Ka Jingkhmih Lynti Na Ki Nongmihkhmat

Ka Meghalaya ka dei ka transit State kaba kiwei ki Jylla kum ka Mizoram, Assam, Tripura, Manipur ki ïaid nangne.

I. R. Dkhar

Ki Nongmihkhmat paidbah kum ki Member of Legislative Assembly (MLA), ki Member of District Council (MDC) jong baroh lai tylli ki Autonomous District Council ha ka Jylla Meghalaya, ki don ïa ka jingkitkhlieh, jingïatreilang, ka jingïasngewthuh jingmutlang bad ka jingïatylli haba don kano kano ka khim, ka eh ka shitom jong ka Jylla khamtam haba jia ba don ka thma. Kumba ngi ïa tip ka thma kaba la sdang ha ka 8 tarik Jymmang, 2025 hapdeng ka India bad ka Pakistan na ka daw ka jingshah pynïap beiñ ïa ki tourist ka India ha Pahalgam bad ka jingshah kynshoit da ka Pakistan. Kumba la ong ka jingkhmih lynti ma ngi ki paidbah ka long ba kum ki MLA, ki MDC kim dei ban don ka jingsngewïapher Seng lada don kino kino ki jingdonkam ba ka Jylla ka donkam, kaba ka Sorkar kaba synshar mynta (NPP-led coalition Govt.), ka khot bad donkam ïa baroh ki MLA kum ki Nongmihkhmat paidbah la ki don ha ka opposition ne ïasynrop lang. U paidbah u la dep jied ïa ki bad sha-ñiah ha ka jingnang jingstad, jingshemphang ban ïalam ïa ka Jylla bad ka jaitbynriew jong ka. Ngi sngewthuh ba ki jingdonkam jong ka Sorkar kam dei eh tang ka Lynti Rel, kaba nyngkong eh, ha kaba ka Sorkar ka la khot ïa ka All Party Meeting, hynrei ka jingïaphylliew jingmut lang, kum : (1) ka jingïakajia khappud bad ka Assam bad Bangladesh, (2) ka jing-ker sainar pud hapdeng ka India bad ka Bangladesh (3) ka jingshah thombor ki Khristan ha India man ka por kumba ngi tip na u Congress MP Saleng Sangma, (4) ka jingithuh ïa ka ktien Khasi bad Garo ha ka 8th Schedule jong ka Constitution, (5) ka jingpyntreikam ïa ka Inner Line Permit kumba shu jer khyndiat, bad kiwei kiwei. Nga ngeit ba kin sngewbha ban shim ïa kane kum ka jingai-jingmut kum ki paidbah nongshongshnong bad nongpule na ki Kotkhubor ba man ka sngi. Lada ka long kaba dei, bat bad lada ka long kaba lait, bret.

Ngi la ïoh ban pule na ki jingthoh jong u riewdonburom bad MLA ba mynshuwa jong ngi ha kaba ïadei bad katei ka mat kaba nyngkong, kata ka Lynti Rel kaba la mih ha U Nongsaiñ Hima la katto-katne sngi.   Sngew ban ong ba kane ka Lynti Rel ka long kaba donkam bha ïa ka Jylla jong ngi. Nga burom ïa ka jingmut ba la ïoh ha katei ka jingthoh. Hynrei, lada ngi pyrkhat jylliew bha ka Sorkar India ka kwah ba ka Meghalaya, kata ïa ka Khasi bad Jaiñtia Hills (lait noh ka Garo Hills kaba la dep pynïasoh ha ka Lynti rel), namar ka kwah ba kane ka Jylla ruh kan roi bad biang ka khaïi khabar, ka lynti syngkieñ, ka kit ka bah bad kiwei kiwei kumba long kiwei pat ki Jylla ha ri India.  

Kam kwah ba tang ka Khasi Hills bad Jaiñtia Hills kan sah lynnong. Nangta, kan ïoh ïa ki kam pynïoh kam ïoh jam bad kan kiew shaphrang. Dei na kane ka daw ba ka Sorkar India kam ai ïa ka ILP ïa kane ka Jylla Meghalaya. Ka Meghalaya ka dei ka transit State kaba kiwei ki Jylla kum ka Mizoram, Assam, Tripura, Manipur ki ïaid nangne. Lada ngi kheiñ, kum ban shu ong noh, ka jingwan jong u mynder ri ne ki illegal/llegal immigrants ki la dep wan lypa shane wat lada ïoh ne ym ïoh ILP. Kumba ka long mynta, ma ngi shane ngim lah ban im khlem ki dkhar kiba wan trei shane, kiba wan khaïi khabar bad kiba trei business. Ha Meghalaya, ym don eiei, ym don jingmih eiei ban bsa wat tang shi shatak. Ka Jylla Meghalaya ka long kaba duk, kaba shañiah tylli tyllan baroh ki tiar ki tar, ka bam ka dih, ki nongtrei nongktah beit na dkhar. Ka Jylla kam lah ban pynmih bam pyndih eiei na lade.  Ngim pat lah ban ïeng ha la ki jong ki kjat, ha ka manpower, ha ka rep ka riang, ha ki kam busisness, ha ki marbam mardih bad bun kiwei kiwei.