Ka jingpynjot ïa ka mariang ka wanrah ïa ka jingduhnong bad jingma bakhraw

Pynkhreh Syngkli

Ha kine ki sngi mynta ki mih bun ki jingkylla ha ka mariang kaba ngi ong ha ka ktien nongwei ka (climate change) ka jingkylla ka suiñbneng ha ka mariang kane ngi tip ba ka wanrah ka jingma bakhraw ia ki nongshong shnong baroh kawei.

Ka jingkylla ka suiñbneng ne ka mariang ka dei hi na nga na phi, namar ngi leh ïa kiei kiei ban pynjot ïa ka ma-riang ngim pyrkhat bad ngim suitñiew ïa ka jingdon jong em jong ka, U Blei u buh ïa ngi ki briew hangne ha pyrthei ba ngin ri ngin sumar ïa ki jingdon jingem jong ka bad u ai ruh ïa ngi ka bor ba ngi lah ban pyndonkam ïa ki jingdon jong ka kat kumba ngi donkam, hynrei mangi ki briew pat ngim nang ban pyndonkam ïa ki, bad ngim nang ban kunai, bad ngi khlem pyndonkam katkum ka jingdonkam jongngi, ngi kwah rhah, bad ngim ju dap katno katno ruh, kane keiñ ka la pynlong ïa ngi ba ngin ngat ha ka jingeh bad jingma ba khraw, khamtam eh ïa ki pateng ban wan,

Hangne ngan ong ia phi ba ha ka jingiohi bad jingsngewthuh jong nga ka jingkylla jong ka mariang ka dei na nga na phi hi ko ki paralok ba ieit, ba ngi sa mat ïa kine kiei kiei baroh, ka mariang ka sngewsih ka ïam pangnud namar ma phi manga ngi pynjot ia ka, bad teng teng ka kiew ruh ka jingdom bad ijngbitar ïa ngi ki briew na kata ka daw ka pyllong ïa ngi mynta ban mat ïa shibun ki jingeh bad jingjynjar.

Ngi ki briew namar ngi long kiba khwan bad rhah ngim dap katno katno, lada  ngi nang kan nym wanrah jingma bad jingkyrduh ïa ngi hynrei ma ngi pat ki briew ngi shuh pynlut kai ïa ka spah ba ngi ioh na ka, ngim nang ban kunai, ngi pynlut phut ha ki kam kai, kam biria bad ki rong phong, kane ka jingleh jong ngi keiñ ka ktah shisha ïa ngi mynta kum ban shuh ai nuksa u briew uba don ka par dewiong ne par mawshun, une u briew lada u nang ban pyndonkam mynta u lah ban ioh shirta haduh ka pateng ki khun ki ksiew, hynrei lada u ne um nang u pynlut phut, u leh lut phut u bam lut phut kane ka spah ba u don ka lah ban lut noh bad kane keiñ ka ktah ïa ka mariang ym tang ïa u shimet, bad ngi ki briew mynta ngi tih tyllong lut bad ngi khlong naduh tyllong ia ki jingdon jingem jong ka bad kane ka wanrah ïa ka jingkyrduh ïa ka mariang bad ïangi hi mynta, ka jingkyrduh ba nyngkong eh ka long shaphang ka umbam umdih kane ka wanrah. Ka jingktah bakhraw tam ïa ka imlang sahlang jong ngi, ba bun ki shnong ki thaw phin iohi ïa ka jingkyrduh um ha kine ki sngi mynta bad ngi ïahap ban shuh  thied ïa ka um, bad kane ka um ruh ngim nym ioh shuh kaba khuid ba suba, kum ba long mynshuwa, namar kane ka um kam dei kaba mih hi shabar ka dei kaba ngi shuh ïa (drill) kaba ngi tih naduh tyllong ïa ka, bad kane ka jingtih jong ngi mynta ruh ka long kaba ma shibun ïa ngi namar shisien ka sngi ngin sa nang kyrduh bad nang tyr-khong shuh shuh.

Kaba arpat ka long ba ngi pom pathar ïa ki dieng ki siej kane ruh ka ktah ïa ka mariang bad ka ktah ruh ïa ngi u khun bynriew, tang na ka jingpom jong ngi ïa ki dieng ngi lah ban duh shibun kiei kiei, kum ïa ka lyer khuid u slap, bad ïa ka um, bad ngin ioh pat ban mat sa tang ka jingshit ba shyrkhie tam, bad kane ka jingshit ka ktah ïa ka koit ka khiah ïa ki khun bynriew bad ia ka mariang. Bad haba ngi mat ïa kane ka jingshit ban thiah ban shong ruh ngi nang, ngi lynga ngi pisa bad ngi ioh shisha ki jingpang jingshi-tom tang namar ba la jur eh ka jingkhluit ka suiñbneng, bad kane ka jingshit ka ktah jur ia ka mairnag ruh, namar kane ka jingshit ka lah ban pynum lut ïa ki lum thah kiba don hangne ha pyrthei bad ynda haba kine ki lumtha ki la um kin sa kylla long ka duriaw bah, bad ngi ki briew ngi lah ban duh ei noh wat ka jingim ruh.

Mynta lei ngin shem ba ngi mat shibun ki jingeh ha kaba ïadei bad ka mariang, teng teng don ki sngi ngi ioh baroh saw tylli ki aiom ha ka shisngi, kane ka lah ban ktah ïa ka koit ka khiah ïa u briew, khamtam eh ïa kito kiba la noh met bad kiba la heh ka rta bad ka ktah ruh ïa ki khyllung kiba dangrit khamtam kito kiba dang don da ki bnai, Hato ngin nang shuh kumno ban sumar ïa ki. Kane keiñ ka wanrah jingeh bha ka lah ruh ban poi shaduh u pud ba sngewsih ha kaba ngi duh ïa ka mynsiem briew ruh.

Ha ka mariang ngin shem ba ki don haduh saw aiom shisnem, kine ki aiom ki wan kawei hadien kawei hynrei mynta pat ngin shem ha ka shisngi ruh ngi mat baroh saw tylli kitei ki aiom.

Bad sa kawei pat ka bynta ka long ba ngim nang ban sumar khuid ïa ka mariang kane ruh ka ktah bha ïa ki um ki wah kiba don ha kane ka pyrthei ka mariang.

Bad ha kine ki sngi mynta lei ngim iohi shuh ïa ka jingkhuid jingsuba ha ki shnong ki thaw jong ngi bad khamtam eh hangne ha sor Shillong. Hangne lei la bun satang ki ïing bad la bun sa tang u bynriew bad sa ka jing-leh pathar jong ngi,ngim nang ban leh khuid ban sumar khuid ïa la ka jong ka dong, ka shnong, ngi bret pathar ki jaboh jabaiñ bad ngim ñiewkor ïa ka mariang kane ka jing-leh jong ngi ka ktah ïa ki um ki wah, namar ha ka por ba jur u slap kine ki jaboh ki tuid sha ki wah, bad teng teng kine ki sahkut hangne hi ki don ruh kiba tuid bad ruh kiba sahkut hangne hi, bad phin iohi ruh ki briew kiba sah hajan kito ki wah lei lei ki bret khnang hangto hi ruh, ki pyntuid ia ki painkhana ruh hangne ha ki wah hi, peit nuksa kum ïa ka wah umkhrah mynshuwa ki ong kane ka wah ka long kaba khuid bad ba itynnad bad ki briew ki lah ban pyndonkam ïa kane ka wah ban leit saitjain leit sum leit sleh hynrei mynta pat phi nud ban leit leh kumne ? Mynta lei lei phin shuh iohi ba ka dap tang da ki jaboh jabain suda da ki pla plasctic narud jong kine ki wah ne ha ki jaka bym ioh tuid bha lehse ba mih ki dieng ki siej ne ki maw, sa ha kum kine ki sngi mynta lei lei kum ka por puja u (Hindu) ha ka sngi pynngam ïa ki Blei thaw jong ki lei ki pynngam ha ka bynta jong kane ka wah, kane ka ktah ïa ka jingkhuid noh jong ka, shuh ong ba dei mynta keiñ ba ki la kham sngewthuh kim shah shuh ban pynpra ïa kito ki blei thaw jong ki, ka la kham pher hi, hynrei kum ha kiwei ki snem lei lei te kine ki Hindu ki pynpra ïa kito ki blei jong ki hangne hi, kane lei ka ktah bha ïa kane ka wah, kane ka long kaei kaei kaba ngim ñiewkor bda burom ïa ka jingdon jong kane ka wah hangne ha ri Khasi jong ngi. Dei ma ngi hi ba khlem akor kiwei ki jaitbynriew ruh ki iohlad ban leh ïa kane, ka jingleh khuid lei lei ka sdang na la dpei bad ka sa ha ka imlang sahlang ka shnong ka thaw jong ngi, ngi dei ban sdang na la ïing khnang ban gin nang shabar ruh kumjuh.

Te namar katta nga kyrsiew thiah ïa phi ko ki paralok baieit jong ngi ngin sumar ïa ka mariang kaba u Blei u la pynkhamti ïa nga ïa phi tip ngin sumar ban nym pynjot shuh ïa ka, lada ngi pomdieng to ngin thung biang ïa ki, lada ngi tih dewiong, mawshun to ngin tih kat kum ki jingdonkam jong ngi bad to ngin pynduh noh ïa ka jingmlien ban tih tyllong ïa ki um ba don ha ka sla khyndew, ngim dei ban kmen tang  ban ioh pisa, ioh hadien ngin shu iap tyr-khong,

Kyndit bynriew ko khun ka Ri Khasi

Jongngi, la dei ka por jong nga ban riewspah ïa ka ma-                                                                                        riang,

Kaba u Blei u la pynkhamti ïa ngi

Sumar khuid to ri syndong,

Jingdon jingem baroh sawdong.