
D H Kharkongor
Kiba sngewthuh ki sngewthuh, katba ki bymsngewthuh kin nym sngewthuh, haba nga ong ba ngi don shisha hapdeng jong ngi, kum ka jaitbynriew, ïa kiba don ïa ka jinglong kaba kum u ‘Ismail’ ne u ‘Ishmel’. Ngi da don shisha hapdeng jong ngi ïa ki bym lah ban pynïadei, kumba dei ka rukom, kat ban lah ban ïa shongsuk ïa shongsaiñ, la badno badno ruh. Kiba ym tang ba ki khim than eh ka jingmut ka jingpyrkhat ka jong ki hynrei kiba khim ruh tad haduh ka mynsiem. Kiba namar kata ki shu imsngi tang ha kaba ïai wad daw ïai wad dong la ïa une utai. Kiba da ïoh daw ïoh dong pat ruh la ïa une utai kat haduh ba kim ju lah ban ïa shongsuk ïa shongsaiñ la badno badno ruh. Kiba ka jinglong ka jong ki hi ka pynbor ïa kita kiwei pat ruh ba kin ïa kiar raimaw-raidieng na ki. Kiba namar ka jinglong ka jong ki hi ba kita kiwei pat ruh kim kwah, wei haba ka dang don ka lad ka lynti, ban ïadei kam ïadei jam bad ki. Ngi don namar kata, kum ka jaitbynriew, ïa ki ‘kaiñ ïong’ kiba da biah phongrai shisha ïa ka jaitbynriew ka jong ngi hi baroh kawei.
Ka dei namar ki ‘kaiñ ïong jong ka jaitbynriew ka jong ngi’ ba kiwei kiwei ki jaitbynriew ki sa poi ban khohñioh lang ruh wat ïa nga ïa phi. Te kumta kita kiwei kiwei ki jaitbynriew ruh, ynda haba nyngkong nyngshap, ki kum pyrkhat ba ïoh lehse wat ngi ruh ngi ïa long lang kumba long ki ‘kaiñ ïong jong ka jaitbynriew ka jong ngi’. ñiar namar kata ban shem ban lap ba kiwei kiwei ki jaitbynriew kin kloi ban ïa long paralok bad ngi. ñiar namar kata ban shem ba kita kiwei kiwei ki jaitbynriew kin ïa leit kin ïa wan ne ba kin ïa rung kin ïa mih, da kaba kylluid mynsiem, lem bad ngi. Wat kat ha ka lat ka sngewbha ruh yn shem ba kita kiwei ki jaitbynriew te ki ki ïa kmen ki ïa sngewbha beit thik tang para ma ki kumjuh kumba ngi ruh kum ka jaitbynriew ngi ïa kmen ngi ïa sngewbha beit thik tang para ma ngi.
Nga ngeit ym don ba kwah ban ïadei kam ïadei jam bad kiba dang khim than eh naduh ka jingmut ka jingpyrkhat tad haduh ka mynsiem. Ym don ban kwah, weihaba dang don ka lad don lynti, ban leit shong ban leit sah ne ban leit trei ban leit ktah hapdeng kiba dang khim than eh naduh ka jingmut ka jingpyrkhat tad haduh ka mynsiem. Kaba katno tam bad kiba la ïoh suhthied ka mynsiem jong ka jingsngew ïapher niam bad ka jingsngewïapher jaitbynrew. Kum ban shu ong noh mano ban treh ban ïakhleh dei rukom bad kiba dang dum than eh lane kiba dang long thik kum ki ‘jakoid kiba thit tang ha la i jong i pung barit’. Nga ngeit ba ym don lait noh tang uba da than shisha shisha ka kpoh.
Kumta ka dei kaei eh keiñ kane ka North Eastern Hill University (NEHU) ynda haba ïa nujor bad kita kiwei kiwei pat de ki skul bah kiba don sha kitai kiwei pat ki Sorbah jong ka Ri India. Ka dei kaei eh ruh kane ka North Eastern Indira Gandhi Regional Institute of Health & Medical Sciences (NEIGRIHMS) ynda haba ïa nujor bad kita kiwei pat de ki All India Institute of Medical Sciences (AIIMS), kiba don ha kiwei kiwei pat de ki Sorbah jong ka Ri India. Kum ban shu ong noh ka dei kaei eh te ne kaba haduh katno eh te kane ka Shillong, ka jong nga ka jong phi, ynda haba ïanujor na kiba bun ki liang bad kita kwei kiwei pat de ki Sorbah jong ka Ri India.
Te hato phin kmen lane phin sngew phuhmut-phuhmat lada ka Sorkar, kaba bsa ïa phi, kan phah ïa phi ba phin leit trei leit ktah lem noh sha ‘Lucknow’ lane sha ‘Patna’ lane sha ‘Ranchi’. Hato phi sngewsuk phi sngewkylluid mynsiem ban ïatrei ïaktah lang bad kiba phi ïapher bak-ly-bak ka riti ne ka deity tynrai. Kaba katno tam lada phin hap ban shong ban sah ruh de haduh katto katne snem bad kita kiwei kiwei pat ki jaitbynriew. Hato ka suk ïa phi ba phin juh phin jem ha ka imlang ka sahlang kaba uba bun balang u dei uta uwei pat u jaitbyriew. Kaba katno tam lada phi ju tip shai ba kita kiwei pat ki jaitbynriew ki ju peit ibeiñ ïa phi namar ka jingngeit ba phi dei na ka jaitbynriew kaba dang sahdum, la jan ha baroh ki liang. Lane kumno lada ka Sorkar, kaba bsa kaba pjiah ïa phi, kan phah ïa phi ba phin leittrei leit ktah lem noh shatai sha Baghmara lane sha Ampati, kiba tang ha Ri Lum Garo .Kaba katno tam lada ïa phi la kha bad la pynheh pynsan hangne ha Sor Shillong.
Ym artatien ba dei namar ka jingpynthut ka jingpyndik ne ka jingleit korbar leitmushlia than eh ka jong ki ‘kaiñ ïong jong ka jaitbynriew’, ka jong ngi, ba ka North East Electric Power Corporation Ltd (NEEPCO) ka sa don kumto ïa kum kato ka jingthmu ba kan shu kynriah beit noh phar bad wak nangne na Shillong shatei sha Guwahati. Lada ngam bakla wat ka ‘Central Custom Office’ ne ka ‘Commissionerate of Customs (Preventive), North East Region’ ruh ka lah don teng ïa ka jingthmu ban shu kynriah beit noh, nangne na Shillong, shatei sha Guwahati. Te hato phi dang sngewphylla ba balei ba kiba bun napdeng ki ‘Doctor’ lane ki ‘Specialist’ jong ka NEIGRIHMS ki sa angnud kumto ban iehnoh ïa ka (NEIGRIHMS) da kaba kin leit pynïasnoh noh ïalade bad ka AIIMS, Guwahati. Shwa ban ïakut noh, kumno lada ka Central Government ne ka Sorkar Pdeng kan shu phai beit noh wak da ka lyngkdong ïa ka NEHU bad ruh ïa ka NEIGRIHMS. Ynda kumta ka jingduh jingmyntoi kan long ïano mo.