Raphael Warjri
Ka nongrim jong ka synshar paidbah ha ka pyrkhat Khasi ka sule wat ha ka lehniam leh rukom, ba ki briew baroh ha ka imlang shalang ne ha ka pyrthei shityllup ki dei kiba ryngkat ka kyrdan para bynriew. Ban longsyiem longkmie, longsan mansan, long lyngdoh long sohblei ka dei ka lyngkor kaba khia ba ki riew paidbah kim shlan ban taner, khlem sngewthuh ïa ka jingkit kaba khia na ka bynta jong ki khun ki hajar. Hynrei naduh ba wan synshar ki phareng na Ri Bilat, kiei kiei ki la kylla khongpong lut, haduh ba ki syiem ba kdup la ki khun ki hajar ki la kylla kum ki patsha ba khwan burom bad iuhroit pynban ïa la ki raïot bad dawa ka nguh syiem ba pyrkhing. Ki longsan mansan ba kit ka lyngkor ban pynbiang ïa ki rangli juki, ki la kylla long ki myntri ba thombor ïa ki paidbah bad buh dieng pyngkiang ha manla ba shah ka kabu. Ki lyngdoh sohblei kiba kit ïa ka lyngkor ban ïasaid ïa la ki riewngeit paidbah ha ki kam mynsiem lane ha ka doh ruh, ki la kylla long ki kabiraj ki ba pyntieng pynsmiej bad thaw lad ban kamai spah da ka ba shukor, khamtam haba ki thab ki dab ki shaniah tylli ha ka jingstad ban ïasaid jong kita kiba kam riewblei ïa lade.
Ha kane ka rukom la byrsieh baroh ki kam ha ka synshar khadar, ne ha ka kam niam kam riewblei. Lah ban khmih bniah ïa kane ka bynta ha ki ïew Khasi ha ba la tyllep noh ka rukom pynïaid ïew da ki trai khyndew ha kiwei pat ki jaka ba seng ïew thymmai jong ka juk kum kaba thaw dukan ha ki rud surok bad ha kino kino ki jaka ba thnem ka ïew. Katkum ka pyrkhat tynrai Khasi, ki nongsynshar kiba dei ban khmih ïa la ki khun ki hajar ki ju mang ïa ki basa ha ki jaka ïew na ka bynta la ki khun ki hajar. Ki nongsynshar ki dei ban ai bhah katkum ka jingangnud jong ki khun ki hajar bad na kita kiba ïoh bhah ïa ki basa ha ïew ki dei ban siew pat da ka khrong ka dan lane ka khajna kat kum ba shah ka mar kaba ki khaïi. Ha kane ka rukom ki nongsynshar ruh ki ïoh la ka kamai na ka bynta ban pynbit pynbiang ïa ki basa ha ïew bad ki khun ki hajar ruh kim da khia than ka jingsiew ha sa ki la ïohnong bad myntoi na ka khaïi. Hynrei kine kiei kiei ki la kylla khongpong naduh ba ki briew ki la sdang ban shna dukan ha rud surok jong ki shnong ki thaw. Na ka daw ba ki trai khyndew ki dei shimet, kumta ki long laitluid ban leh katba mon ïa la ka jaka puta. Kumta haba ki shna dukan ki lah ban oh dor katba sngewbit ba kiba kwah shim wai ruh ki dei ban siew baiwai kat kaba dei, ym don ba lah ban tuklar. Hynrei ïa ka ïew ba seng ki hima sima dei ka Dorbar Hima kaba korbar ïa ka rukom pynïaid ïa ka ïew ka hat. Ka Dorbar Hima ka ba kynthup ïa u Syiem synshar bad ki bakhraw ki basan ne ki myntri ryngkat bad ki lyngdoh, ki dei ban khmih ïa la ki khun ki hajar ki ba donkam ïa ka khadar ba hok na ka Dorbar Hima. Katkum ka pyrkhat tynrai Khasi, ki dorbar hima ki ju mang shilyngkhot ka jaka ban shna basa ïa man la ki khun ki hajar kiba kwah ban khaïi ha ki jaka ba la thmu ban pynlong ïew. Lada kino kino ki briew kiba ym lah shuh ban khaïi na kano ma ka daw ba la trei noh da kiwei ki kam, kita ki briew ki dei ban pynphai noh ïa ka basa sha ka Dorbar Hima khnang ba lah ban pat sha kiwei kiba kwah. Ha kane ka rukom tang kita ki trai kiba dei ban khaïi da lade ïa ki mar lajong ki lah ban shong basa ha ryngkat ka jingïarap na la ka rympei ïing.
Hynrei ha ka juk mynta ki syiem, ki bakhraw basan ne ki myntri ruh ki la long kum kita ki trai khyndew kiba kam da ka bor ban ai basa katba mon haba kham heh ka baisiew. Nalor kata kita kiba ioh bhah ïa ki basa ruh ynda la heh ka seng ka dang ki dang kheng shuh shuh ban pynïar ïa la ka khaïi ban dang ioh basa shuh shuh. Ym tang katta ki aiwai kylla sha kiwei ka ba long pyrshah ïa ka jingthmu tynrai jong ka riti seng ïew ki Hima Khasi. Ka ba kham sniew shuh shuh ka long ba ki dkhar ki lyng-kien ruh ki la ïoh kabu ban shongwai ha ki basa iew tynrai Khasi khamtam kum ha ki jaka sor kum ha nongbah Shillong. Shuh shuh ka ba kham sngew saitmet ka long ba ha sor ki dkhar ki la long trai ïa ki basa ha ïew tynrai Khasi pateng-la-pateng, katba ki Khasi ki la nang duh la ka hok longtrai. Kane ka kynrei than eh tang ha ïewduh jong ka Hima Mylliem, hynrei shawei shawei ki dang ïai pyrshang hi ban pynneh ïa ka riti dustur tynrai ïa ka jingthmu jong ka rukom seng ïa ki ïew tynrai Khasi. Ha ka jingshisha ka Dorbar Thawaiñ Dalariti Rilum Khasi (KHADC) kum ka shlem ïada ïa ki riti dustur tynrai ka la dei ban don da ka atiar aiñ ka ban teh lakam kum ïa kita ki rukom pynkheiñ riti da ki Dorbar Hima Khasi. Lehse dei tang ha ïewduh ba la laitlan palat liam namar ba ka dei ha nongbah Shillong ba kita ki dorbar hima naduh mynnor ki la shah phyrnop ha ka bamsap bampong wat lada dei ban ïuhroit ïa ki riti tynrai lajong.
