
B. Sari, President, Jaiñtia Dorbar, Jaiñtia Hills Meghalaya
Ka Jaiñtia Dorbar ka long ka seng kaba la seng da ki Waheh Wasian jong ka Ri Jaiñtia kum u Loowel Gatphoh, Jowai bad u Dr. R. K. Tariang, Jowai bad kiwei kiwei de ki dkhot kaba ïasnohkti lang ban pynlong ïa ka Dorbar Jaiñtia. Hadien ba la ïoh Independent ka India ka Jaiñtia Dorbar ka la kwah ban pynlaitluid lut ïa ka jaka jong ka Ri Jaiñtia baroh kawei ha Ri Thor bad Ri Lum ruh kumjuh kaba ka phareng ka la leh beiñ ban phiah ïa ka jaka ki Jaiñtia ha ri thor bad Ri Lum. Ha ri thor la long nongïalam ïa ki Pnar hapoh ka Cachar District da u Kiang Padu uba shong ha Hila Kandi ha ka snem 1947 AD bad u la dawa na ka Sorkar Phareng bad na ka Sorkar Assam kam dei ban shah ïa ki dkhar Bengali, Bangladesh la sdang ban ruh ban shong ban sah hapoh Cacher District kaba dei ka jaka jong ka Ri Jaintia naduh barim bajah. Kumta ka sorkar Assam kam treh ban leh kam eiei halor ka jingdawa jong u. Hadien pat ka sorkar Assam ka la phiah jubor ïa ki jaka ri lum jong ka ri Jaiñtia ba la khot Block I & II bad ka la ai ïa kane ka jaka sha ki Mikir Hills kiba dei trai na Dhansari river hapoh Assam. Ka Jaiñtia ka la dawa ban pynphai noh shapoh Jaiñtia ne Meghalaya man la ka por. Kumta ka Jaiñtia Dorbar ka la dawa ban ïaleh ïa ka hok jong ka ri Jaiñtia kum ka Socially, Educationally, Politically bad Culturally bad kiwei kiwei dei ki jingdonkam jong ka ri Jaiñtia baroh kawei.
Ka Jaiñtia Dorbar ka la ïai bteng ïa ki nongkitkam jong ka haba la kut ki por trei jong ki bad la thung ruh ban long nongïalam ïa ka Seng ban pynïaid ïa ka Dorbar Jaiñtia. Ha ka snem 2001 ka Jaiñtia Dorbar, Jaiñtia Hills, Jowai Meghalaya ka la register ïa ka Jaiñtia Dorbar, Jaiñtia Hills katkum ka Meghalaya Society Registration Acts XII of 2001, bad la ïoh ruh ïa ka Registration Certificate na ka Sorkar. Ka jaka ba la ai register ka dei ka hajan ka Office ka Agriculture ha New Hill, Jowai, Meghalaya.
Haba la ïap u Sawang Lamurong kum u President ka Jaiñtia Dorbar bad ka Jaiñtia Dorbar ka la thung President da u Barding Sari uba dei na Mukhla bad u la neh haduh mynta ban pynïaid ïa ka Dorbar Jaiñtia bad ban thoh ïa kino kino ki jingdonkam na ka bynta ka ri Jaiñtia ban pynphai ïa ki pud ki sam jong ka ri Jaiñtia ha ri thor bad ha ri lum kumjuh ïa kaba la shah leh beiñ ha ka sorkar phareng bad sorkar Assam.Ka Jaiñtia Dorbar ka la dawa ruh ban ïoh ïa ka Khasi & Jaiñtia State namar ba ka Garo ka la dawa ïa la ka jong ka State bad kumjuh ruh ka Karbi Anglong ka la pyneh ba kam ai shuh ïa ki jaka Jaiñtia kaba la ïoh na ka Assam da ka jingleh bor ïa ki pud ki sam jong ka Ri Jaiñtia ha ka snem 1951. ïa ka Block I, Block II la dep leit jurip da u Mr. D. Rymbai ha ka snem 1962 ha ka por ba jur ka jingïaleh Hill State. U Mr. D. Rymbai u la ong ba ha ka snem 1962 ka karbi Anglong ne ka sorakr Assam ka la pynlong ïa ka ktien Assamese kum ka official language jong ka sorkar Assam. ïa kane la report sha u Ma Edwin Bareh kum u leader ka Jaiñtia Hills. Ka sorkar Assam kam shah shuh ban hikai ne pule ha L. P. School da ka ktien Khasi kumba la ju hikai ha ka Block I & II bad ka la pyneh ban hikai tang ka ktien Assamese. U Mr. D. Rymbai u la leit jurip naduh Myntliah, Ummat, Umlaper, Umlalun, Umpanai, Umsawai, Maitkramsa Myriong, Puit Sari, J. K. Road bad Mynser bad ka jaka ri Thor ka Jaiñtia ba la lum khajna da u lang Dkhar u Doloi u kpa u Donsing Laloo (MDC, Nartiang) bad ruh ka sorkar Assam ka la pynduh ïa ki khyndew niam bad ki khlaw niam bad la pynduh ïa ka elaka Nartiang hapoh Block II bad ha Block I, ka Elaka Labang Nongphyllut.
Ka Jaiñtia Dorbar ka la dawa na ka District Council Jowai (JHADC) na u Chief Executive Member ban aiti noh ïa ka ïing Dorbar kaba ka District Council kaba dep shna ïa ka hall ka Jaiñtia Dorbar na ka bynta u paidbah ka ri Jaiñtia ban pynlong jingïalang da ka Dorbar Jaiñtia bad kiwei kiwei de ki seng bhalang lyngba ka Jaiñtia Dorbar kum ka trai jaka ka Jaiñtia Dorbar katkum kine ki pud sawdong harum :-
North – Office Agriculture – East Jowai Silchar Road : – South – Ki iing u Kostobin Rymbai, Jowai bad West – Shillong Jowai Road. (Gate) bad mynta ka iing u Ban Biam Nongbah.
ïa ka kot kaba la phah sha u CEM ka District Council ban pule ïa ka ha ka jingïalang ka ban long ha ka 7tarik Risaw 2023 ha Highwind Tourist Thadlaskein khnang ba ki paidbah kin sngewthuh ïa ka jingmut ka Jaiñtia Dorbar ban ioh ïa ka ïing Dorbar Hall na ka District Council kaba ka la dep shna na ka bynta u paidbah.