Shri. R. Bakai, Nongwar Laitkynsew
Dang donkam ban jngi sha krem duriaw ki jingpyrkhat na ka bynta ban im ka jaidbynriew, kaba kongsan ka long, ba ka jaidbynriew ka dei ban tip ïa la ka jong ka tynrai kaba ïadei katkum ka jutang Blei, na khmat ki rai Durbar kaba ïadei katkum ka jutang Blei, na khmat ki rai Durbar Blei shuwa ba ki Hynñiewtrep kin wan hiar ha sla pyrthei katkum ka History jong ka jaidbynriew ba myn ha ka por ba U Blei u la saiñdur tang shijur shijur ia ki laiphew skit – laiphew jingthaw baim baroh ha sla pyrthei la pynkhamti ha ka bor synshar ha ka Ramew u Baba. Hadien ba ki la roi parum pareh, kylleng sawdong ha sla pyrthei la mih pat sa ka jingïashoh, ïadait, ïa pyniap, ïa bam doh kaba shyrkhei, ba ki dkhot met ba sah lyngkhot lyngkhai ki la pynlong ka jingsma iwtung kaba la pynshaïong ngit ïa ka ramew kat haduh ba kam lah shuh ban teh lakam, da kino kino ki lad ki lynti. Haba la kut ki lad ki lynti, kam banse ban kynjoh ktien, ban pyntip ryngkat ki jingkynpat kynpon sha ka khet ka burom jong U Blei ban iathuh ia ka jingbym lah shuh jong ka ban synshar ïa kane ka pyrthei bad ban phah noh da ki Nongsynshar ba donbor ba khlaiñ ka iktiar ban teh lakam, khnang ba ka Mei mariang kan long kaba khuid kaba suba, ka ri ibang ka ri ithiang ka ri shongsuk ki laiphewskit – laiphew jingthaw baim baroh ha ka sla pyrthei.
Dei na katei ka daw, ha kaba u Blei u la iohsngew ba ka kyrwoh jong ka Ramew ka long kaba don nongrim, ula lum ïa ka Dorbar ban shong pyrkhat ha ka jingïadonlang jong u ryngkat ki khathynriew bynriew bneng, bad ka Blei ka Nonghukum ha ka saiñ pyrkhat. U Blei kum u shongknor halor ka khet ban shim ïa ka rai jong ka jingïamynjurlang shikyntien, to khie leit hiar ma phi ko Hynñiew trep kum ki Nongsynshar ba donbor ha sla pyrthei suwei n’u khyndai Skum u ong. U Hynñiew ban jop ym don ba lah, ma u marwei, ma u mawei, ka dak ka shin jong u ka dei ban phah da u Hynñiewtrep ngi sot ngi jied shatbain ngin phah, shisur ka Dorbar bad shi jingmut, ka rai, kajuh ka mon ki ïa pynpaw, ‘O ba ki ñia ki biang ïa phi ka Hynñiewtrep ngin pynkynmaw shynna, to kynjohktien barobor shu Blei. O phin ym bakla, u paid khyndai u Hynñiewtrep kila ithuh peiphang ha u saiñdur ngi i shynna.
Bun ngut ki la padiah dei por ki la phawar halor ka ñia kiei kiei b’la kdew maphi ki don nongrim ki da don dor ka tam ym don, duna kam paw O’ka jingkmen jong phi, ki jingshisha ki paw phalang hapneh Dorbar ka la tyngshaiñ ka hok jong phi ka hok suda, hangne ngi I, phi stad phi nang khie leit synshar ha sla pyrthei, badonburom, khlem ñiew ka mat shiliang, ïa laiphew skit laiphew jingthaw baim baroh, bad ban ïai kamai lynter ka hok, O shi junom, ka juban lak hakhmat ka Dorbar Blei U Hynñiew kubur ngan bat kular, ngan bat ka jutang Blei ban leit synshar ha sla pyrthei O’ bad ban kamai ka hok Hynñiew u hiar lyngba ka jingkieng ksiar ba la bynshet halor lum sohpet Bneng, basah ka nam im ka kyrteng khyndai hajrong, hynñiew ha tbian.
Ym don kam shakri Blei ka ban khraw tam na palat lait na ki kam synshar bishar ha sla pyrthei. Ba tang shu bakla ïalam lynti kine, kin kulmar lut khait nadong shadong haduh ki kam jingbriew haduh ki kam jingBlei baroh. Ani katba jingnang jingstad nangkiew irat sha-kliar katba burom burom akor tipbriew tipBlei, synshar khadar ka nanghiar shatrai ? Jingnang jingstad kylleng sawdong ban wad katba ïa la thymmei ne rympei la jong pat ym tip ei ei shuh, kyntien u Soso Tham kumba ka paw mynta ka la urlong shisha. Ban shah pynthame ne shah pynshoh jingieid matlah ha ki rong bha briew jong ka pyrthei ka don ka ma, naba na la rympei pat la nang bam kruiñ.
Haduh u snem 88 shaneng nga dei u briew uba sharem lynter ha man la ki Election MLA, MP, MDC ruh la ar ne lai sien eh ba nga ioh jingjop. Ka jingshahrem jong nga ka long na ka daw ba ha ka jingïaid lynti jong nga ha kaba ïadei bad ki kam Election nga shem ba na ka daw ba mih katei ka kyntien na ki nongïalam party ne candidate ki ong ba ka politik ka dei ka kam business jong ki. Nga kyndit thred bad nga mong ka mynsiem, nga ong hato kane ka kam synshar khadar ka dei ka saiñdur jong phi ki briew, na kane ka pyrthei ne ka dei ka saiñdur ki Blei najrong ? Kim lah jubab ki sngap la ka sngap bad leh balaiñ da kumne kumtai.
Katei ka saiñ pyrkhat jong kitei kiba bat ïa ka bor synshar khadar ka la nang rhem bad nangkhraw ba sa mih kattei ki jingkulmar, ki jingsngewsih bad ki jing-lehraiñ ki bym lah shuh ban ñiew tang kum ki briew kiba don ha ki jingpyrkhat tipbriew tipBlei, ym kum ki mrad, phi da nud ban kren pohjait, haram jot, haduh kattei mo ïa ngi ki paradoh parasnam. Ko bah Prestone sa nang shong pynngad hi ma phi ha tnum bus, sa nang bam hi ma phi da ki jhur, sa nang bam hi ma phi da kito ki phlang bajyrngam, bad sa nang pynngop hi ma phi ialade man la ka san shem, bad sa nang pynbeit hi ruh ïalade man la ka san snem, ban bam da ki jhur bad da u phlang te, la wai artad, dien te ka dien briew, eit pat da ka eit mrad ? Ngi te ngim treh, bad ngim lah ban pdiang da lei lei ruh. Ban shah pynhap kyrdan palat ban ïa ki mrad ? Shi syndon ngin peh phalup du prah shatai sha ba sep ka sngi sha ba ngen u bnai. Mynta pat phi ïeng sa ka kren dait buid hana mynta ba la wan ka jingkylla ka kam sorkar kan wan hi haduh ha ïing phi ong ? Haba dait buid eh ruh sa nang trud hi kein ïalade bad miet bad sngi. Kumba ngi dei ki briew ba don ha ka saiñ pyrkhat ym kum ki mrad ban shu ïa byrngem ïa dait ïa lympat ha ki por election ne ha kino kino ki por ba dei u soh ba-kthang jong ka jaidbynriew kaba u Blei ula saiñdur bad seng nongrim kyrpang ïa kane ka mei ri Khasi baieid eh jong ngi, ban ri kyndong ïa la ka jong, burom ïa jong kiwei. Ban jin da long kaba lah ka bha ba phin phai noh sha ka jingkylla kaba mut ba shisha, da kaba phin weng noh ïa kitei ki jingkren tohmet jong phi ïa la ki paradoh parasnam lyngba ki lad pathai khubor ne You tube Channel lym kumta phin hap ban kitkhlieh hi ma phi haba kren ruh phim sngap.
Sa kawei pat ba hapdeng jong kat katei ka saw ka saw ka sian jong ki jingpang Covid 19 khlem bynnud ïa la ka jong ka por, bad ka jingleit da kaba nga la shu shim wai da ka maruti khadsan spah sa ka bai sha, bai bam ka la poi 2000 bam ba ngan ioh pyntip kloi sha ki lad pathai khubor ba nga don ki dawai kiba nga la pynkhreh bad pyndonkam ïalade bad ïa kiba ha ïing hasem ha kaba ïadei bad katei ka rukom jingshitom ha ryngkat ki jingduwai ïa sait pyrshah ka Ri India hi baroh kawei khnang bangin ioh ban ïapyrkhat ban ïatrei lang na ka bynta katei ka jingeh.
Katba u Chief Minister u Conrad Sangma pat u ong hana, don kiba ong ba ngi lah hana, katei ka dei tang ka lad kamai pisa jong ki. Hato phi la da khein da pyrkhat ba pynshong ka bishar ? haba phi kren da kumtei ? Kum u nongïalam ba hakhmat jong ka jylla, khlem da shah eksamin ïa ki dawai phi la shu shop bad ñion ïa ngi kum ïa ki ksew kiba la tip bad pynkhamti da ka Ministery of Tribal Affairs Govt of India under Article 275 (i) kaba ngi ïa don 15 ngut ha man la kawei pa kawei ka Block ba don hapoh jong ka jylla.Ngi haba ngi trei ngi ktah ïa kano kano ka kam, ngi trei da la ki umsyep kamai ïa la ka hok synshar khadar ruh na ka bynta ka bha ka miat, ka suk ka saiñ, ka roi ka par, ka koit ka khiah na ka bynta ki paradoh parasnam wat la ka long ha ki bynta kiba rit eh ruh.
Kitei ki jingkmen jong phi ka dei lyngba ka kot khubor u kynjat shai ha ka por jong ka jingshitom Covid – 19. Haba phi kmen da kumtei balei ïalade phim ju shim pisa ne tulop na la ki jingtrei kiba phi la pynlut por ? ne shano pat ba katei ka phew lak phew klur kaba long ka bhah jong kiba bun balang ha kaba ïadei bad katei ka jingpang Covid – 19 kum ki Nongialam ba hakhmat phim tip she hangno ka don ? Kumba la iai ban dawa da ki riew rangbah longkmie longkpa,ki sengbhalang bapher bapher phi leh kum bym iohsngew, imat, ba la shong syrtap palat ki sharing ha ki thied jabieng jong ki maloi la kum ba set kyllut hi sbak.
Tohmet briew ka dei ka tohmet Blei beiñ briew ruh ka dei ka beiñ Blei. Da kaba burom ngi ong kumne, to phai sha ka jingkylla kaba mut kaba shisha, da kaba phin pyndep ïa la ki kamram kiba la ïai ban dawa baroh shi katta, na ka bynta ka bha ka miat jong kiba bun balang kiba long ki mynsiem ksiar mynsiem rupa baieid thep mynsiem jong u Blei.
Ka synshar khadar ka sadng myngkong eh na la ïing la sem ki mei ki pa bad ha ki khun ki kti. Hangta ha shnong ha thaw, Hima Sima, la ha ka ri bad ka jaidbynriew baroh kawei. Namarkata ko ki paradoh parasnam, ha shi tyllup ka bri u Hynñiew trep wat la ngi don ka jingïapher la ha ka niam ka rukom, ha ka jaid ha ka kur, la ha ki long mei longpa bynriew jongngi ruh, ngi ïa dei hi kita ki shi Hynmen shi para na khmat ka khet ka burom jong u Blei uba la saiñdur ïa ngi shrik da ka muhor ka bym don jingïabakla badno badno ruh.Ka burom ba khraw jong u Blei ngin ïai sngewnguh ban ai nguh.
Hangne shakhamt da ka jingmut kaba skhem ka mon kaba jwat ngin ïeng rangbah kum shipai ha madan thma na ka bynta kane ka thma pohïing ba shyrkhei kaba la ktah palat pud naduh ka burom ka akor, ka tipbriew ka tip Blei, ka aiñbriew ka aiñBlei kaba la pynsohsat khait ïa ki jingmut jingpyhrkhat ka shongsuk shongsaiñ, tang ki jingsyier mynsiem ha la ka Ri. Jyllei ngin nangïeng nangne shakhmat khnang bangin ioh pat ia ka jingsynshar balaitluid ban mad ïa u soh ba thiang jong ka jingïatiplem.
U ne kiba kwah ban ïatreilang bad ki ksuid ki khrei te kin nang ïatrei hi ha la ïing la sem jong ki hi. Kim donhok ba kin wan pynkheim da ki ksuid ki khrei ha ki kam synshar khadar ba kyntang jong ka hukum Blei.Kumba ka hukum ka dang neh haduh kat mynta ksuid para ksuid, bynriew tang para bynriew da ki jingmana jing-adong ba kim bit ban jrong kti jrong kjat ki khun bynriew la ha kino kino ki jingdonkam jong u, Ba u pynba-kla ïa kane ka long, ka jingpynkheiñ ïa ka Hukum Blei, ki ksuid ki khrei, haba ki ngeit ïa ka jingkwah khiah palat pud jong kino kino ka long ka jingpynkheiñ ïa ka Hukum Blei. Ki briew ki dei ban sngewthuh bad ki ksuid ki khreh ruh kumjuh ban burom ïa ki Hukum jong u Blei ba ioh shah pynshitom ei ha ki kyndon aiñ jong ka bishar Blei.
Ha kino kino ki jingartatien ne ki jingeh ki bym lah ban sngewthuh ne pyrkhat, pyntip bad kynjoh ktien shu Blei khnang ba phin tip bad sngewthuh ïa ki jingshisha ym ban shu ngeit la ïano ïano ruh. Khnang ban nang ban shim ïa ka sinjam ban lait na ki jingshah ïalam bakla ha ka jingim. Khnang ba ka imlang ka sahlang jongngi kan long kaba don burom, katba lah ei naduh na ïing haduh habar.
Khublei
