit.
Ka jingai kyrteng ïa kine ki jakoid ka dei ka jingpyrshang kaba thmu ban burom ïa ka kolshor Khasi bad ban pynpaw ïa ka jingïadei kaba jylliew hapdeng ki jaidbynriew trai ri bad ki jingthaw riewspah jong ka thaiñ.
Raorchestes jakoid, la ai kyrteng da kaba pyndonkam ïa ka ktien Khasi kaba mut ‘frog’.
Kumba ka Jayaditya Purkayastha, na ka seng Help Earth kaba don ha Guwahati, ka la batai, ka dei ka lad ban “rakhe ïa ka kolshor Khasi bad ban khring ïa ka jingpyrkhat shaphang ka jingïadei kaba jan hapdeng ki jaidbynriew trai ri bad ki jingthaw ba im.”
Ka Holiness Warjri, ka nongthoh ba hakhmat eh bad ka nongshong shnong jong ka Langtor, ka la pynpaw ka jingkyrmen ba ka jingai kyrteng ïa ka Raorchestes jadoh da ka jingbam kaba pynïatylli ïa ki longïing-longsem Khasi kan pynlong ïa ka jakoid kum ka dak jong ka jingsarong bad pynneh-pynsah ïa ka shnong ka thaw jong ka.
La lap ïa u Raorchestes jadoh ha Langtor, Eastern West Khasi Hills District, ha ka jingjrong kaba 1,655 meter. Katba ïa u Raorchestes jakoid ha Lawbah, East Khasi Hills District, ha ka jingjrong kaba 815 meter.
Kaba sngewtynnad ka long ba baroh ar jait ki don ha ki khlaw bad ki dieng kiba don hajan ki jaka shong jaka sah jong ki briew, kaba pyni ïa ka jinglah ban pynïadei dur. Hynrei ki nongwad bniah ki maham ba ki jaka shong jaka sah jong ki, ki long kiba lah ban shah ktah ha ka jingkylla stet jong ka mariang.
Ïa kine ki jait thymmai kiba itynnad la batai ha ka kot ba la pynmih thymmai jong ka kot khubor jong ka Threatened Taxa. Kane ka jinglap ka dei ka jingpyrshang ba ïatreilang jong ka Holiness Warjri bad ka Madhurima Das jong ka Assam Don Bosco University, ka Jayaditya Purkayastha jong ka Help Earth, bad ka Hmar Tlawmte Lalremsanga jong ka Mizoram University jong ka Developmental Biology and Herpetology Laboratory.
Ka jingwad bniah jong ki ka la pynïasoh lang ha ki rukom tynrai ha ka lyngkha bad ki jingpeit bniah ba kham tbit ha ka liang ka jinglong bad ka sur, kaba pynskhem ïa ki jingkhot ba kyrpang jong ki jakoid, ka dur jong ki, bad ka jingpynbeit ryntih ïa ka DNA, kaba buh ïa ki hapoh ka kynhun jong ki jait Raorchestes parvulus.
Ka jait Raorchestes ka long kaba pher haduh katta-katta, ha kaba ki don 80 tylli ki jait jingthung kiba la ithuh kiba don ha ki jaka ba jylliew ha kylleng ki bynta ba shathie bad shatei lam-mihngi jong ka ri India, Nepal, Myanmar, Thailand, Laos, shathie China, Vietnam, Cambodia, bad sepngi jong ka Malaysia.
Ka Meghalaya ka dei ka jaka kaba itynnad bha na ka bynta ki jingthaw bapher-bapher jong ki mrad ba im ha um, kaba sngew sarong ba haduh 70 jait ki don, kynthup ar tylli ki jingpynrung thymmai.