D H Kharkongor
Ngan pynkynmaw biang ba ngi dang ïainam sarong ïa la ka Ri Khasi ka ‘Ri Tip Briew Tip Blei’, ‘Tip Hok tip Sot’ bad ‘Tip Kur Tip Kha’. Pynban na kaba kat kata ka ‘Ri’ la shu ïaimih bad ïaipaw pat de tang ki khubor kiba pyndiaw mynsiem, katta katba nangïaid ki sngi, ki bnai bad ki snem.Man la ka sngi ki mih ki khubor jong ka jingbymhok, ka jingsarongbiej, ka jinglyngkar, ka jingawria bad ka jingalhia. Kiei kiei kiba da lynshop tyngeh pynban kum ka ‘Khlam’ ïa ka jaitbynriew hi baroh kawei. Kaba katno tam kane ka jingkynrei ka jong ki nongpyndonkam bad ki nongkhaiï ïa uta u ‘Drug’ ne u ‘Heroin’, nalor ka jingroi jong kiba la ngat pla kha u khñiang jingpang HIV.
Nga sngewshyrkhei eh ïa ki 2 (ar) ki Khlam kiba la lynshop tyngeh, haduh katne katne, ïa ka Jaitbynriew ‘Tip Briew Tip Blei’ bad kita ki dei u ‘Heroin’ bad u ‘HIV’. Kum ka jingpynkynmaw ba ngam ju lah ban mutdur ba haduh katne katne, ki khunsamla ki jong ngi, kin ïangop syndon plak ha u ‘Heroin’. Ngam ju lah ban mutdur ba kan suk haduh katne katne ban ïoh ïa u ‘Heroin’. Hynrei ïa ka jingroi ka jong kiba ngat plak ha u khñiang jingpang ‘HIV’ te ngam sngewphylla. Ngam phylla namar nga lah dep sakhi, naduh mynno mynno, ïa ka jinglong laitlan bad ïa ka jinglong lyngkar ka jong ngi, kum ka ‘Jaitbynriew’. Haduh mynta mynne nga dang ïai sakhi ïa ki shynrang kiba sarong biej pynban ïa la ka jong ka jinglong kaba thik kum uta u ‘Phiang-Phiang bam-sih’ bad ruh ïa ki kynthei kiba sarong biej pynban ïa la ka jong ka jinglong ‘Kha-u-jai’. Nga la ïoh lad ban sakhi naduh ïa ki rukom ba ki ‘Kha-u-jai’ ki khring pynngop ïa ki ‘Phiang-Phiang bam-sih’ tad haduh ïa ka rukom kaba ki ‘Phiang-Phiang bam-sih’ ki tip lad ki tip lynti ban ïa ithuh ithaw ne ban ïakynduh ïa ki ‘Kha-ujai’. Yn dang sngew phylla ruh lei wei ba kane kam dei shuh ka juk jong ka ‘Land Line Telephone’ hynrei ka juk jong ka ‘Smart Phone’ bad ruh ka ‘Internet’ nalor kaba ïadon ruh la ka Kali. Yn dang sngewphylla ruh lei wei haba ki da ïa kyrsum shwa ruh, kynthei bad shynrang, ha ka dih ka bam.
Kaba pynlyngngoh bad kaba pynkhuslai jingmut jingpyrkhat ruh de ïa nga ka dei ka jingbym ithuh ka jong ki kmie ki kpa, ïa ki dak ki shin, ba ki khun ki kti ki jong ki ki la ngat jlang ha u ‘Heroin’. Ngam tip shuh la kan dei ka jingshida than eh ka jong ki, kum ki kmie ki kpa, ne kan dei ka jingbym don por shuh ka jong ki, katta, ban ïa pynlut por kumba dei rukom bad la ki jong ki khun ki kti. Ngam lah sngewthuh kumno kim ithuh, kum ki kmie ki kpa, ïa ki dak ki shin ba ki khun ki kti ki jong ki ki la sdang ban sakma. Te to ngin nym ïa tai halor kane ka phang naba ki don shibun bah ki daw ki dong ba balei ba ki khun ki poi kat haduh ban da sakma. Ngan pynkynmaw pynban da kane kawei ka jingshisha bad kata ka long ba ïa ka Ri bad ïa ka Jaitbynriew la pynlong da ki shnong ki thaw ïa kiba la pynlong da ki longïing longsem. Kumta wei ba shongsynjor, kat ban khyllem syndon,ka longïing longsem ba ka poi kat ban tor bad khyllemsyndon jlang ka Jaitbynriew hi baroh kawei.
Kumta jin lada ki kmie ki kpa ki thaw lad thaw lynti ban kham pynlut kham bun ka por ka jong ki bad la ki jong ki khun ki kti, kaba katno tam ba kin pynlut ïa kaba kum kata ka por, kaba kordor, ha kaba ïa kren ïa khana ïa kiei kiei ki ban tei ïa ka jing-long jingim jong ki khun ki kti ki jong ki. Tangba ka jingsneng ka jingkraw kan sepei lada ka jinglong jingim ka jong ki nongsneng nongkraw kam long kat kum kaba ki hi ki sneng ki kraw. Ka jingsneng ka jingkraw ka jong u Kpa kan long lehnohei lada aimon ne ïashah khun pat de ka Kmie lane lada ka Kmie kam pynsngewthuh ïa ki Khun ba kin ñiewkor ïa ki ktien sneng ki ktien kraw ki jong u Kpa. Ngan pynkynmaw biang sa shisien ba ka ïing ka sem ka dei ka shlem kaba kongsan tam eh ban saiñdur ïa u khynnah.
Ym lah pat ruh khlem da ïakren ïa ka ‘Khwai Dohkha’. Ka jingpynbyrngia ne ka jingpynmyllen kaba ynda mynta ka imat kumba ka lah kylla long pynban ka ‘Khalai Bah’. La sngewmat uba kumno kumno ruh u lah shu buh jingmut beit thik tang ïa kata ka ‘Fishing Competition’. Ym long hi tdot ban pep ïakat ka ‘Fishing Competition’. Long shano shano ruh dei ban leit beit. Ka kylla long pynban ka jingkumbehbrai ïa ka ‘Thala’. Ka jingbrai ïa ka ‘Fishing Competition’ ka kylla long ka kabu ïa kiwei kiwei pat ki jaitbynriew ba kin ïa ‘rkhiesammut’ ïa ka jaitbynriew ka jong ngi.Ngi don shisha hapdeng jong ngi kiba buh ïa ka ‘Khwai’ ha khmat bad ïa ka kam ka jam ne ïa ka kamai kajih shadien. Ka ïing ka sem ne ki khun ki kti lei te ki da buh sha-dien duh. Kiba imat kumba ki leit bylla ym ban pyndap pynbiang ïa ka ïing ka sem hynrei ban ïoh ïa ka ‘baikhwai’. Kiba arsien ha ka shitaïew ruh ki dang nud ban pep la ka bylla ka sngi, tang namar ka jingbrai than eh ïa ka ‘Khwai’. Ki ud ki nam lynter tait ba ki kyrduh tangba ïa ka ‘Khwai’ pat de ki pahuh.
