Shillong, Nailar 05
Ka Meghalaya Human Rights Commission (MHRC) ka la pynkut noh ïa ka mukotduma pyrshah ïa u Superintendent of Police (SP) barim ka East Khasi Hills District, u Rituraj Ravi hadien ba la pynshisha ba kam shym la don kano-kano ka jingpynkheiñ ïa ki hok longbriew-manbriew na ka liang jong u pyrshah ïa ka Kong Bindas Syiem ha ka por jong ka jingïakhih shah thngan (jong ka) ha u snem ba la dep.
Ka Komishon ka la lap ba ki ‘testimony’ jong ki sakhi kim ïahap halor ka jingjia, bad ki jingkynnoh pyrshah ïa u Ravi ym shym la lah ban pynshisha.
“Kumta, namarba ym shym la don kano-kano ka jingjia jong ka jingpynkheiñ ïa ki hok longbriew-manbriew kaba la mih pyrshah ïa u ‘Respondent’, u Rituraj Ravi bad la pynkut noh ïa ka mukotduma,” la ong ka Komishon ha ka hukum jong ka kaba la mynjur ha ka 25 tarik u Naitung.
Ïa katei ka mukotduma la mudui da u Bah Enlang Sawian, da kaba kynnoh ba ha ka 9 tarik Jylliew, 2024, ka kynhun ki pulit kiba kieng atiar hapoh ka jingïalam jong u Ravi, ki la pyrshang ban weng jubor ïa ka Kong Syiem na ka jaka ïakhih shah thngan khlem da don ka ophisar pulit kynthei lane Executive Magistrate.
Ha ka 13 tarik Jylliew, 2024, la mudui ïa ar tylli ki jingujor – kawei da u President bad Vice-President ka Hynñiewtrep Integrated Territorial Organisation (HITO) kiba la kyrpad pynshitom pyrshah ïa u SP, East Khasi Hills halor ka jingkynnoh ba u la pyrshang ban pynkynriah jubor ïa ka Kong Bindas Syiem na ka ïingmala Secretariat, kaba dang pynlong ïa ka jingïakhih shah thngan halor ka jingpynslem ban maramot ïa ka surok Nongpoh-Umden. Sa kawei pat ka jingujor ka dei kaba la ujor lang da ka Kong Purity Phawa bad Kong Marylis Mawrie.
Ïa kine ki ar tylli ki jingujor la shimkhia da ka Komishon bad la pynngat ha ka mukotduma MHRC – Case No. 29/2024 bad No. 30/2024.
Namarba kine ki ar tylli ki jingujor ki ïadei bad kajuh ka sobjek – bad ka mukotduma MHRC No. 28/2024, la pynmih ïa ka hukum ba ïa kine ki mukotduma ba mardor yn shim kumjuh ryngkat ka mukotduma MHRC no 28/2024.
Ka Komishon ka la shimkhia ruh ïa katei ka jingujor bad ka la phah ïa ka jingpynbna sha ka Director General of Police, Meghalaya, bad la bthah ïa u Ravi ba un wan mih hakhmat ka Komishon.
U Bah Enlang Sawian (na ka HYC) u nongmudui ha ka mukotduma MHRC no 28/2024, u Donbok Dkhar bad u Shaniah Nongrum (na ka HITO), ki nongmudui ha ka mukotduma MHRC no 29/2024 kim shym la wan mih hakhmat ka Komishon watla ïa ka kopi jong ki hukum ba la mynjur da ka Komishon ha man ka tarik jong ka jingbishar la pynsngew sha ki.
Ki nongujor jong kine ki artylli ki mukotduma ba la kdew haneng kim shym la shim kano-kano ka sienjam ha ka mukotduma ne wan shakhmat kum ki sakhi na ka bynta ka briew kaba ïakynduh jingeh.
Katei ka hukum ka ong: “U CW2 Kyrmen Uriah bad ka CW3, Kong Purity Phawa ha ki jubab jong ki, ki la pynpaw ba ka jingleh jong u Superintendent ka long kaba pynkheiñ ïa ki hok riti synshar bad longbriew-manbriew ba kongsan jong ka Kong Bindas Syiem kum ka ‘riew kynthei bad dei ban pynshitom ïa u katkum ka kyndon jong ka aiñ.”
Ha ka jingkylli markylliang da u ‘Respondent’, la kylli ïa u CW1 ïa ka jingkylli “Hato phi la ïohsngew ïa nga ne ïa kino-kino ki pulit kiba pyndonkam ïa kino-kino ki kyntien ne ki dak kiba khlem akor…ha kata ka miet? CW3 ka la jubab “Em, ngam shym la ïohsngew.”
“Ka briew kaba ïakynduh jingeh, ka CW1 ha ka jingpynpaw jong ka baroh kawei kam shym la kdew hangno-hangno ruh ba la pynkheiñ ïa ki hok jong ka. Dei tang ha ka jingkylli ba markylliang jong ka, ka CW1 haba la kylli ïa kane ka jingkylli “ha ka jingsngew jong phi kiei ki hok jong phi kiba nga ne kiwei pat ki pulit ki la pynkheiñ. Ka CW1 ka la ai ïa ka jubab jong ka, “ha ka jingsngew jong nga, nga sngew ba la pynkheiñ ïa ka hok jong nga namarba ha kato ka sngi phi la wan ha ka por shiteng miet sha kato ka jaka da kaba wanrah lang ïa ka kali kit nongpang bad phi. Ngam shym la ïohi ïa uno-uno u doktor ne ki nos, kumta balei ba u pulit un wan mynmiet tang ryngkat bad ka kali kit nongpang.”
Haba bishar ïa ki sabut kiba don ha ka rekod, la ïohi ba ki ‘testimony’ jong ki sakhi CW1, 2 bad CW3 kim ïahap satia halor ka jingjia ba kongsan. Watla dei ban kynthup lang ïa ka jingshong khia bad ki sabut halor ka briew kaba la mad jingeh, hynrei, kajuh ka dei ban long kaba ïahap bad kaba lah ban shaniah,” la bynrap.
Hadien ba la bishar bniah ïa ki sabut kiba don ha ka rekod, ka Komishon ka la lap ba ki ‘testimony’ jong ki sakhi kynthup ïa ka briew kaba ïakynduh jingeh, Kong Bindas Syiem kim long kiba ïahap bad kiba lah ban shaniah.
Ka Komishon ka la kdew ba kiwei pat ki briew kiba don ryngkat bad ka Kong Syiem ha ka miet jong ka jingjia ym shym la khot ban wan mih na bynta ka sabut, bad ïa ka dur-khih jong katei ka jingjia ruh ym shym la wanrah.
Ka Komishon ka la pynkut ba ym shym la don kano-kano ka jingjia jong ka jingpynkheiñ ïa ki hok longbriew-manbriew pyrshah ïa u Ravi, bad la pynkut noh ïa ka mukotduma.
