D H Kharkongor
Da shisha ki sngi ki tiew ki mareh stet stet.Ngi lah da poi mynta sha ka taiew uba khatduh jong u Nailar. Ka Synrai kane ka la sdang, wat lada ka jingshitkyrang jong ka sngi lem bad ka jing-lhop kim pat kut.Ka Synrai ka lah sdang naba lah ban sngewthuh ïa ka jingbeh kaba hir hir jong ka lyer Synrai mynstep ir bad ruh ha shwa jong ka prem mied. Ym lah khlem da pyrto ïa ka jingpynngad ynda haba beh jem jai ka lyer Synrai. Ka jingnang ïai pah kaba sngewtynnad ka jong ki ñiangkongwieng ka nang pynthikna shuh shuh ba ka Synrai ka lah sdang.
Te to ngin ïa poi noh sha ka phang bad kata ka dei kane ka jingïai khuslai jingmut ïa uta u mynder, kaba katno tam ïa uta uba shah kyndang ha u Himanta na Asom lem bad uta uba wan kiew na Bangladesh. Nga ngeit kam long kaba bakla ban ong ba uba shah kyndang na Asom u dei beit thik u Miya ne u Bengali, uba dei pat ruh u riew-ngiet Islam ne u Muslim bad ym u Bengali uba dei u Hindu. Ngam artatien ba kham bun napdeng kiba wan kiew na Bangladesh ruh ki dei hi ki Miya ne ki Bengali Muslim. Hynrei ym duh pat ruh kiba dei ki Hindu, kiba phetrieh na ka jingïai shah ban beiñ ha ki Shitniam Islam.
Ka dei ka jinglong jingman kaba hapoh Ri Bangladesh, kaba ktah jur ïa ka ïoh ka kot ka jong u luk u lak, kaba pynlong ïa u ‘Bangladeshi’ ba un wan prong ne wan rung tuh ne wan rung be-aiñ shane shapoh Ri India. U Bangladeshi um dei u riewlum bad kumta um don ïa ka rong sniehdoh kaba kum ma ngi ki riewlum. U pher na ngi ki riewlum wat naduh ka rynïeng rynniot tad haduh ka khmut ka khmat. U don ruh la ka larit ne ka deiti tynrai kaba ïapher bak-lbak na ngi ki riewlum. Te kumta kam long kaba eh ïangi ba ngin ithuh shai ba um dei uwei napdeng jong ngi. Hangne hapoh Ri Khasi, la u krih shano shano ruh, yn ithuh shai ïa u ba um dei uwei napdeng jong ngi. Kaba katno tam ïa u Miya ne u Bangladeshi Muslim, uba bad la u ñiuhmoh bad uba ka ktien tynrai ka jong u ka dei ka ktien Bengali. Yn ithuh beit ïa u naba ka ïasyriem thik kum u Kba uba don khyllah hapdeng u Khaw.
Nga ngeit ba kane ka Ri Khasi ka dei tang ka lynti ïaid lyngba ne ka ‘thoroughfare’ ka jong u. Te namar kata u Miya uba shah kyndang na Asom un shu ïaid lyngba ban leit bsut biang sha Bangladesh katba uba prong tuh na Bangladesh un shu ïaidlyngba ban leit poi sha kiwei kiwei pat ki jylla jong ka Ri India. Nga nud ban ong ba uba kum uta u jaitmynder um don jaka hangne ha Ri Khasi lymda ki jong ngi hi ki kdup ieit bad ki leh isynei ïa u. Kam long hi ruh kaba eh ban ithuh shai kiba kumno ki jong ngi kiba ju kdup ieit bad leh isynei ïa ki mynder. Kam long kaba eh ban sngewthuhshai kiba kum kita ki don ha kino ki bynta jong ka Ri Khasi ne ha kino ki shnong ki thaw.
Kumta ynda haba ïa kren beit thik tang ïa kane ka Sor Shillong bad ki Khap Sor ki jong ka ba nga thika ba uba kum uta u mynder un nym ioh jaka riehtngen ha kano kano ruh ka shnong kaba hap hapoh u pud u sam jong ka Mawlai Assembly Constituency. Ngam nym sngewphylla pat de lada u ïoh ïa ka jaka riehtngen hapoh u pud u sam jong ka Shillong North Assembly Constituency, ka Shillong West Assembly Constituency, ka Shillong South Assembly Constituency, ka Shillong East Assembly Constituency bad ruh ka Pynthor-Umkhrah Assembly Constituency. Ynnai ïa kren ïa kiwei pat de ki Assembly Constituency kiba kloi ban kdupieit ïa kat uba kloi ban rung, kum u ‘dkhan’, shapoh ki krem dewiong be-aiñ ki jong ki. Ngan ïai ban sa shisien ba kam don jingmut ïa uta u mynder ba un wan kiew shane ka Ri Lum Khasi jong ngi lada u tip thikna ba hangne un nym ïoh ïa ka ïingwai ne ka jaka kaba un shong un sah.Te da ei hi ruh un siew ïa ka baiwai ïing lada u tip thikna ba un nym ïoh ïa ka lad ka lynti ba un kamai kajih. Un nym wan lada u tip thikna ba ngi lah shisha ban ïa im beit thik tang para ma ngi, kum ki Mizo, khlem ma u.
Nga da sammut shisha haba dang don hapdeng jong ngi kiba lyngngoh lyngngain da kumno uta u Bangladeshi u shlan bad u ïoh lad ban wan rung be-aiñ shane sha Ri Khasi. Kaba katno tam haba ki kynnoh kynthoh ba ka dei namar ka jingleh sting ka jong u BSF. Ki bapli kim ju lyngngoh lyngngain pat de da kumno ki Masi bad ki Muid, kiba dei tang ki mrad sawkjat, ki tip lad ki tip lynti ban hiar nangne na Ri Khasi shaduh sha Bangladesh. Kan eh lei ïakat u khunbynriew ba un rung un mih laitluid haba wat ka mrad sawkjat ruh ka dang tip lad tip lynti ban hiar laitluid nangne na Ri Lum Khasi shaduh sha Bangladesh, nalor kata mynmied mynïong.Nga da sngewsammut shisha ba kiba ju kam ïalade ba ki dei ki ‘Khlur ka Ri bad ki Shipai ka Ri’ ki dang khmih lynti pynban ïa u BSF ba un leh ïa kaba donkam. Kaba katno tam haba ki dang sngewdonkam ruh de ba ngi, kum ka jylla,ngin don lem noh ïa la ka jong ka ‘Territorial Army’.Te to ka BSF pat ruh kan sa pynlong ïa ka ‘Open Recruitment Rally’ na ka bynta 300 tylli ki kam ‘Constable’ (General Duty), ïa kiba ka la mangkyrpang ruh thik tang ïa ki riewlum ne ki ST jong ka jylla Meghalaya ka jong ngi. Tip katno ngut na ki ‘Khlur bad ki Shipai ka Ri’ kin nud shisha ban pyrshang ban ïoh ban phong syndon ïa ka uniform BSF.
