U Nongsaiñ Hima, 1969
Ym don ka jaidbynriew kaba la shai ha kane ka sla pyrthei, kaba khlem don la ki dustur, bad u khun Khasi naduh Rilang haduh Kupli bad naduh Brahma haduh Surma um lah ban siew kylliang da kumwei pat ïa la u ni u kong, u kulong u kumah uba la saiñdur ïa ki dustur, ba pateng la pateng, kin ñiew kor ïa kine bad im halor kine ki nongrim ba la seng u longshuwa u manshuwa.
Ki dei kine ki dustur, ym tang ki jong u khun Khasi, hynrei ki jong kiwei kiwei pat ki jaidbynriew,kiba pynïapher ïa kawei ka jaidbynriew na kawei pat. Ha Ri Bilat, ka jingdon jong ka jingsynshar ki syiem, ka long kawei na ki dustur kiba riewspah, kiba ka ri Bilat haduh mynta ka bat bad sngewsarong.
Da shisha ka rukom synshar ha ri Bilat ka la kylla mynta da ki spah snem na ka synshar ki syiem sha ki synshar paidbah, hynrei ka jingkylla ka long halor ka nongrim jong ka dustur jong ka jingdon bad jingïaipynneh ïa ki syiem. Ki syiem ha Bilat wat la kim don shuh ka bor hynrei ka mian ka sah kumba long da ki phew hajar snem mynshuwa bad dei kata ka dustur ba ki nong Bilat ki niew kor bad kheiñ kor, ym tang ha ka liang jong ki syiem hynrei ha man la ka bynta jong ka jingim jong ki.
Haba yn phai sha kine ki thaiñ mih – ngi jong ka pyrthei, ka Ri Japan ka long kaba bat bad sarong ïa la ki dustur ba la buh u longshuwa manshuwa jong ki. Hynrei ha kajuh ka por ka Ri Japan ka long ka ri kaba ïa beh ïa ka jingstad, ka jingpahuh pahai, ka jingmanbha – manmiat bad jingïaid shaphrang. Ki kynthei Japan wat la ki tynnen ïa bu ki rukom leh jong ki sep – ngi, hynrei ha kajuh ka por ki Japan ki ïeng halor ka nongrim jong ki dustur uba rim.
Kano kano ka jaidbynriew khnang ba kan kiew bad ïaid shakhmat, ka jingdonkam ban bat bad tyllun halor ki dustur kiba long ki nongrim.Kaba donkam namar kata ka long, ban pynwandur ïa ka jingim jong ka por kaba mynta, halor ki dustur kiba la ju don. Ka Jaidbynriew Khasi ka don la ki jong ki dustur kiba pher kiba ka la ioh pateng na la ki Longshuwa Manshuwa.
Lehse lah ban pynïasyriem ïa ki dustur kum u diengbah, u dieng u sah hi kum u dieng, ki tyrnai ki sah hi kum ki tynrai hynrei u sla, u syntiew, u soh ki ïai khie lung katkum ka jinglong jong ka por.
Ki dustur ki long ki dustur namar ba la pdiang ïa ki da uba bun uba lang bad ki ïai long hi kumba ju long. Hynrei la katta ruh ki ri kiba la shai ki buh ïa kine ki dustur ha ki jingthoh bad ki pynlong aiñ ruh ïa ki khnang ba yn ym don mano mano ki ban shim kabu na ki dustur. Kumba ka long mynta ym sngewthuh sngewthaw shuh haba la mih ki mukotduma. Wei haba la sei ïa ki nia bad pynïeng ïa ki ñia halor ki dustur, la lap bunsien wat tang ha juh i kyntoit iba rit la pynmih ban pynïeng ïa la ka ñia da ki dustur kiba pher bapher.
Khnang ban lait na kum kine kiei kiei, ka District Council ka la dei ban thung ïa ka Commission ka ban tohkit shaphang kine ki dustur kiba don ha kylleng ka ri khlem da pynkylla eiei ïa ki hynrei ai kin sah shuwa kumba ki long bad pynlong aiñ ïa ki da kaba buh ha ka jingthoh. Kumta kine ki dustur kin ym long tang kum ka jingbit ne jingbatai ki katto katne hynrei kane kan pynlait ïa u paidbah ka ri na ka jingïaleh motkotduma kiba pynluksan bad pynsyrwa ei ïa ka por.
Sngewlyngngoh ban iohi ba ka District Council ïa kaba la seng mynta la bun snem bad kaba don ka bor ban shna ki aiñ halor kine ki dustur, kam shym la leh ei ei ne pyrkhat shaphang kane ka kam kaba kongsan eh. Kan long ka jingmyntoi ïa ka jaidbynriew kaba rit kum ka jong ngi ba ïa kine ki dustur la dei ban pynlong aiñ noh kloi da kaba buh ha ki jingthoh khnang ba ka jaidbynriew kan lah ban ïaid shaphrang ha ki liang baroh.
