D H Kharkongor
Shisien pyrkhat la ngiah shisha ban ïohsngew ne ban ïohi, kum ki khubor, ïa ki jingjia kiba man la ka sngi, kiba long pynban thik kumba ïa knieh ‘marbles’ ki khyllung ki khynnah, ki bym pat khuid bha ka eit-mut tyrkhong. Ha nga shimet kiba bun na ki khubor kiba man la ka sngi hi te kim pynmyntoi ei ei ruh em. Kiba ym don jingmut ei ei ruh em ba ngin ïa tai halor jong ki. Kiba kham bun napdeng jong ki pat ruh ki dei kiba ngi kum sakhi ha ki ‘social media platforms’.
Nga shem ba ki ‘social media platforms’ ki dei ka kabu Ksiar ïa ki ‘khyllung khynnah ba kin ïa padiah hun. Ki bapli kimju poi pyrkhat ba katta kaba ki nang padiah ba katta pynban ki nang pynpaw shai, sha ka pyrthei hi baroh kawei, ba ki dei kiba dang lung than eh ha ka bor pyrkhat pyrdaiñ. Kum ban shu ong noh kiba dang dei ban dang shah ‘hikai’, wat da u diengsympat hi ruh. Ka long kumta wei ba ki dang nud wat ban ‘prieh’ syndon plak da ka ‘sih ka sang’. Ki khynnah khyllung kiba lait ban ‘padiah’ ne ‘balia’ tang ha ki ‘social media platforms’ katba hapoh skul ne hapoh Kolej ne hapoh ‘Classroom’ pat de kim ju lait wat tang shikyntien ruh ynda haba kylli jingkylli ki ‘nonghikai’ ïa ki. Kiba tang shu mar ïa phah ïeng ki nonghikai ki lah kyiuh thad thad tad naduh na khlieh tad haduh ki slakjat. Ha ki ‘social media platforms’ ki balia kum kiba tip lut bad shemphang lut katba ha skul pat de kim ju shlan ban ïa shim bynta la ha ka ‘Debate’ ne ka ‘jingïatyrko’ lane ha ka ‘Quiz’ lane ha ka ‘Extempore Speech’.
Kiba bun hi te ki dei ruh ki ‘racist’ lane ki riew khim jingmut jingpyrkhat, kiba isih kat ban shun ïa kiwei kiwei pat ki jaitbynriew. Kiba kum pyrkhat ba ka ‘jingisih’ bad ka ‘jingshun’ ïa kiwei pat ki jaitbynriew ka dei ka ‘jingieit’ kaba shisha, ka jong ki, ïa la ka jong ka ‘Ri bad ka Jaitbynriew’. Ki ‘comments’ ne ki jingkynthoh ki jong ki, ha ki ‘social media platforms’ kiba sngewmat kumba ki dei shisha kita ki ‘Khlawait’ kiba ha ryngkat ka ‘wiatlam ar-liang syrti’. Kiba sngewmat ka rynñieng rynñiot bad ka met ka phad ka jong ki pat ruh kaba kum kita ki ‘ramhah’ jong ka mynnor. Kiba kloi ‘tim’ pat de da ka ‘sih ka ‘sang’ ïa kat ki bym ïa hap jingmut bad ka rukom pyrkhat pyrdaiñ ka jong ki. Kin tang shu ym lah ñia ki lahtim beit noh da ka ‘sih’ ka ‘sang’. Ha kiba baroh u bym kubur lane ïa mynjur bad ka ‘saiñpyrkhat’ ka jong ki u dei u ‘ïngkhongshalangmat’ lane u ‘men die Ri’. Kiba pher wiak ki biah-pong rai wat ïa ka Kynthei briew la kumba ïa ki la kha shane sha pyrthei na ka ‘thieweit’ ka jong u Shynrang bad ym na ka Kynthei.
Nga lap nga shem ba kiba kham shun nongwei ne shun ‘dkhar’ ki dei pat ruh ki bym lah ban im khlem kaei kaei ruh kaba dei ka jong u ‘dkhar’. Ki isih bad ki shun ïa u ‘dkhar’ bad ba tang pher wiak ki lah rah kti rah kjat ïa u ‘dkhar’ katba ki ‘bang’ eh pat de ïa ka bam ka jong u ‘dkhar’, kaba katno tam ïa u ‘Puri Sabji’ khlem da klet pat ruh ïa u ‘Singara’ ne ‘Samosa’. Kito ki shana kiba u ‘dkhar’ u shet pynih ha uto u shyiap ïong uba ha ka ‘Karai ïong’ pat ruh u lut ha ki. Ka long kumta wat ïa u ‘Alu-Muri’. Ki kren la kum kiba ieit eh ïa la ka jong ka lariti ne ka ‘culture’, khamtam eh ïa la ka jong ka Ktien ka Thylliej, katba ki sngewtynnad tam duh pat de ïa ka ‘rwai’ bad ïa ka ‘shad’ Hindi, ba kumta ki da braiseh pat de ruh ïa ki ‘Commercial Hindi Movies’. Kumta ïa ki ba kano kano ka kmen ka sngewbha kam ju shongshit khlem ka ‘jingrwai Hindi’, kaba lem bad ka ‘Shad Hindi’. Ki da pynheh sang pat de ruh kat haduh ba thut ka thiah ka dem jong ka shong ka thaw hi baroh kawei bad tad haduh ynda kynih u Syiar ar-sien. Kata ka kmen ka sngewbha kaba naduh ka sngikha khun, ka kyntiewkurim tad haduh ka jingrakhe kyrpang ka jong ki ïa ka ‘New Year’.
Ki dei ma ki hi ruh kiba pyrshah jur ïa ka ‘Railway’. Ki isih bad ki shun ïa u ‘dkhar’ kat ban klet noh pat ba kim lah im khlem kaei kaei ruh kaba dei ka jong uta u ‘nongwei’ lane u ‘dkhar’. Ki kum klet noh pat ba jan baroh ki mar bam bad ki mar kiba kongsan tam eh ki dei kiba u pynmih bad u pynpoi kyrpang u ‘dkhar’. Kata naduh u Khaw, ki dai ne ki ‘dal’, ki shana ne ‘channa’,u Atta, u Moida, ka Mluh, ka Shini, ka Umphñiang bam, ka Dohkha, ka Pylleng, ki Sabon lane ki ‘Detergents’, ka Petrol, ka Diesel, ka Kerosene, ka LPG bad tad haduh ki Dawai Dashin. Kum ba ong mano re ba wat tang ka kot kyllain ïa u duma lem bad ka jympruid ban kynthah ïa u duma ruh hap ïarap ban pynïoh kyrpang u ‘dkhar’. Ki ‘isih’ bad ki ‘shun’ ïa u ‘dkhar katba yndahaba ban jur ka jingpang jingshitom ki mareh bran bran sha ‘Ri Dkhar’ ban shah sumar kyrpang pat ruh ha u ‘dkhar’. Ynda haba don ha ‘ri dkhar’, ha tmier jong ka jing ïap bad ba donkam aisnam kyrkieh kyrkieh phi tharai ki ‘khim jingmut jingpyrkhat bad khim mynsiem, kin kyntait lada ai sngewbha u ‘dkhar’ da ka ‘snam dkhar’? Te namar kata ynnai ïa pynlut por bad ïa pynleit jingmut jingpyrkhat than eh ïa ki ‘drama’ kiba man la ka sngi jong ki ‘khyllung khynnah’ kiba dang khim than eh tad naduh ka jingmut jingpyrkhat tad haduh ka mynsiem.