 
                      ïa kane ka artikle la thoh da u rangbah uba trei shabar jylla la bunsnem bad uba dang shu shongthait shen
Ngi iohi ha kine ki bnai bala dep, ka sorkar Assam ka la rai ban pyntrei kam noh ïa ka “Immigrant (Expulsion from Assam) Act, 1950, ka aiñ kaba pynkupbor ïa ka sorkar jylla Assam ban behkrad ïa ki poi-ei bar-ri (illegal immigrant), kiba dei ki bar-ri (foreigners) kiba la rung khlem aiñ bad shong ha Assam.
Hashwa bad ha ka por ka thma Bangladesh ha u snem 1971,bun ki khar Bangladesh ki la wan phetwir sha Assam ban shong ban sah, kine ki dei kita ki illegal immigrant lane ki poi-ei bar-ri. Ha ri Khasi ruh bun kiba la wan rung; ha Shillong, ha Umpling la ai jaka sah ïa ki khar Bangladesh shipor ha ka por thma bad ba ki dei ban leit phai biang sha la ri ynda la kut ka thma. Hynrei haduh mynta ki dang sah bad la tip ïa kato ka jaka kum ka “Refugee Colony”. Kane ka dei ka ri Khasi-Jaiñtia, kum ki trai-ri tynrai ba la ai jingïada kyrpang da ka 6th Schedule, ki nongïalam, ki Rangbah Shnong ki dei ban tip shai ïa ki kyndon ba kumno la ai ïa ka khyndew ha Umpling ïa kita ki Refugee bad sa katno sngi kin sah hangto. Mynta la dei ban pyrkhat thymmai pat haba ka CAA kam trei kam ha ri Khasi-Jaiñtia, nangta sa baka IEAA, 1950 ka pyrshah ban ai jaka shong ïa ki poi-ei ha ki Scheduled Tribe area.
Namar ka jingwan rung paidbah ki poi-ei na Bangladesh haduh ba ka la ktah ïa ka imlang sahlang ki trai ri ha Assam. La don ka jingïakhih (agitation) kaba jur ha ka jingïalam ka All Assam Student Union naduh ka snem 1979 haduh u snem 1985. Ka la don ruh ka jingïakhih ha Shillong ha u juh hi u snem 1979. Ha u snem 1985, ka sorkarpdeng (Central Govt), ka sorkar jylla bad ka AASU ki la ïa kut bad mynjur (Assam Accord 1985) ban thaw da ka aiñ bad ban buh da ki kyndon ki ban ïada bad ki ban pynneh ïa ka hok ki trai ri ka jylla Assam. Kawei na kita ki kyndon ka dei ba’ ïa ki poi-ei (illegal immigrant) na Bangladesh kiba wan rung hadien ka 24th march 1971 dei ban weng noh na Assam bad beh noh ïa ki sha la ri’. Ha kane ka nongrim la thaw kyrpang ïa ki tnat ïingbishar ki ban bishar ïa kiba suba poi-ei bad lada shem ba kim dei ki nongri India (citizen of India) yn weng noh ïa ki na India /Assam. ïa kita ki tnat ïingbishar la ki khot ki Foreigners Tribunal, kiba don kumba 100 tylli mynta ha ka jylla Assam baroh kawei.
Ha kito ki por ka jingïakhih beh poi-ei, ka dei kongsan eh ïa ki Bengali Hindu kiba la wan rung na Bangladesh. Ha ka por ka jingïakhih bad hadien ba la pyntrei kam ïa ka Assam Accord, ki poi-ei (illegal migrant) Bengali Hindu ki la sdang duna. Hadien kata la sdang pat sa ki Bangali Muslim na Bangladesh ban wan rung sha Assam ban shongshnong.(Ha Meghalaya ka jingrung laitliud ki khar Muslim na Bangladesh ka dei na South bad West Garo Hills District). La shem ba, ka jingwan rung tuh ki khar Muslim ka long kaba jur, ba ki long kiba kham shlur bad kham bun paid.
Ki Muslim ha Assam, ki don kumba 11% ha u snem 1971, ka kiew sha ka 34% ha 2011, namar ba khlem don census ha u snem 2021, la shu kheiñ antad (estimate)da ka sorkar ba, ki khar paid Muslim kin poi sha ka 39% mynta.Ha ka jylla Meghalaya, kat kum ka Census 1971, ki khar Muslim ki don 5.39 % ha Garo Hills bad 0.73% ha United Khasi-Jaiñtia Hills. Hadien ka Census 1971, ka sorkar Meghalaya ka khlembuh jingkheiñ shuh ïa ka jingbunbriew ki khar Muslim ha ki District (District Wise).
Ka jingbun paid ki poi-eikhar Muslim ha Assam ka la sdang ktahjur ïa ka imlang sahlang ki traishnong ha ka jylla Assam. Ka sorkar jylla ka la iohi ïa ka jingdon kam kyrkieh ban tehlakam ïa ka jingwan rung kine ki poi-ei na Bangladesh bad ban weng bad behnoh (deportation) ia kiba la wan shong be-aiñ ha Assam. Hynrei, ka aiñ kaba don mynta lyngba ki Foreigners Tribunal ka long kaba shim por da ki bun snem ban pyntreikam ban behnoh ïa kita ki poi-ei.
Dei ha ka jingbishar ka Supreme Court ha u bnai Oct 2024 halor ka jingujor ïa ki kyndon ka Section 6A ka Citizenship Act, 1955 kaba dei kawei na ki mat ka Assam Accord 1985, ha kata ka por la mih ka jingkynthoh da ki nongbishar(Constitutional Bench) shaphang ka jingdon ka aiñ ba la tip kum ka “Immigrants (Expulsion from Assam) Act, 1950” (IEAA, 1950), ka aiñ kaba la ai bor ïa ka sorkar Assam ban weng/beh ïa ki poi-ei bar-ri kiba wan rung na Bangladesh bad kaba ym donkam shuh ban da wad jingbit na ka ïingbishar.
Ha ka kotkhubor Hindustan times kaba ha ka 09.09.2025, la ongba, hadien ba la ioh jingtip ïa ka jingdon kata ka aiñ, ka sorkar Assam wud wud ka la rai ba kan pyntrei kam noh ïa ka jingbthah kane ka aiñ “Immigrants (Expulsion from Assam) Act, 1950” (IEAA, 1950).
Katkum katei ka khubor la ong ba, ka Assam kan ai por, ïa kito kiba suba poi-ei bar-ri (illegal immigrants) 10 sngi ban pynshisha. Lada kim lah ban pynshisha hapoh kata ka 10 sngi ba ki dei ki nong India, yn beh noh ïa ki sha Bangladesh. ïa kane la pynbna da u Chief Minister, Himanta Biswa Sarma hadien ba ka Cabinet ha ka 09.09.2025, ka la rai ban pyntrei kam ïa ki kyndon thymmai (a new set of standard operating procedures/SOP) kiba kat kum ka jingbthah ka Immigrants (Expulsion from Assam) Act, 1950. Ki kyndon kiba ym donkam shuh ban leit lyngba ki Foreigners Tribunal.
(This is a landmark decision, which will provide for ‘fast track action’ against illegal foreigners and “bypass” the existing mechanism of such cases being handled by thenearly 100 foreigners’ tribunals (FTs), the CM, Sarma said).
La ongba, kat kum ki kyndon thymmai ( set of standard operating procedures/SOP) ka sorkar Assam, ïa ki District Commissioner (DC) bad ki Senior Superintendent of Police (SSP) yn pynkupbor ban behhak dak ïa ki poi-ei bar-ri da kaba pyndonkam ïa ki kyndon ka Immigrants (Expulsion from Assam) Act (IEAA), 1950.
La ong ruh ba, u DC un ai por 10 sngi ïa uno uno u briew u ba la suba poi-ei (suspected illegal immigrant) ban pynshisha (evidence) la u dei u nong India ne em. Lada uta u ba la suba um lah pynshisha, u DC un ai da ka hukum ban beh noh ryngkat ka jingbthah ban weng noh ïa u ta u poi-ei bar-ri (illegal immigrant) na Assam hapoh ka 24 kynta.
Ha ka juh ka khubor, (Hindustan Times 09.09.2025), u Chief Minister u ong ba , ka State Cabinet kan pyntrei kam ïa kine ki kyndon thymmai (SOP) da ka kam bad da ka mynsiem (in letter and spirit).
Kumno ka IEAA, 1950 ka trei kam :-
Ka aiñ “Immigrants (Expulsion from Assam) Act (IEAA), 1950”, la thaw ha u snem 1950, ha kato ka por baroh ki jylla ha NE mynta, lait noh ka Sikkim ki dang hap hapoh ka Assam.Ha kato ka aiñ la bthah ruh ba kan trei kam ha ka Jylla Meghalaya bad Nagaland.
Ka IEAA, 1950 ka bthah ba, lada u bar-ri ne ka kynhun ki bar-ri ki wan rung sha Assam bad ba ka jingwan shongshnong jong ki ka wanrah ïa ka jinwit jingwa ki paidbah nongshong shnong ka ri India lane ïa ki Scheduled Tribe ka Assam, ka sorkar pdeng kan bthah bad hukum ba uta u bar-ri ne kita ki kynhun ba ki dei ban mih noh na India ne na Assam hapoh ka por ba la buh.
ïa ka bor ban weng noh ïa ki bar-ri, ka sorkar pdeng kan pynkupbor ha u Officer uba hapoh ka sorkarpdeng; bad ka sorkar Assam, Meghalaya ne Nagaland yn pynkupbor ha u Officer uba trei hapoh ka sorkar jylla.
Dei ha kane ka nongrim ba ka sorkar Assam ka la pynkupbor ïa ki District Commissioner bad ki Senior Superintendent of Police ban pyntrei kam ïa kane ka aiñ bad ba ym donkam shuh ban ïaid lyngba ki Tribunal ne ïing-bishar.
A.Ka sorkarAssam ka la sdang khynra (eviction drive)shaid shaid, kumno ka sorkar Meghalaya pat ka pyrkhat ïa kane bad ki ei ki kyndon la pyntrei kam.
Ha kine ki bnai bala dep, katba ka sorkar Assam ka sdang pyntrei kam tyngeh ban pynmih noh ïa ki poi-ei bar-ri, ka sorkar Meghalaya, ha ka khubor NE News ba 24th July 2025, la ong ba ka la bthah ïa ki Deputy Commiossioner ban long peitngor bad ban pahara khnang ban pakhang ïa kino kino kiba pyrshang ban rung shapoh jylla. Ym shym la don jingbthah ban khynra ïa ki ba la shongshnong.
Ha ka khubor Hub News kaba ha ka 10th Sept 2025, u Chief Minister, u Conrad K Sangma ha ka jubab jong u ha ka ïingborbar thaw aiñ, u la pynshngain ba ka sorkar ka la dep pynkhreh ïa baroh ki lad ban pakhang ïa poi-ei kiba pyrshang ban wan rung. Hynrei khlem don kaei kaei ka jingpynsngew ba kumno yn leh ïa kito kiba la ioh rung bad la shongshnong be-aiñ ha ka jylla, khamtam ha West Garo & North Garo Hills District.
B.Kino ki thaiñ ba ki khar Bangla poi-ei ki pyrshang ban rung bad ban shong-shnong :
(a)Ka sor Shillong ka dei ka jaka kaba khring ïa ki poi-ei.
(i)La iohi man ki por ki seng paidbah, kum ka KSU bad kiwei kiwei ki la ïa mih ban khynra bad pynmih ïa ki poi-ei ba rung be-aiñ, la ioh kem teng ruh ïa ki poi-ei bar-ri Bangladeshi. Ki seng paidbah ki hap ban leh ïa kane namarba ka bor sorkar kam shim khia.
(ii)Ka sorkar ka la thaw ïa ki aiñ, kum ka Meghalaya Residents Safety and Security Act, 2016, ka Meghalaya Identification, Registration (Safety & Security) of Migrant workers Act, 2020, hynrei ka jingpyntrei kam dang hap ban pynryntih bha.
(iii)Ka sorkar ka ïa trei kam ryngkat bad ki Rangbah shnong, kumno pat ki Rangbah shnong ki pynïaid ïa ki shnong namar dei ma ki kiba peit ba-i ïa la ka shnong. Kumno la ai Permanent Residential Certificate ïa ki nongwei, haba ki Khasi-Pnar kiba trei shabar jylla kim ioh PRC na ki jylla ba ki trei. Ka ri Khasi – Jaiñtia ka dei ka 6th Scheduled, kaba la don ka aiñ ba kyrpang. Dei ban da sngewthuh ïano bad kumno ban ai PRC, ym dei ba, da ka PRC ba la ai, u nongwei un ioh shongduh ha ri Khasi.
(b)Ka thaiñ kaba ba bun paid Muslim kiba suba poi-ei (illegal immigrant) na Bangladesh ka dei ha South, West bad ha north Garo Hills District kat kum ki report.
(i)Tang naduh u Oct. 2024 haduh u July 2025, 98 ngut ki poi-ei Bangladeshi la iohkem na South bad West Garo Hills.Kane ka dei tang ïa kiba la pynmih ha ki kotkhubor bad ki dei tang ïa kito kiba la iohkem. Sa kito kiba ym iohkem ym tip sa katno ngut bad ïa kito kiba la wan rung naduh mynshwa. La ong ruh ba kito kiba la iohkem, ki da don la ki nongïarap kiba la shong lypa ha ka District.
(ii)Ha ka khubor ka Shillong Times kaba ha ka 25th Jan 2025, la ong ba ki poi-ei Bangladeshi ki ioh ban rung namar dang don katto katne ki bynta bad ha ki bynta ki wah kiba ym pat don jingker (Border Fencing). La ong ruh ba wat la ki bor BSF ki trei shitom ban pakhang ïa ki poi-ei hynrei ki dang ioh lad ban rung. (However, due to some sections still remaining unfenced, including rivers, has allowed unscrupulous persons from attempting to get into India….. many still manage to slip through despite the efforts).
(iii)Ka sorkar ka ong ha ki kotkhubor (Highland Post 07.05.2025, “fencing in Garo Hills is largely completed”), ka jingkerpud la bun ba la dep, ka mut ruh ba dang don ki bynta bym pat dep,kumba ong ki BSF, kaba mut ka jingrung tuh ka dang ïaid ha Garo Hills, kumba la pyni ha ki kotkhubor haduh ha kine ki sngi.
(iv)U MDC ba mynshwa ka Kharkutta Constituency, u Smith Momin, haba u kren ha ka lad pathai khubor, ka Shillong Times kaba ha ka 22nd May 2025, u la pynpaw ïa ka jingsngewkhia ïa ka jingbun paid kiba suba poi-ei Bangladeshi kiba la shong shnong ha ki thaiñ ri thor ka West Garo Hills bad thaiñ Mendipathar ka North Garo Hills (illegal settlement of Bangladeshi nationals in the plain belt areas of West Garo Hills and in the Mendipathar area of North Garo Hills).U pynsngew ïa ka sorkar ban leh eiei kyrkieh namar u la ongba, ki traishnong Garo ki don ha ka jingshong syier ba kan ym slem kin sa long ki rit paid hapdeng ki khar poi-ei na Bangladesh.
(v)Nangta sa u Peterjob Sangma, BJP General Secretary West Garo Hills, ha ka Assam Tribune kaba ha ka 27th Oct.2025, la ong, ba u la thoh sha u Home Minister shaphang ki jingjyllei kiba suba poi ei na Bangladesh ha Garo Hills, khamtam ha ki thaiñ Phulbari, Rajabala, Tikrikilla bad kiwei kiwei ki thaiñ ri thor. U la pan pyntrei kam kyrkieh ïa ka NRC ha Garo Hills, namarba, u ong ym slem shuh ba kine ki thaiñ kin sa long “Mini Bangladesh”haduh ba ki trai ri ki la shong syier.
(vi)Ngim phylla ba ki khar Muslim na Bangladesh kila jyllei ha Garo Hills, namarba la don lypa ki para jaid, khamtam ha ki artylli ki non-ST Constituency. Kaba lyngngoh shuh shuh ba, kumno bala shah ban jied MDC teng ruh da u Muslim u bym dei u trai ri-lum (Native/indigenous), namar ym don aiñ kat kum ka 6th Schedule ban jied ïa u bym dei u trai-ri ka rilum, u bym tip ïa ka niam ka rukom ki riewlum trai-ri.
(vii) Sa kawei pat ka long, ba ngim pat ju iohi ha ki khubor ba ka sorkar da lade ka leh eiei (detection drive) ban wad bad khynra ïa ki poi-ei kiba na Bangladesh (illegal immigrant) kiba la wan shong shnong ha West & North Garo Hills, khamtam ha kito ki 2 constituency ba bun paid da ki Muslim. La ong kumne namarba, ki BSF ki kynthoh ba bunsien ki la kem ruh ïa kiba napoh ka District kiba ïarap ïa ki poi-ei (illegal immigrant) ban wan rung sha India.
(viii) Ha Khasi-Jaiñtia District da ka jingkhynra teng ki seng paidbah, kum ka KSU bad kiwei kiwei la ioh kem teng ïa ki poi-ei Bangladeshi. Hynrei ha Garo Hills ym ju kham iohi kum kita ki jingïakhih.
(Yn dang bteng)
 
           
                                   
     
   
     
               
               
              