Hukum ka SC ïa ka EC ban jubab halor ka jingkyrpad ban pynshai halor ki EVM

Ha ka sngi Ba-ar, ka ïingbishar ka la kylli ïa ka kynhun thep vote halor ka jingpyndam bad jingpynrung biang ïa ki jingtip jong ka jingthep vote.

New Delhi, Rymphang:

Ka Supreme Court ha ka Sngi Ba-ar ka la pan ïa ka jubab na ka Election Commission of India halor ki jingkyrpad ba pan jingpynshisha ïa ki Burnt Memory bad Symbol Loading Unit ha ki mashin EVM da kaba bud ryntih ïa ka rai jong ka.

Ka kynhun bishar ba kyrpang kaba kynthup ïa u Chief Justice Sanjiv Khanna bad u nongbishar Dipankar Datta ki la kyrpad ïa ka kynhun thep vote ban kiar na kaba pyndam ne pynrung biang ïa ki jingtip ha ka por ba pynshisha.

Ka kynhun nongbishar ka la pan na ka kynhun thep vote ban ai ïa ka jubab jong ka hapoh 15 sngi bad ban batai ïa ka rukom treikam ba la shim bad buh ïa kane ka kam ha ka taïew kaba sdang na ka 3 tarik u Lber.

Da ka jingbitar halor ka jingpynrem ïa ka jingshisha kaba ïadei bad ka dorkhas kaba kum kane kaba la shah weng kum ba la weng noh, ka ïingbishar ka la ong ba kan ym sngap ïa ka jingkyrpad bathymmai ba la mudui da u Myntri barim ka Haryana bad u nongïalam uba la long MLA da san sien u Karan Singh Dalal uba pan ïa ka polisi na ka bynta ban pynshisha ïa ki mashin EVM.

Ka kynhun nongbisgar ka la pynmih ïa ki jingpynbna sha ka kynhun thep vote halor ka aplikeshon ba shipor ba la thep da ka seng treimon sngewbha (NGO Association for Democratic Reforms) (ADR) bad uwei u kyrtong barem u Sarv Mitter, uba la mihkhmat da u nongïasaid aiñ ba rangbah u Devadatt Kamat.

Ka ïingbishar bahakhliehduh, ha ka rai jong ka ha ka 26 tarik u Ïaïong, jong u snem ba la lah, ka la kyntait ïa ka jingdawa ban pynphai biang sha ka rukom thep vote da ka kot kaba rim, da kaba ong ba ki tiar thep vote ki long kiba la “skhem” bad pynduh noh ïa ka jingshim ïa ki jaka thep vote bad ka jingthep vote thok.

Hynrei, ka la plie lad ïa ki kyrtong kiba sngewsih ki bym shym la jop ban ïoh ïa ka kyrdan kaba ar bad kaba lai ha ka jingmih thep vote bad ka la ailad ïa ki ban wad jingpynshisha ïa ki micro-controller Chips ba la buh ha ki EVM ba 5 percent haman la ka thaiñ dorbar da ka jingkyrpad ba la thoh hadien ba la siew ïa ka bai lutksan sha ka kynhun thep vote.

Ka ïingbishar bahakhliehduh ka la bthah ba naduh ka 1 tarik u Jymmang, u snem ba la lah, ïa ki jaka buh shap dei ban khang bad pynskhem ha ka jaka buh bad buh ha ka kamra ba khlaiñ ryngkat bad ki mashin EVM ym duna ïa ka 45 sngi hadien ba la pynbna ïa ki nongjop.

U ADR ha ka jingkyrpad bathymmai, u la ong ba ka rukom treikam bathikna jong ka kynhun thep vote ban pynshisha ïa ki mashin EVM kam ïahap bad ka rai jong u snem 2024 ba la pynmih halor ka jingujor jong ka ha ka mukotduma EVM-VVPAT.

Ha ka sngi Ba-ar, ka ïingbishar ka la kylli ïa ka kynhun thep vote halor ka jingpyndam bad jingpynrung biang ïa ki jingtip jong ka jingthep vote.

Ka ïingbishar ka la ong ba ka rai kam shym la bthah ïa kum kine ki kam hynrei ka dawa tang ban pynshisha ïa ki mashin EVM da u engineer jong ka kompeni ba shna ïa ki.

“Kaei kaba ngi la thmu ka long ba, lada hadien ki jingthep vote don kiba kylli, u engineer u dei ban wan bad pynshisha ba, katkum ka jingong jong u, ha ka jingdon jong ki, kam don kano kano ka jingpynkylla ha kano kano ka Memory ne ki Microchip ba la thang. Tang katta hi. Balei phi pyndam noh ïa ki data?” la kylli u CJI.

U la bteng biang, “Ngim kwah ïa kum kane ka rukom treikam kaba bniah ba phin pyndap biang ïa kaei kaei. Wat pyndam ïa ki data, wat pyndap biang ïa ki data, kaba phi donkam ban leh ka long tang ba don kiba pynshisha bad khmih bniah.

“Ka kynhun nongbishar ka la pynpaw ruh ïa ka jingsngewkhia halor ka jinglut jingsep kaba la buh da ka EC hadien ba la pyntip ba la shim pisa T.40,000 ban pynshisha ïa kawei ka EVM.

“Pynduna ïa ka dor kaba 40,000, kata ka long kaba heh palat,” ka la ong. Haba wad ïa ka jubab jong ka kynhun thep vote, ka kynhun nongbishar ka la buh jingthoh ïa ka jingpynthikna jong ka ba kan ym don kano kano ka jingpynkylla ne jingpynbeit ïa ki jingtip jong ka EVM ha ka por ba pynshisha.

“U Singh (u nongïasaid aiñ jong ka ECI) u pynpaw ba kin pynshai ïa ka kyrdan da kaba ai ïa ka jingthoh ba lyngkot kaba batai ïa ka rukom treikam ba la shim da ki. U pynpaw ruh ba kin ym leh kano kano ka jingpynkylla/jingpynbeit ïa ki jingtip,” la ong ka khubor.

U Advocate Prashant Bhushan, uba mihkhmat ïa ka ADR, u la ong ba ka SOP halor ka jingpynshisha ïa ki EVM kam pat biang katkum ka rai jong ka ïingbishar.

“Kaei kaba ngi kwah ka long ba don mano mano ban khmih bniah ïa ki Software bad ki Hardware jong ki mashin EVM ban peit la ki don ne em kino kino ki Element jong ka jingleh thok,” u la ong.

Ka seng treimon sngewbha ha ka 23 tarik u Nohprah jong u snem ba la lah ka la mudui ïa ka jingujor ha ka mukotduma ba la rai ban ïoh jingbthah sha ka kynhun thep vote ban pynthikna ïa ka jingbud ryntih ïa ka rai.

Ka jingpan jingbit bapher bapher ka mih na ka rai jong ka 26 tarik, Ïaïong, 2024 ha kaba ka ïingbishar bahakhliehduh ka la buh ïa ki kyndon ba kyrpang na ka bynta ban peit bad pynshisha ïa ki bynta jong ka EVM, kynthup ïa ki kor buh jingkynmaw jong ki bad ki kor buh dak.

Ka jingkyrpad ka la pan ban kohnguh ïa ka rai jong ka ïingbishar kaba donkam ban pynshisha ïa ka “jingkynmaw ba la thang” bad ki Microcontroller jong ki EVM ban pynthikna ïa ka jinglong ba janai bad ka jingshngaiñ jong ki.

Ka jingkyrpad ka la kyntu ïa ka ïingbishar ban bthah ïa ka EC ban kiar na kaba pynkhuid ne pyndam ïa ki jingdon jong ka jingkynmaw ba la thang duh jong ki EVM, khamtam ha ki khep ba ki aplikeshon ban pynshisha ki dang sahteng.