“U briew u sordar jong ka mei mariang”

Kum ki Sordar jong kane ka Mei Mariang ngi don ka bynta kaba khraw kaba khia haduh katta katta bad lehse ym don parla bad Mawser ban thew.

J. J. Lyngkhoi Mynriang

1.JINGLAMPHRANG :

Ka General Assembly jong ka United Nation Organisation (U. N. O) ha ka snem 1997 ha kawei na ki session jong ka, ka la shim kum ka mat ba kyrpang haba ïa dei bad ka Mariang kumno ban sumar ban ïada ïa ka Mariang. Kumta ha kane ka sngi ka la pynbna paidbah (declaration) baroh kawei ka pyrthei ba ka 5th June kan long ka sngi ban rakhe sah jingkynmaw ban pynneh pynsah bad ban ïada ïa ka Mariang ne kata ka “World Environment Day.”

II.KAEI KA MARIANG ?

Baroh lehse ngi sngewthuh, ngi tip ïa ka ingmut “Mariang” naduh uba stad haduh u bym leit skul, u rit u khraw ngi tip shai kaei ka Mariang ? Ka ktien bad ka subject “Mariang” ka long kaba ïar haduh katta katta. Ha kane ka juk bad ka spah snem ba ngi im mynta kylleng ka Ri ka pyrthei ngi ïa kren jam bha ïa kata kaba ngi ong “Ka Climate Change ne Ecological Crisis ne Ecological Imabalance.” Kine baroh ki jingïakren ki ïa snoh bad ïa tyngkhuh bad ka Mariang. Hynrei shi kyntien kiba suk eh bangin sngewthuh shaphang ka Mariang ki long “Ka Mariang ka dei ka sawdong sawkun ba la ai sngewbha da U Blei ïa ngi ki khun bynriew ha kane ka sla pyrthei ka dei ka nongïada nongpynbiang ïa ki jingdonkam jong ngi ba man la ka sngi.”

III.KI JINGPYNBYNTA ïA KA MARIANG :

ïa ka Mariang la pynbynta ha ki artylli ki bynta kita ki long :

i)Kiei kiei kiba don jingim (living things)

Ha kane ka bynta ki kynthup ïa ki jingthung jingtep kum ki dieng ki siej ki lumheh lumrit, ki syntiew ki skut, ki phlang ki kynbat, ki mrad ki mreng kumjuh ruh ïa ngi ki briew.

ii)Kiei kiei bym don jingim (non – living things)

Hangne pat la kynthup ïa ki khyndew ki shyiap ki maw, ki um, ki wah ki duriaw bad ka lyer. Kine ki ar bynta ki long kiba ïa snoh kawei bad kaei pat bad ngim lah da lei lei ban pynïakhlad ïa ki.

IV.U BRIEW U SORDAR JONG KA MEI MARIANG :

Ngi dei ban kynmaw bad ban nym klet ïa kane ba napdeng ki jingthaw kiba kordor kiba don ha sla jong kane ka khyndew ba ma ngi ki briew ngi long “Ki Sordar jong kane ka Mei Mariang” ne kita ki nongpeit ki nongkhmih ki nongri ki nongsumar nongïada ïa kane ka spah Mariang bad ïa baroh ki jingthaw kiba don hapneh jong kane ka “Mei ram ew” Lada phi pule ïa ka ktien U Blei ruh ïa kren shai ia kane Jenesis 1 : 26 & 28 ka ong kumne “U Blei u la ong “To ngin ïa thaw ïa u briew ha ka dur jong ngi, katba kum ka jingïasyriem jong ngi hi. Bad kine synshar halor ki dohkha ka duriaw bad halor ki mrad bad halor kiba par baroh halir ka khyndew. (28) “U Blei u la kyrkhu ruh ïa ki “To da nangkha to da Nangroi bad to pyndap ïa ka khyndew bad to pyndem ngon ïa ka bad to synshar halor ki dohkha ka duriaw bad halor ki sim bneng bad halor kiei kiei ki kynja baim baroh ba par halor ka khyndew” Kane ka pyni shynna bad pyni shai ba ma ngi ki khun bynriew ngi long shisha kita “Ki Sordar jong kane ka Mei Mariang” ha kaba U Blei Nongbuh Nongthaw ïa ngi ki briew u la ai bor bad pynkup bor naduh ki sngi mynnyngkong bangin long ki nongsynshar ne kita ki Sorkar jong kane ka khyndew Mei Mariang. Kumta ngi dei ban sngewthuh ba ma ngi ki briew ngi don ka bynta kaba khraw kum ki Sordar Jong ka Mei Mariang” Kumno ? Ban thaw ki lad ki lynti ban ri bad sumar kyndiap bha ïa kane ka Spah Mariang ba  U Blei u la ai ha ngi ba kan ym long ka jingtim ïa ki longdien man dien ne ïa ki khun ki ksiew jong ngi hadien habud.

V.JINGKIT KHLIEH BAN ïADA ïA KA MEI MARIANG :

Kum ki Sordar jong kane ka Mei Mariang ngi don ka bynta kaba khraw kaba khia haduh katta katta bad lehse ym don parla bad Mawser ban thew. Kane ruh ka dei ka kamram jong ngi shimet shimet bangin sngewthuh haduh katno ngi hap ban shim jingkit khlieh na ka bynta ban pynneh pynsah ïa kane ka Mariang kaba itynnad bad kaba kordor khnang ba ngin lah shuh shuh ban wanrah sa shisien ïa ki rong ba jyrngam kiba la tlor bad julor noh lyngba ki jingpynjot jong ngi. Kine harum ki katto katne ki lad ba ngin ïada ïa ka ne ka Mei Mariang baieit eh jong ngi :

i)Ngi dei ban ieit naduh tyllong ka dohnud ïa ka khyndew Mei Mariang ban ym pynsniew ïa ka khyndew lymne ïa ki wah lymne ïa ki dieng ki siej.

ii)Ngi dei ban sumar ïa ka jinglong khuid jinglong sngur jong ka ban ym pynjaboh ïa ka kum ki jingbret pathar ïa ki ñiut ki ñier, ki plastic ne ki bilor.

iii)Ngi dei ban kiar na ki jingpom pathar ïa ki dieng ki siej kumjuh na ka jing-thang ïa ki khlaw ki btap.

iv)Ngi dei ban ïaleh man ka por ban thung ki dieng ki siej. Lada ngi pom iwei I dieng ngi dei ban thung bujli noh artylli ki dieng khnang ba ngin ym pynjot ïa ki dieng.

v)Ngi dei ban kiar shisyndon namar ka jingpynjaboh ïa ki um ki wah ne ki jingpynïap pathar ïa ki doh um kum ki jingber dawai ba long bih ne ki tutia jingsiat bom bad kiwei kiwei khnang ba ngin pynneh pynsah ïa ki doh um doh wah ba bun jait.

vi)Ngi dei ban kiar na ka jingpynïap pathar ïa ki mrad ki mreng ki sim ki doh kum ki jingsiat bad beh mrad be- aiñ kiba pynduh jait ïa ki mrad ki sim kiba bunjait kiba rwai sngewthiang bad pynsngewtynnad ha pnah kane ka Mei Mariang.

vii)Ngi dei ban kiar noh shisyndon na ki jingpynjot ïa ki lum ki wah ki khyndew ki shyiap ne ki jingkhlong ïa ki Marpoh khyndew kiba la buh beit buh ryntih da U Blei Nongbuh Nongthaw la ka long kino kino ki Marpoh khyndew.

viii)Ngi dei ban thaw ïa ki lad ki lynti kiba thymmai ki bym ktah ïa ka Mei Mariang katkum ka juk kaba mynta ym ban shu pynjot pathar ïa kane ka sawdong sawkun jong ngi.

ix)Ngi dei ban kiar noh shisyndon na ka jingkwah rhah spah shimet da ka jingpynjot ïa ka Mariang. Hynrei ngin pyrshang bad thaw da ki lad ki lynti kiba thymmai kiba nym ktah than ïa kane ka Mei ramew khnang ba ka long dien jong ngi kin ym babe ei ei.

x)Ka la dei ka por ba ka Sorkar jong ngi kan pynlong kino kino ki kynja Programme ne ki Awareness Programme ha man la ki shnong ki thaw haba ïadei “Ka jingdonkam ban ïada ïa ka Mei Mariang ne ki nongïalam shnong bad man ki Dorbar Shnong ha ki shnong jong ngi ngin shim jingkit khlieh ban nym thait ban pynlong ki kynja Seminar/ki Awareness Programme shaphang ka “Mei Mariang.”

JINGPYNKUT :

Nga sngewsarong ïalade ba la pun la kha hapoh kane ka Ri Khasi baieit bad hapneh kine ki lum ki wah ba itynnad bad ka Mariang kaba jyrngam katne lehse lada ngi ïa nujor ïa kiwei ki Ri ka pyrthei ñiar eh ba kin ioh kum kae ka jaka jong ngi kaba ithiang kaba dap tang da ka dud ka ngap ki jingriewspah ha ka spah Mariang ki Marpoh khyndew haduh ba ka la pynshoh jingieit ïa kiwei pat ki jaidbynriew ba kin wan buhai shnong jubor ha kane ka Ri baieit eh jong ngi tang na ka jingkhring ki lum ki wah bad ki jaka ki puta.

Phewse ha kine ki sngi ba mynta da la ki khmat ngi iohi bad dalade hi ngi la pynjot bad pynsiew noh kane ka dur ba itynnad jong ka Mei Mariang da lade hi ngi la pynsniew noh ïa kane ka dur ba phuh samrkhie jong ka Mariang.Da kaba ngi la pynjot lehbeiñ lehkhoh ïa ki lum ki wah ki syntiew ki skut kumjuh ïa ki mrad ki mreng. Hato phi ju kylli ne em Balei ka long kumne ? Balei ka Mariang ka ud ka ïam pangnud ? Ne phi sngewhun ba ka Mariang kan jot bad jah noh ki rong ba itynnad tang ba la ibit la biang ïalade ka Mei ramew ka mat dep shato khlem da pyrkhat ïa ka jingktah ïa ka pateng ban wan. Nga kyntu ruh lyngba ine I jingthoh barit jong nga da ka mynsiem ba sngewkhia ïa phi ka bri u Hynñiewtrep ba ngin kyndit bynriew noh kloi shuwa ka sngi ka jingjot kan poi. Ngin ïeng ban mar mot bad pynbha pat sa shisien ïa kane ka Mei Mariang. Ngin pynphong noh ki sopti thymmai ki sopti ba rben kiba baroh shi katta ngi la law lyngkhuid bad pynsyllen ïa ka. Ai ba kane ka 5tarik June ba ngi rakhe ïa ka “World Environment Day kan ym kut tang ha ki jingrakhe burom ba ka dei ka sngi jong ka. Hynrei to ngin kut jingmut marwei marwei naduh na la ïing ki shnong ki thaw nangne sha khmat ngin pynlong ïa kane ka Mei Mariang kaba jyrngam kumba ki Nong North America ki ju pyndonkam ïa kane ka khyndew ba ki la ioh pdiang na ki kpa tymmen hynrei ngi shim kylliang na ki khun ki ksiew ka pateng ban wan ma ngi ruh ngin sngewthuh ïa ka dor jong ka Mei Mariang.

Kumta u Nongbuh Nongthaw u la pynlong ïa kane ka Mariang da ka jingieit bad ka dei ruh ïa ngi ki briew ban ngin long kum kita ki sordar ba bha ba ngin sumar kyndong ïa kane ka Mei Mariang da ka jingieit bad jingkit khlieh ba khraw. Kumjuh ngin sngewthuh ruh ba kane ka Mei Mariang kam dei tang ha ka pateng jongngi hynrei pateng la pateng ka dei ruh ka nongkynti jong ki khun ki ksiew jong ngi.Khnang ba kan long ruh ka jingkyrkhu jingbha ïa ngi hi kiba mynta bad kan ym long ka jingtim ïa ki longdien man dien bad ïa ka pateng ban wan.