Raphael Warjri
Haba ym don shuh ki ba shlan ban leit tur sha krem lamet latang, ka khanatang ka kdew ba ka Dorbar Blei ka la tohkit na ki para jynthaw ioh ba dang don kino kino ki jynthaw kiba pep dorbar. Kumta la shem ba dei tang u malymboit malymbiang kata u syiar ryngkuh ba khlem sner khlem shyrtong, uba lehraiñ ban leit mih sha dorbar namar ba ym don kino kino ki jynthaw ki ban suitñiew kum ïa uta u jynthaw ba la ñiewpoh da kiba bun ba lang. Da kaba ym banse ba la hukum da ka iktiar jong ka Dorbar Blei, u malymboit malymbiang u la leit mih hakhmat ka Dorbar Blei. Na ka daw ba ym don shuh wat tang iwei ruh na ki jynthaw kiba shlan ban leit tang ha ka syrwet jong ka khyrdop sha ka krem lamet latang, kumta u malymboit malymbiang ula kylla long uba la kheiñduh ban shimti ïa ka kamram kaba kiba byllai ki ba donbor bad khraw ka nam ka burom ki la kyntait. Kata ruh ka phalang ïa ka jinglong briew ha pyrthei bad ka dei ka pharshi na ka khanatang Khasi, ba ym dei ban shim ba ka dei kaba shisha. La kohnguh ïa ka hukum ka Dorbar Blei, u malymboit malymbiang u la sdang la ka jingïaid lynti ban leit sha ka krem lamet latang. Ka mynsiem sngewrit ka long ba manla ka khep ba u ïaid lyngba ba don u diengsning, ka lamet bad kiwei kiwei ki jynthaw ba dei ryngkhat ban kynduh, u da pan jingbit da ka akor ba lehrit, tat haduh ban da poi ha khyrdop ka krem lamet latang.Hangta ruh u da pan jingbit na ka syiem Sngi shwa ba un rung. Dei ka mynsiem sngewrit jong u malymboit malymbiang ba ka sngi ka la um ka dohnud ban kohnguh ban buhti ha u ban kynih dang phyrngab shwa ba kan mih sngi. Kine ki pharshi ki phalang ha ka jinglong jingman jong ki bynriew ha ka imlang sahlang, bad ha ka jingshisha ruh ka pyrthei ka sakhi shai kdar haduh mynta mynne.
Haba nujor ïa ka jingmih na ka Dorbar Blei ka long ba ka bor bakhlaiñ lymne ka khmat ba miatdur jongno jongno ki la shahrem bad la rasong ka mynsiem sngewrit bad ka akor kaba jop thiaw ha ka thong ban pyllait ïa ki jynthaw na ka duim synñia. Kane ka pharshi ka long ka sneng ka kraw ïa ka longbriew manbriew ba baroh ki sngewthuh, hynrei ka jingpynibor bad pynpaw la ka dur bhabriew ka dang ïai jia ha ka imlang sahlang ha kano kano ka khep. Nalor kata ka Dorbar Blei ka la buh thong ïa u malymboit malymbiang ban pyndeng pansngiat bad pynkup da ka khor ka khriam ïa ka met lungkhuid jong u. kane ruh ka don la ka pharshi ba u malymboit malymbiang u khlem buh thong na ka bynta kata ka khor ka khriam ban pdiang burom lada u jop. Khlem da tip ban jop ne em ha kata ka kamram ba la bynshet ka Dorbar Blei, u la shimti khlem khmih lynti kano kano ka bainong. Kane ruh ka siat ïa ka pharshi ba ki bynriew ki dei ban aiti mon sngewbha la ka kamram ban shakri ia la ki parabynriew ne ïa ka imlang sahlang khlem da khmihlynti ïa ka nong.Haba ka kam len lade jong u malymboit malymbiang ka la seisoh ba ka syiem sngi ka la kohnguh ban mih biang sha pyrthei ynda u la kynih laisien laiwat, kumta ka Dorbar Blei ka la pynkup da ka khor ka khriam bad pynphong ka pansngiat kumba la kular. Hangta u malymboit malymbiang u la mih shyrtong ha shynrong khlieh bad kup ki sner ba bunrong ha ka met, bad naduh kata u la ioh ïa ka nam u ‘khrawjutang’ ‘rangiarkhad khun ka blei’ uba la pyllait ïa ki jynthaw na ka dum synñia ban shai kdar ka pyrthei sa shisien. Kata ruh ka dei tang ka pharshi ba phalang ïa ka nong jong ka akor bad jinglong sngewrit, pyrshah ïa ka kob ka hangamei, ka kyreit ka khyllew ïa la ka bormet ne ka durkhmat bhabriew.
U syiar khrawjutang, syiar kradlynti u long shisha ka juban blei ha ka pyrthei u ba la khraw ka nam ka burom ba ki paidbynriew Khasi ki kheiñkor katkum kata ka jutang ba paw na ka khanatang. Hangta u malymboit malymbiang u la kylla noh u syiar ryngkuh ha ka pyrthei jong ka imlang sahlang Khasi.Ha ka jingngeit tynrai Khasi ki dang kheiñkor pura ïa u syiar ryngkuh, hynrei ym dei kum ba long kiwei kiwei ki jingngeit ha kiwei kiwei ki bynta jong ka pyrthei. Shwa ban poi sha kawei pat ka bynta ba kongsan tam ha ka jingngeit tynrai Khasi shaphang u syiar ryngkuh, lah ban nujor shwa ïa ka rukom pyrkhat jong kiwei kiwei ki jingngeit ha pyrthei ban kham sngewthuh shai ïa ka jingjylliew jong ka saiñ pyrkhat Khasi. Ban kham shai kdar ka rukom sngewthuh ha kane ka phang, yn ïa nujor bad ka jingngeit ki Hindu bad Muslim. Ki riewngeit Hindu haba ki ñiewkor ïa ka masi kum ka kmie, kumta ki kheiñ sang ban shohdoh bad bamdoh ia ka masi; ha kawei pat ka liang, ki riewngeit Muslim haba ki ñiewpohdor ïa u sniang katkum ka khanatang jongki, kumta ki ruh ki sang ban shohdoh ne ban bamdoh ïa u sniang. Kane ka rukom pyrkhat jong kiwei kiwei ki jingngeit niam ka kyrsoi na kaba la pynkhraw nam palat liam bad kaba kheiñpoh palat liam ïa ki mrad kum ki jynthaw jong ka mariang kaba kup ïa ka dur jong ka longblei. Ha ka saiñ pyrkhat Khasi pat baroh ki syiar ki sah hi ki syiar ba manla u syiar ryngkuh u don la ka bynta ban kynih man la ka step ban mih ka sngi bad manla ka syiar kynthei ka don la ka bynta ban kha pylleng man la ka sngi, bad ka pylleng ruh ka don ka bynta ba kongsan ha ka jingngeit tynrai Khasi.
