
Tura, Nailar 31
Ka ‘Salantini Janera’, ka kot khubor Garo ba marwei ha Meghalaya, ha ka Sngi Saitjaiñ ka la rakhe ïa ka Jubili Rupa jong ka (2000-2025) ha Hotel Polo Orchid, Tura.
Ha kane ka jingïa-lang, la donlang ruh u Myntri Rangbah ka Jylla, u Conrad K. Sangma kum u Kongsan, ha ryngkat u MP ka Tura, u Saleng Sangma bad u Nongïalam ka Liang Pyrshah, u Dr. Mukul Sangma kum ki Symbud Kongsan.
Ha ka jingkren jong u, u Myntri Rangbah ka Jylla, u la ai khublei ïa ka ‘Salantini Janera’ kaba la lah ban pyndep ïa ka jingshakri kaba aiti lut kaba 25 snem sha ki paidbah ka Ri-lum Garo bad Meghalaya.
Haba kren shaphang ka jingbun ki kot khubor trai-ri ha ka Jylla khamtam ha Ri-lum Garo, u Myntri Rangbah u la ong, “Hashuwa ban rung sha ka saiñ pyrthei kaba pura, u kpa jong nga, u P.A. Sangma (Bam Kwai ha Dwar U Blei) ruh u la sdang ïa ka kot khubor ha ka ktien Garo kaba kyrteng ka ‘Chadambeni Ku’rang’, hynrei kam shym la lah ban neh namar ki jingeh bad ki daw bapher-bapher.”
U la ïaroh ïa ka kot khubor namar ka jinglah ban ïaishah, ka jingïaineh bad ka jingshlur ban bteng wat hapdeng kiba bun ki jingeh, da kaba ñiew ïa ka 25 snem jong ka jingim bad jingnang kiew, ka sakhi ïa ka jingkhlaiñ jong ka.
“Ka jingshaniah ka dei ka bor kaba khraw tam jong phi,” u la ong, da kaba ban jur ba ha ka juk ha kaba ki jingtip, ki jingsngew, bad ki hamsaïa ki ïatyngkhuh bad ïakhleh lang, ka ‘Salantini Janera’ ka la tei ïa ka jingshaniah lah da ki phew snem mynta.
U Myntri Rangbah ka Jylla u la ban jur ruh halor ka jingdonkam ban kyntiew bad pynpaw pyrthei ïa ki ktien trai-ri bad ong, “Kum ki nongshong shnong jong ka Jylla baieid jong ngi, baroh ngi dei ban don ïa ka jingtip shaphang ki ktien ba kren ha ka Jylla jong ngi khamtam eh ïa ka ktien Khasi, Garo bad ka ktien Pnar bad dei na bynta kane ka jingthmu ban pynlah ïa ki nongshong shnong ban don ïa ka lad pynïasoh kaba tbit ba ka Sorkar ka dang ïaid shakhmat ban wanrah ïa ka ktien Khasi bad Garo ha ki skul kum ki sobjek ba kongsan.”
U la ong shuh-shuh ba katba ka Sorkar Jylla ka dang ap ïa ka jubab kaba bha na ka Sorkar Pdeng na ka bynta ban pynrung ïa ka ktien Khasi bad Garo ha ka Khyrnit ba 8 ka Riti Synshar ka Ri, u la kyrpad ïa ka jingïatreilang jong baroh ban pynlong ïa ka kaba jop.
Ha kajuh ka por u la pynpaw ïa ki jingeh kiba ki lad pathai khubor ki ïakynduh ha kylleng ka pyrthei, kynthup ïa ka jinghiar jong ki nongpule kot khubor bad ka jingkiew jong ki rynsan ‘digital’, hynrei u la ïaroh ïa ka kot khubor kaba la bat ïa ka jinglong kyrpang bad ka jingshaniah ha ki nongpule. U la kdew ba ka kamram jong ki lad pathai khubor ka long ban pynpaw ïa ki jingsngewkhia bad ban long kum ka nongpeitngor, watla teng-teng ka lah ban pynmih ïa ka jingbym sngewtynnad bad ki Sorkar.
Haba pynsngew halor ka mynsiem jong ka jingïatylli, u la ong ba ka jingdonlang jong u, u Nongïalam ka Liang Pyrshah, bad u MP ha kajuh ka rynsan ka la phah ïa ka khubor kaba bha.
“Ngi lah ban don ha ki seng bad ki rukom treikam bapher-bapher, hynrei ka thong jong ngi ka long kajuh-ka bha ka miat jong ki paidbah ka Ri-lum Garo bad ka Meghalaya”, u la ong.
Na ka liang u MP, u Saleng Sangma haba ai jingkren u la ban jur halor ka jingshah iehbeiñ jong kiba bun ki jait ktien jong ka Thaiñ Shatei Lam Mihngi, da kaba kdew ba katba la ithuh ïa 22 tylli ki ktien ha ka Riti Synshar, kiwei pat-kynthup ïa ka ktien Garo-ki dang sah shabar jong kane ka phang watla ka don ïa ka thoh ka tar bad ka histori jong ka.
U la kyrpad ban ailad pynlong ïa ki eksamin kum ka IAS bad IPS ha ki ktien trai-ri khnang ba ki jaitbynriew ‘riewlum kin ym shah pynduh noh ïa ka lad ka kabu.
Kumjuh, u Nongïalam ka Liang Pyrshah, u Dr, Mukul Sangma haba ai jingkren u la batai ïa ka ‘Salantini Janera’ kum ka bynta kaba kongsan ïa ki paidbah ka Ri-lum Garo bad pynkynmaw ïa ka bynta jong ka ban pynlah ïa ki nongshong shnong ban long kiba husiar bad ban skhem ha la ki jong ki hok.
U la pynpaw ruh ïa ki jingeh ha Ri-lum Garo da kaba ban jur halor ka jingdonkam ban don ïa ki lad pathai khubor kiba kham bha, ka jingïoh lad kaba kham heh, bad ka jingpyndonkam ïa ka teknoloji bad ka ‘Radio’ ryngkat ka kot khubor ban poi sha ki briew kiba kham bun. Haba maham pyrshah ïa ki jingtip kiba bakla ha ka juk ‘digital’, u la pynpaw ïa ka jingkyrmen ba ki lad pathai khubor kin ïai bteng ban ktah ha ka rukom ba bha ïa ka imlang-sahlang.
Ha kawei ka liang, u Manas Chaudhuri, u trai jong ka kot khubor ‘The Shillong Times’, u la batai ïa kane ka jingrakhe Jubili Rupa kum ka “histori” namar ar tylli ki daw- kaba nyngkong, kum ka ‘Salantini Janera’ ka la long ka kot khubor Garo kaba nyngkong eh ban neh haduh 25 snem, bad kaba ar, namarba ka jingrakhe ka la wan ïalam lang ïa u Myntri Rangbah ka Jylla, u Nongïalam ka Liang Pyrshah, bad u MP ha kajuh ka rynsan, kaba pynpaw ïa ka mynsiem jong ka jingïapdiang bad ka jingïatylli.