Bun bah ki rangbah khasi bashait bakhlaiñ ba pyn wan ka met ka phad bad ba shlur ki la leit ïa shim bynta ha ka Thmabah ba nyngkong ha ri France ka Thmabah pyrthei ba nyngkong (First World War) ka la jia ha ka snem 1914 haduh 1918 ka sa kut noh, ha kane ka thma bun bah ki shipai ki dei na ka Labour Corps ki la ïap ha katei ka Thma, don satang khyndiat ngut kiba la lait im bad ïoh wanphai ïing noh hadien ka Thmabah. Ka sorkar phareng kaba la synshar ïa ngi ha kata ka por kala tei nam ïa u mot sah jingkynmaw u Motphran, uba dang don dang sah haduh mynta. La thoh ïa ki kyrteng baroh kiba la ïap ha katei ka Thmabah kiba dei ki riewshlur Khasi kiba dei na Sor bad Nongkyndong. Ka Sorkar phareng kala ju pyndonburom bad ai burom da kaba pynparade bad salute da ki shipai jong ka ba pynnguh khongpong ïa ki Rifle shipai haman u snem ban kynmaw burom bad pyndonburom ïa kitei ki riewshlur Khasi ba la ïap ha Ri France (phran). La ju leh pyndonburom da kaba salute da ki shipai hangtei ha Motphran. Hadien ka sorkar phareng (sorkar Nongwei) ka la leh klet noh khlem pyndonburom shuh ïa kitei ki riewshlur Khasi ba la ïap ha ri Phran. Hadien ba la mih noh ka sorkar phareng na ri lum Khasi Jaiñtia, la synshar noh da ka sorkar Assam ïa ki, kane ka sorkar Nongwei (Assam State) ruh ka la leh klet khlem da pyndonburom shuh ïa ki riewshlur Khasi ba la ïap ha ka thma kum ki riewshlur. Katkum ba paw ha ki jingthoh ka sorkar phareng ka la ai ka jingparade pyndonburom khatduh haduh u snem 1938 – 1939 eiei ha u Motphran ha Mawkhar, Shillong, man ka 11 tarik November por 11baje mynstep. Ha nongbah Tura Garo Hills dang pyndonburom da ki pulit ka sorkar Meghalaya haduh mynta ïa ki riewshlur Garo ba la ïap ha ri Phran ne ha kajuh ka Thmabah. Nga kyntu ïa ki MLA Khasi Jaiñtia jong ngi mynta ban ïa kren bad u Chief Minister ban pyndonburom ïa ki riewshlur Khasi ba la ïap ha France. Ki riewshlur Khasi ki long katjuh kum ki riewshlur Garo kiba la ïaplang hajuh. Ki riewsaiñ pyrthei ki MLA bad MP Khasi Jaiñtia lada ki don shisha ïaka mynsiem ieit ri ieit jaidbynriew ki dei ban leh eiei ban ïasyllok lang ban ïa kren bad ka sorkar ban leh pyndonburom ïa ki riewshlur Khasi ba la ïap ha ka thmabah ha France. Ka sorkar Meghalaya ka la ïoh la ka jong ka State synshar da ki briew lajong ka don ka lad ban pynkhie im biang ban pyndonburom ïa ki riewshlur Khasi, dei ban pynbha pynitynnad ïa u Motphran ban khring ïa ki Tourist ruh ban wan peitkai.
Dr. Boss L. Marthong
