Raphael Warjri
Ka stadmaïan ki longshwa manshwa Khasi ka kyrsoi naduh na sawdong lyngwiar dpei, ka rasong ha la rympei, shwa ban mih pyrthei sha ki sawdong sawkum jong ka meiramew, shwa ban ngam sha ramew, shwa ban par ha ryngkew, shwa ban per ha sla um, shwa ban kiew ha suiñ, shwa ba ka pyrthei mariang kan tipthuh ban phriang kylleng sawdong ha ba nujor na ka shaipyrthei jong ka juk mynta lane ka shaibynriew jong ki paidbynriew ha shitullup ki ri kiba don sha satlak pyrthei. Kata ka jingstad jong ki longshwa manshwa mynnor ka dei kaba la hiar pateng da ki spah bad hajar snem mynshwa, hynrei la shah tyllep ha ka stadmaïan mynta ka ba tang hapoh ka shihajar snem ba la wan pynkoh da ki ri sepngi. Kata ka la jia kylleng ka pyrthei wat ha kita ki ri sepngi ruh kiba la san la mer stet haduh katta katta haduh ba ym lah shuh ban kynran dien. Kaei kaba donkam ka long ba donkam ban ïa byrshem lang kata ka jingstad mynnor bad ka stadmaïan mynta, khnang ba ka jingim briew kan nang ïai bha ïai miat barabor. Hynrei ka jingshisha ka long ba ka stadmaïan mynta ka la kiew skong haduh katta katta ba ym don shuh ka lad ka lynti ban dang shahshkor ïa kata ka jingstad jong ka mynnor. Ha kata ka rukom namar ba ka jingstad mynnor ka shong beit tang ha ka jingngeit kaba khlem ki jingpynshisha kiba sakhi bad kubur ha kane ka juk, kumta kata ka jingstad mynnor ka la nang blad bad sep suki suki bad la bujli ban ïeng rasong da ka jingstad mynta.
Katba ka stadmaïan ka juk mynta ka dang sule kam ban shakri ïa ka longbriew manbriew katta ka dang ioh ka jingshañiah na ki paidbah, khamtam ki rangli juki ki ba ym kot bor ban ioh mad ïa kaei kaei kaba lah ban long hapoh ka jinglah ban siew dor katkum kaba ki ioh myntoi. Na ka bynta ki babit babiang ym da don ka jingpher namar ba ki lah ban pynap ar ne laishah ki lad ki lynti tang ban ioh myntoi kaba ki hun bad tngen mynsiem. Khnang ba ki thab ki dap kin kham sngewthuh shai ia kane ka phang ka long kaba donkam ban da pyni da ki nongmuna ba ki lah ban peiphang. Ka jingnang jingstad, ka koit ka khiah, ka kamai kajih bad ka baha ka miat kyllum jong ki bynriew ha ka imlang sahlang, ki long ki jingmyntoi ba manla iwei-pa-iwei na ki paidbah ki angnud ban mad da ka ba ioh katkum ka hok. Lah ban kdew katto katne ki nuksa khnang ban lah sngewthuh shai ki paidbah. Ha ka pule dangle ka sorkar ka pynbiang katba lah ïa ki lad jingkyrshan ïa ki paidbah haba ki khluh ban leit skul na ka bynta ban long kiba nang ba stad khnang ba ka lawei kan kdew lynti sha kaba yn mih u sohmyntoi lyngba ka kam ka jam ha ka kamai kajih khnang ban kham lah ban im kham bha na ka ba ju im barabor. Ha kane ka liang ki rangli juki ki pyrshang katba lah ban phah skul ïa la ki khun ha ki shlem pule ba kham duna ka jinglut jingsep, namar ba ki sngewthuh ba ka don ka lawei ban long kiba la nang la stad na ka bynta ban ioh lad ban kamai kajih ban kham kyntiew ïa la ka kyrdan longbriew manbriew. Lada shim ïa kiba riewspah pat na ka bynta ka juh ka jingnang jingstad ki kloi ban pynap ar ne lai tylli ki lad ki lynti khnang ban ioh myntoi la ki khun ha ka jingpyrshang ban ioh ka jingnang jingstad. Kiba duk ba raitoi ki durut kat ba lah ban kotbor bad ki ba riewspah ki shim kabu kat kaba lah ban ioh da kaba siewdor. Baroh ar kynhun ki hap ban siew dor, namar ym don ka ban ioh ei, hynrei kaba kunai kiba duk ba raitoi ka lah ban ïaryngkat bad kaba shlei ki jingsiew na kiba riewspah ha ka jingpyrshang ban ioh ïa kajuh ka kyrdan jingnang jingstad.Ban kham shai shuh shuh, kiba duk ba raitoi ki shañiah beit ha ka jinghikai ki nonghikai ha skul, hynrei ki ba riewspah pat ki kloi banphah khreh kot shabar ruh namar ban kham ioh jingstad shuh shuh.Hynrei ka thong jong u sohmyntoi ka dei kajuh bad na kata ka daw lada kiba duk ki dei kiba kham proh jabieng ki lah ban palat ka jingnang ïa kito ki khun riewspah kiba ioh lad ban kham pyntbit da kino kino ki lad ba lah ban bei ki kmie ki kpa.
Hapdeng kine kiei kiei ka la don lypa ka marryntih (system) na ka sorkar kaba dei ban shakri ïa ki paidbah ba kin ioh ka jingnang jingstad, hynrei ym lah ban len pat ba ki briew ki don laiphewjait ha ka jingmut jingpyrkhat ha kaba ïadei bad ki paidbah. Ka lah ban long na ki nongtrei ha ka shnat sorkar ne ki nonghikai ne kino kino kiba la khamti ka iktiar na ka bynta ban shakri ïa ki paidbah ha ka imlang sahlang bad kiba da ioh la ka bainong katkum ka jingtbit jong ki. Hynrei, bunsien lah ban don tang khyndiat ngut ki ban len lade na ka bynta ban sam hok ïa kita ki lad jingnang jingstad sha ki khynnah skul, hynrei kiba bun ba lang ki leh tang ïa la ka kamram katkum ka bhah ban la aiti ba kin trei ha la ka kam.Hynrei kaba sniew ka long ba ki don ruh kiba khwan myntoi na ka bynta ban ioh kjit myntoi kham bun shuh shuh wat lada dei ban khlong na ka bhah ba dei ban ioh ki paidbah, khamtam lada ki don ha ka kyrdan ba ki bat ïa ka iktiar ba la bynshet ka sorkar.
