D H Kharkongor
Ngi dang shu dep ban ïa jam ïa ka shiteng ka jong une u bnai,kaba dei ruh kata ka Independence Day ne ka sngi kaba ngi kum ki nong India ngi rakhe kyrpang ïa kata ka jingiohlaitluid.Ngam kwah ban pynshai laitluid na kaei naba nga sngewdei pynban ban kylli hato, kumne kumba, ngi long shisha ne em kiba la laitluid ne hato ngi la mad shisha ne em ïa kata ka ‘freedom’. Hynrei ha shwa ba ngin ïapuson halor kane ka mat shah ïa nga ba ngan phaidien biang sha kito ki snem jong ka jinglong khynnah ka jong nga.
Nga kynmaw ïa kito ki snem jong ka jinglonglaitluid. Ki snem kiba ngi iohlad ban rakhe laitluid naduh ïa ka 15th August, kaba dei ka Independence Day tad haduh ïa ka 26th January, kaba dei ka Republic Day. Ki ar ki sngi kiba pynkynmaw kyrpang ïangi ba ngi ruh ngi dei ki nongshongshnong jong kane ka Ri India. Nga kynmaw ba ïa kitei ki sngi, hangne ha nongbah Shillong, la ju rakhie kyrpang hangtei hapoh ka madan kaba ki nam ka Garrison Ground. La ïalam ïa nga da I kpa I jong nga ban sakhi ïa ka rukom kaba la rakhe kyrpang ïa kitei ki sngi.Nga dang kynmaw ïa kito ki jingïaidlynti kiba naduh Motphran tad haduh Garrison Ground, lyngba ka them Iew Mawlong. Ha ka jinglong khynnah ba ka kylla long tang ka jingleit peitkai bad ym ka jingleit ruh de ban shah shkor. Nga kynmaw ba wat ka Lama Lai Rong jong ka Ri India ruh ka dang kaweh laitluid ha ki ïingbriew kumba her laitluid kito ki ‘heluim filled balloons’ ba la pynlaitluid.
Nga kynmaw ruh de ba kitei ki sngi ki dei ki sngi kiba baroh baroh ki kmen ki sngewbha.ïa kiba bun, khamtam ïa kiba la kham heh kham san, ka jingrakhe kam kutnoh tang mar shu dep kata ka jingrakhie kyrpang kaba la pynlong da ka Sorkar, ha Garrison Ground. Ka jingïaleit kai sngewbha shi paralok ne shikynhun bad ruh sha lum sha wah ka dei kawei. Kumta nga ju sakhi ïa ki kynhun kiba ïa leit ‘hiking’ ne leit ‘trekking’ ne leit ‘picnicking’. Ki kynhun kiba bad shynrang bad kynthei bad ruh kiba na kylleng kylleng kane ka Sor Shillong. Ka thaiñ Dam Site ka dei kawei ka phang kaba kiba bun ki ju kham sngewtynnad. Ki don ki kynhun kiba jied ïa ka ‘lynti rim’ kaba tad haduh ha ‘madankhah’ ki don pat de kiba jied ïa kane ka lynti thymmai.Ki don kiba poi sha katai ka thaiñ UCC hynrei uba bun hi te tang hangthie ha Lad Umroi, kata, ha kato ka them bad ka madanphlang kaba jyrngam, kaba hadien jong ka ‘Dyke’.
Nga kynmaw ba kata ka dang dei ka juk jong ki jutisnieh. ñiuma ka riam ka beit ka long kat kum ka ‘fashion’ kaba ha kata ka por. Ha man la ka kynhun kaba mih leit kai sngewbha ba ym duh ban don uwei ne ar ba kieng bad la ka ‘Spanish Guitar’. Ki jingrwai ki jong ki ruh kiba kat kum kata ka por. Nga kynmaw ruh de ba bud sa ka juk jong ki ‘Portable Music System’ kaba ki long ban rah ha kti ne wat ban buh kyrshan halor jong ka tyrpeng. Ki don napdeng ki nongleit kai sngewbha kiba bad la ki ‘Walkman’. Kiba pynkynmaw biang ïa nga ïa kito ki ‘Sonny Audio Cassettes’. Kane ka pynkynmaw biang ïa nga wat ïa uto u Dry Cell Battery, kata, u ‘EVEREADAY’, uba don ïa kato ka dur ba ka bsut kato ka ‘Miaw’ rongïong ïa uto u dak jingkheiñ ‘9’ ronglieh. Kaba da bsut pat ruh na ka diang sha ka mon. Uba lem bad kato ka jingthoh ‘Nine Lives’. Ka dang dei pat ruh ka por jong kito ki ‘still camera’ kiba ngi hap ban da thep kyrpang shwa ïa ka film. Ki pynkynmaw biang ïa nga ïa ka ‘Yashika Camera’ bad ruh ïa ki ‘Kodak’ bad ka ‘Fuji’ film reels. Kata ka dei ka por ba ka Sor Shillong ka dang duna naduh u briew tad haduh ki kali lem bad ki arshaka.Tang katto katne eh ki samla kiba don ïa ka arshaka. Kumta kata ka dang dei ka por jong ka ‘Royal Enfield Bullet’, kaba kynthup ïa ka Mini Bullet bad ka Crusader. Ka dang dei ruh ka por jong ka ‘Jawa’ ne ‘ka Yzedi’, katta, ha shwa ban mih ka Yamaha Rx 100 lem bad ka Yamaha RD 350.
Ngam lah ruh khlem da kynmaw ïa kito ki snem kiba, kumba ïuhtdongbseiñ, ngi duh noh kha-ma-kha ïa kiba kum kitei ki jingrakhe laitluid. Ki snem kiba ngi duh noh ïa ka jinglonglaitluid. Ki snem kiba ngim banse ban shong beit noh khop bad jar ha la ki jong ki ïing ki sem, namar ka jingsalia ïa ki ktang suloi be-aiñ. ñiuma, sa shisien ngi la laitluid biang ban rakhe laitluid naduh ïa ka Independence Day tad haduh ïa ka Republic Day. Te la ngi la laitluid na ka jingbym banse ban ‘boycott’ ïa baroh ki rukom rakhe kyrpang ïa kitei ki sngi kyrpang pynban ngim pat laitluid ha baroh ki liang. Ynda kumne mynta nga sngewmat kumba ngi la shah teh mraw pat de sa ha ka jingsynshar ka jong kita ki ‘High Level’, nalor kaba dang shah tehmraw ha ka ‘saiñpyrkhat’ ka jong ki kynhun kiba khim naduh ka jingmut ka jingpyrkhat tad haduh ka mynsiem. Ki kynhun kiba ngim shym la pynkub bor kyrpang ba kin mih khmatna ka bynta ka jong ngi. Ki kynhun kiba ngi khlem pynkub bor kyrpang ba kin dei ka ‘sur’ kaba shisha ka jong ngi u ‘paidbah’. Ki kynhun kiba da kam syndon ba ngidonkam ïa kata ka ILP hynrei ym ïa ka lyntirel ne ïa ka ‘Railway’. Ki kynhun kiba khmih lynti ba ngi dei ban sngewthuh beit thik kumba ki sngewthuh bad ym da kumwei pat.
