Panbor B. Lyngdoh
Ha salonsar ka Pyrthei ki Kmie bad ki Kpa ki ieid thep mynsiem ïa la ki khun Kynthei – Shynrang (boys & girls), namar ki dei ka Doh – snam jong ki (ym dei hok Khasei – Khasoi dustur doh – snam ki Pyrsa), nuksa – ka Kmie jong ki khun jong nga ki shympriah kti kiba kdor khyndiat bad ki shympriah kjat ba pait pnat, hynrei ki khun jong nga baroh 4 ngut ki shympriah kti bajrong kumjuh ki sym-priah kjat jong nga ki wandur kum jong ki kynthei, namar ki dei ka doh – snam jong nga, ym jong ki u mama). Ki Ri Europe, Ri Western bad katto katne bynta jong ka Ri Asia, Arab bad Africa ki da kham ieid kyrpang shuh shuh ïa ki khun kynthei. Balei ? Dei namar ba ha kawei ka sngi kin hap leit bud noh ïa la u Tnga (husband/Mr). Ym dei u Lok (Companion) kham bunsien hapoh la ka shnong ba la pun la kha bad kham ñiar shabar Shnong. Namar ki ‘Riew kynthei ki kiar katba lah la ka bor barit na ka shongkha khleh shabar la ka jong ka Shnong, wat lada dei para – Dohlieh. Hooid, ym lah ban len ba don kiba ïa poikha bad ki bym dei para – Shnong nangta bad ki Dohïong, wat lada la khang, tangba ym lah ban leh ei – ei haba ïa dei bad ka jingieid, te, ka hap ban bud noh ïa u, wat lada u shong sah hapoh ka shnong jong ka, ym don jingpyrshah, tangba ka dei ka jong U, ym dei jong ka, (ym kum, hapoh imlang – sahlang Khasei – Khasoi, hap leit bud u Rangbah sha ïing i Lok (Companion).
Hapoh ka imlang – sahlang khynriam – Pnar – Bhoi – War bad Lyngngam pat de, markhongpong ka jingieid khun ka kham pher bak-ly-bak na kiwei pat ki Jaidbynriew jong salonsar ka Pyrthei. Kane ka jingïapher ka dei ba ki Kmie ki kham ieid kyrpang shaba palat ïa ki khun Kynthei, “Duk – dukhar tasam.” Ki khun Kynthei Ksiar ha Skhor ki deng, katba ki khun shynrang ki phong jain ban siat da u Khnam ruh ym peit shuh ba la rben ka jaboh – jabaiñ. Balei ? Hana ba ki khun Kynthei ki dei kiba pynroi ïa ka Jaidbynriew Khasei – Khasoi. Da kaba ki leh klet hangamei, ba ym ju don Symbai ha ka Kynthei, namarkata, ka kha ïa ki khun African, China bad Saheb. Sa kylla jot ka Kur Kynthei, Jait Kynthei bad Dustur Kynthei.
Kane ka jingjot rynjain dei namar ki wan kit ïa uba ki imon, ibha ha Shillong bad pynkylla Khasei – Khasoi noh ïa ki. Kaba sngewsih kthang hadien ba ki la leh khemakor kumne, ki kynnoh ba la seng la dang ki Longshuwa – manshuwa. Ha nga shimet hi te, ngam pdiang ïa kata ka jingpynjah burom jong ki Kur Kynthei ïa ki Longshwa – manshuwa. Hooid, don bun – byllai ki ‘Rengmattah kiba kynnoh ba nga shu kren laplah shongshit pynjah burom ïa ka Jait Kmie. Ngam sngew ei – ei namar nga kren ïa ka jingshisha. Ha ka por ba nga dang samla ha ki 1966 – 67 bad trei shabar ka Ri ba synshar ka Kynthei, nga la wan shuti bad hapoh Assam State Transport Bus Station, Guwahati nga ïeng kai marwei ap bus ban kiew Shillong syndet – syndet la wan mih uwei u Bah ba ngam ithuh shajan jong nga bad kylli phi dei u khynnah Khasi ?
Nga shu peit lyngngoh shiphang bad ai jubab hooid Bah nga dei. Te, haba kumta phi wan naei ? Bah nga wan shuti na sha jaka ba nga trei ha kawei na ki North Eastern Hills State. Oooh, kumta seh, wut u la khot ïa ka khun jong u kaba dang ïeng kai hajan bad ka Kmie. Ka la wan ngi la ïa khublei kti, ka Kmie ka ïeng marwei peit matsuh ïa nga kumba kam imon ban wan ïa kren. Mar kumta la wan pynithuh uwei u heh Dkhar jong ka CRPF bad ïa khublei kti bad ka Kmie bad ka la khot ïaka khun ban pynithuh ïa u Saheb CRFP mar kumta ka Kmie bad ka Khun ki la ïa long paralok noh bad u, ma nga bad u Bah ngi shu ïa kren kai ïa kane katai bad ka kiew noh halor ka Bus Assam State Tranport, namar ha kito ki snem, ngi dang hap hapoh ka jingsynshar jong ki Assamese.
La shong ha la ka jong ka jong ka seat ynda poi ha Nongpoh nga la hiar bad leit ban dihsha hapoh Dukan, mar ïa dep nga la mih noh ka khun jong u Bah ka la kylli ïa nga phi la dep dihsha seh ? Hooid, ooh, phi kloi sat ale dih biang bad ngi.Khublei shibun eh ïa dih sa ma phi manga te, nga la dep hangta don lang uta u Sahep CRPF, ynda la dei ka por ba ka Bus kan mih na Nongpoh sha Shillong ngi la ïa kiew noh bad ha la ka jong ka jong ka seat.
Ynda poi Shillong nga la shu kren thoh mut thohmat tang ïa u Bah namar kito 2ngut ki la ïa sboh bad u Sahep CRPF Dkhar. Ha ka sngi Sunday manga bad ki paralok ngi la ïaid kai sha Golf Link bad ha lynti nga la peit liak bad dei ka khun ka kmie bad uta u Sahep CRFP Dkhar, te, nga la ïathuh ha ki paralok ïa ka jingjia bad ma ki la ong ban kit leit wad ïa ka jaka shong jong nga khynnah, manga pat nga la ai jubab ïa kiba ym don kam namar ngam don jingsngewtynnad, namar ma ka ruh ka mon ïa u CRPF Dkhar, hadien shi taiew la ioh khuboe ba kan ïa poikha noh bad uta u Sahep Dkhar CRPF. Te, haba kumne tip u Kpa u sngewkumno mo ? Yn sngewkumno uba pli ? Haba u dei tang u Poiei hapoh kato ka ïing. Sngewbha pyneh rngiew noh ïa ka Jait jong u Kpa.
