Raphael Warjri
Khlem artatien yn ym don mano mano ruh ki ba shlan ban ïalam ïa uno uno u khlieh rangbah Hindu sha kum kata ka khep ba lehniam lehrukom da ka kñia masi ha elaka Ïalong. Tang hangta la ïa pakhuh ka rukom pyrkhat ba ki Hindu ki ñiewkor ïa ka masi kum ka kmie blei, hynrei ha ka tynrai Khasi la ñiewkor ïa u syiar khraw jutang, khun ka blei uba la bah ryndang ïa ki paidbynriew. Nalor kata ki paidbynriew Hindu ki sang bad kyndiah ban bam ïa ka doh masi, katba ki paidbynriew Khasi ki ot ïa u syiar ban khmih ïa ki dak ki shin na ka snier bad ki sot ki dkhot ki lamjew na ka bynta ban pynleit ha ka kñia ka khriam, ïa kaba tam ba lait la bam doh ki paidbah. Ha kane ka rukom ka la ïaidlait ka rukom pyrkhat Hindu bad ka rukom pyrkhat Khasi. Kaba kongsan tam na baroh kaba dei thik tang ïa ki Khasi ka dei ka riti kheiñkur kheiñkha na ka kmie kaba ym ïadei bad ki Hindu ba aijait sha u shynrang, kumjuh ruh kiwei kiwei ki paidbynriew ne kynhun niam kiba aijait salonsar sha u shynrang. Lehse ym da dei than eh ban kam ba long kyrpang lymne kaba kynshia ne khyllah namar ba dang byllai kiwei kiwei ki jaitbynriew ha kylleng ka pyrthei kiba kheiñjait kheiñkhong na ka kmie kum ki Khasi, bad ki don la ka nongrim kaba skhem ha la ka riti dustur tynrai. Ki don katto katne ki akhia rangbah Khasi kiba khraw pyrkhat bad jylliew ka jingtip ïa la ka tynrai longbriew manbriew kiba kdew ba ha ka sotti juk la don tang ki riewblei suda kiba don la ka mon laitluid ban im laitluid ha la ka mon lajong khlem da tuklar da mano mano. Naduh dang kynthong ka pyrthei kata ka maïa Blei, ym shym la teh la khum ïano ïano ha ka lyngwiar longblei lane longbynriew manbynriew. Hynrei lyngba ki ryta, ki don ki riew shimet ki ba pynkhraw la ka pyrkhat shimet ha lade bad lyndet ïa ki hukum blei. Ha ka lyngwiar longblei dei u thlen uba la saitlah ïa ki hukum blei da kaba smai ban bam da ka longbynriew bad kamai da ka longspah. Dei u thlen uba la pynshoi pynshad ïa u Sormoh Sorphin haduh ba ki la thame shoh tyndep bad ngop ha ki tien jali jaum jong u thlen ban sa lyndet ïa ki hukum blei.
Haba la lyndet ïa ka hukum blei kumta la syrtok ki bynriew kumba ka phalang na ka pharshi jong ka jingkieng ksiar u Sohpetbneng. Ka dei tang ka pharshi jong ka khanatang ki longshwa manshwa ban batai ba la dkut u Sohpetbneng bad la khyllem u Diengiei. Ka jingshisha ka dei ba ki paidbynriew ki la jngai na U Blei bad la dkhat noh ka jingïadei hapdeng ki Hynñiewtrep Hynñiewskum bad ki Khyndaitrep Khyndaiskum. Ki bynriew ki la kohnguh ïa u thlen bad syntan ban phai khmat sha U Blei kumba ju long. Ka phang kaba mut ban kdew ka long ba ki paidbynriew shwa ban dkut u Sohpetbneng bad khyllem u Diengiei ki dei kiba shem mynsiem ha kaba kamai ïa ka hok pura, tipbriew tipblei pura, bad tipkur tipkha pura. Hynrei mar ïa dkut u Sohpetbneng bad khyllem u Diengiei kiei kiei ki la nang khate na kita ki ktien phira sharai ïa ka longbriew manbriew. Na kata ka daw ba donkam kylliang da kawei pat ka lynti ban ïa khana bad U Blei, Ka Blei Ki Blei lyngba ka duwai ka phirat, ka shat ka kheiñ, ka kñia ka khriam. Dei hangta ba ynda la sakma ka shad ki laiphew jynthaw ba ka sngi ka la phet rieh sha krem Lamet Latang, haduh ba la dum ïong ngit ka pyrthei ma-riang. Kumta de ba la mih ka babe kylla, la kyndit thret na kaba sah ha ka umdum, bad dei ki bynriew ba la kyndit bynriew nyngkong nyngshab ban wad da kano ka lynti ban pynshai biang ia ka pyrthei. Yn ban sa shisien ba kita baroh ki dei tang ka pharshi ba ki bynriew ha ka juk mynta ki dei ban puson bad pynshong ñia ha ka nong-rim jong ka saiñ pyrkhat ba la pashat jingmut ki longshwa manshwa.
Ka la poi ka pali ban phah ka byrta ka shula na ka bynta ka Dorbar Blei sa shisien pat na ka bynta ban khring biang ïa ka sngi na ka krem lamet latang. Kane ka pharshi ka kdew ïa ka jinglong ha ka longbriew manbriew da ka nongmuna na ki khanatang da ki mrad, hynrei ka phalang ïa ka jingshisha ha ka imlang sahlang naduh mynnor haduh mynta. Katkum ka khana u hati kum u ba khraw bad khlaiñ bormet u la ai juban ha ka Dorbar Blei ba u thmu ban leit patan jubor ïa ka syiem Sngi, hynrei u la shah phanang da ka tyndong sliewding na shyllang ban kylla man da u luta bad u la ioh ka jingsneng ban long uba jemnud. Kane ka long ka pharshi kaba phalang ïa ki bynriew ba ym dei ban lehbor namar ka nong ka la ap lypa.Kumjuh ruh ba u kohkarang kyreit u la ai juban ha ka Dorbar Blei ba un leit pah ïa ka syiem sngi namar ba u dei u jynthaw ba miatdur, hynrei uta ruh u la sha phanang da ka knor na shyllang bad ka la neh sah hangta haduh mynta mynne bad ka sur ka la kylla rew. Kane ruh ka long ka pharshi ïa ki rang naikhatsaw synñia ba ym dei ban sngew kyreit la ka dur bhabriew namar ba ka nong ka la ap lypa. Kumta kiwei kiwei ki jynthaw ym don shuh kiba dang shlan ban leit tur sha khyrdop jong ka krem lamet latang ban wanlam biang ïa ka sngi.
