Raphael Warjri
Katba lah ban lum jingtip ka Ïew Laban bad Ïew Shillong ha Laitumkhrah ka la don lypa shwa jong ka Ïewduh na ka bynta ban shongbasa die mar ki nongkhaïi. Kumta ha kaba sdang ki dei ba la shu shong bad shna basa ban die mar die mata kum ka lad ba biang ban lum lang ki paidbah nongleit nongwan. Hadien pat ka la kylla long kum ka Ïew ban ïadie ïathied ki paidbah kiba donkam la ki mar ki mata, hynrei ïa ka Ïewduh pat ka dei ka ba la seng hi da ka Hima Shyllong mynnor ha kylleng ki jaka ha ryngkat ka leh niam leh rukom. Dei na kata ka daw ba la jer Ïewduh namar ba ka khan ka bishar ka la kup khatduh ha kata ka jaka ba la nam kum ka Ïewduh. Katkum ba la ioh jingtip na ki basan bakhraw jong ka Dorbar Hima Mylliem, la seng nyngkong duh ïa ka Ïew jong ka Hima ha Mylliem, hynrei ym shym la kup thikna ka ktien ba la swai ka khaïi pateng haduh ba la pyrshang wad jaka shawei. Hadien kata la seng Ïew biang ha Nongkseh ba hangta ruh ym shym la biang ka khaïi pateng bad la mih kiei kiei ki ba la pyntlor ïa ka rukom pyniaid ïa ka Ïew haduh ba la donkam ka shat ka kheiñ ba sani bad ha kaba khatduh ka la kup ban seng ïa ka Ïew ha nongbah Shillong ha ka jaka ba ka don mynta bad kaba la ïaineh haduh mynta mynne. Dei na kata ka daw ba la jer da ka kyrteng Ïewduh namar ba ka dei ka Ïew ba la ioh khatduh ka ban neh barabor.
Ka Ïewduh ka dei ka Ïew Niam kaba la seng ha ryngkat ka shat ka kheiñ, ka duwai ka phirat bad ka kñia ka khriam. Na kata ka daw ba la hiar pateng ka Kñia Ïewduh naduh mynnor ha ka Hima Shyllong bad hadien ba la phiah da ka sorkar Bilat ïa ka Hima Shyllong, mynta ka la hap ha ka iktiar jong ka Hima Mylliem. Hynrei ha ka ba ïadei bad ka niam ka rukom ka dei ka bhah jong ka shlem niam jong ki Lyngdoh Mylliem na ka Kur Marbañiang. Kumta pateng la pateng ka kñia Ïewduh ka dei katkum ka riti dustur ba dei ban pynlong da ka Sad Lyngdoh Mylliem. Shwa ban long ka kñia Ïewduh ha ka aïom bet aïom thung, ka niam ka rukom ka ju sdang naduh na ka Sad ka Sunon Lyngdoh Mylliem na ka shnong Mawnarian. Ha Mawnarian ka don ka Ïingsad Lyngdoh Mylliem na ka kur Marbañiang ba la pynkup bor naduh ba la jied Lyngdoh na ka Kur Marbañiang ha ka Hima Shyllong. Kata ka niam ka rukom na Mawnarian ka dei ha ka aïom ot aïom kheit ynda haba la seisoh seisyntiew (harvest) ha ka synrai. Ka jinglehniam ka dei kaba sdang ba la jer da ka Niam Nguh Lei Shulong lane Nguh ‘Lei Shyllong. Kane ka jinglehniam ka sdang na Ïingsad ha Mawnarian ba la pynleit ha ka kñia ka khriam ka duwai ka phirat da ka Lyngdohsad, kaba ju dei da ka kynja kmie ne hynmen para jong u Lyngdoh Mylliem na ka kur Marbañiang ka ba pynlong shwa hapoh kut jong ka sad ka sunon lyngdoh. Ynda la dep ka bynta jong ka lyngdohsad, ha phyllaw ïingsad pat la shimti da u Lyngdoh ban pynleit ha ka kñia ka khriam ka duwai phirat halor ka duwan dupat.Ha ka Sad ka Sunon Lyngdoh na Mawnarian la ju kñia da u sniang ba ju noh khyndai dkhot khyndai lamjew. Ynda la dep ka kñia na Mawnarian ka bud da ka shad kynthei bad nangta la sdang ban ïaid paidbah ha ryngkat ki bakhraw ki basan ki ba synran artat lynti ia ki lyngdoh ban leit sha ka duwan dupat ha kliar Lum Shyllong.
Ha kata ka iaid paidbah ki don ki riti dustur kiba dang dei ban pynleit ka niam ka rukom ha lynti shwa ban poi tiap ha kliar Lum Shyllong. Kita ki jnit ki jnat ba dei ban pynleit ha ka niam ka rukom ki don artat lynti kynthup ïa ka Pung Kwai ha shiteng lynti shwa ban poi ha kliar Lum Shyllong. Lehse ym da donkam than ban da batai bniah ïa kawei-pa-kawei ka jingleh niam, namar ba ka phang ka dei shaphang ka Ïewduh. Lada jia ryngkhat ba ka dawa, lah ban sa batai kham bniah ha kawei pat ka kynti. Ïa mynta yn pynbiang tang katkum ba la dawa ïa ka bynta jong ka Ïewduh. Kumta ha kliar Lum Shyllong ruh ka don ka duwan dupat ba ka niam ka rukom la pynleit da u Myntri na ka kur Nongkhlaw, ba ju kñia da u syiar ba saw tlem bad u blang ba lieh sada khlem thoh bria. Ha kane ka leh niam ha duwan dupat ha Lum Shyllong ki don kiwei kiwei ki bakhraw ruh kiba la bhah la ka bynta ba kynthup ïa u Lyngskor na ka Kur Sun, u Myntri Kharlukhi, Myntri Synteng Nongdhar, u Myntri Kharkongor bad kiwei kiwei ha ryngkat u Lyngdoh Mylliem na ka Kur Marbañiang. Ka bynta ba dei ban tan ïa u blang ka dei ha u Myntri Kharkongor ba la sud lypa da u thri ba la thaiñ khnang ban the na ryndang jong u blang. Kyntang ïawai, uba ot ïa u syiar bad pom ïa u blang te dei beit hi da u Lyngdoh Mylliem kum u trai ka kam. Hadien jong kane ka jingleh niam ruh la ju pynbud da ka shad ka mastieh ha ryngkat ka tem ka put da ki duhalia. Ynda la biang nadong shadong, baroh kiba la shim bynta bad ki ba sakhi ïa ka jingleh niam ki dei ban leit phai da kaba ran dadien namar ba ym bit ban phai lyndet ia ka duwan dupat u ‘Lei Shyllong. Katta ka kut artat ka leh-niam kñia Nguh ‘Lei Shyllong.
