Raphael Warjri
Kumba la kdew hashwa u syiar ryngkuh u dei u syiar ryngkuh bad u sah u syiar ryngkuh kum uwei na ki jynthaw ba puh ka kmie na ka pylleng kha, ba ha ka niam ka rukom la ju nam ‘Lengkha Khun Ka Blei’. Kumta u syiar ryngkuh uba saw tlem ba la jied khnang da uba kynsai u dang ïai long hi u syiar ryngkuh katba ym pat duwai phirat da u lyngdoh sohblei. Ynda la dep ka duwai phirat la ïeng ka nia ka jutang ha ka hok ka shikyntien ba la nam pat da u syiar khrawjutang, u syiar kradlynti lane u ‘yiarthathyrnang ba ju nam ha ki paibynriew na Ri-Lyngam. Kumba long salonsar da u syiar ba saw tlem, hynrei u syiar thathyrnang dei da u balieh sada, katba ia u syiar krad lynti ha Ri Lyngam ki khot u ‘yiarpadat bad dei hi da u basaw tlem. Kawei pat ka bynta jong ki lyngdoh sohblei ka dei ba ki dei ban kyndiah na kiba bun kiei kiei ki kam ba ki parabriew ki ju leh ne trei, khamtam ha ki aïom ba dei ka lehniam lehrukom. Man la ki thaiñ, ki don la ka rukom kheiñ na ka bynta ban kyndiah ïa ka pyrthei namar ba ki dei ban puson pynleit jingmut tang ha ki kam mynsiem, ki kam riewblei. Sha thaiñ War ki don la ka rukom kaba ïa pher na Ri-Bhoi ne na Ri-Pnar lane na kiwei kiwei ki thaiñ ha la ka rukom lajong, hynrei ka nongrim ka dei ka juh; kata ka mut ban im khuid bad sngur naduh ka met haduh ka pyrkhat, ka dohnud bad ka mynsiem kaba shlei da ki kam riewblei. Haduh katta ki dei ban len lade na ka bynta ka bha ka miat jong ka shnong, ka raij, ka Hima ne ka imlang sahlang ha la u pud u sam jong kata ka jaka shnong trai.
Ban kham shai shuh shuh halor kane ka kam riewblei, ki don ki lyngdoh sohblei kiba kdup salonsar ïa ka longbynriew manbynriew. Don napdeng kine ki lyngdoh sohblei kiba kam ba ki dei kum ki nongïasaid ha ka ïinglieh ïingsaw ba kynja blei, syriem kum ki dorbar bishar ha pyrthei lane kum ki dorbar kashari jong ka juk mynta. Ha kata ka rukom haba ki duwai phirat da la ka ktien lajong, hynrei ka jingthmu ka dei kaba long salonsar ïa ka longbriew manbriew shityllup. Kumta la shem ba kine ki lyngdoh sohblei ki don ka jingkitkhlieh kaba long salonsar ïa ka longbriew manbriew kaba ym dei tang ha u pud u sam ka Ri Khasi. Ym tang katta, ki ju ïasyllok ruh bad ki kynja lyngdoh sohblei jong kiwei kiwei ki paidbynriew lane ki niam tynrai kum ki Hindu, Buddhist, Jain, Sikh bad kumta ter ter. Katkum ba la ïathuh da uwei na ki lyngdoh sohblei ka long ba lehse wat lada dei ba ïa kynduh bad ki riewblei na kylleng ka pyrthei kum ka niam Judah jong ki Jew, Shinto jong ki China bad Japan, Tai jong ki Ahom, kynthup ruh ïa ki niam Islam bad Khristan kiba lah don palat hajar snem mynshwa. Kiwei kiwei ki niam tynrai kum ka niam Khasi ki dei kiba ym lah ban pdiang dkhot riewngeit da kaba khring ban kylla niam kumba long ka niam Islam ne Muslim bad ki balang Khristan. Jar la katta ki lyngdoh sohblei ki ba pynleit la ka jingim mynsiem kum ki riewblei ba shisha ki lah ban ïa syllok bad kino kino ki lyngdoh sohblei jong kiwei kiwei ki niam kynthup ïa ki jong ka niam Islam bad Khristan lada kita ki riewniam kim pynksan ïa la ka jingngeit lajong.
Ha ka kam mynsiem ka kam riewblei basngur bashida ym ju don u pud ban pynïakhlad kawei ka kynhun na kawei pat. Kumta la shem ba ki lyngdoh sohblei ne ki riewblei Khasi kiba ïar ka lyngwiar pyrkhat ki ju syllok bad batai ïa ki rukom niam ryngkat bad ki Pundit niam Hindu, lane ki Maulvi niam Muslim, lane ki Lama niam Buddhist, Granthi niam Sikh, lyngdoh niam Khristan bad kiwei kiwei. Ka nuksa ba shynna tam eh ha kane ka liang ka dei ha ka jingngeit thlen, ba byllai ki dkhar kiba ju leit ban phah thang ha ki syiem haba don ki dak ki shin ba shah khap thlen. Ka ju long ka rukom ba kiwei kiwei ki paidbynriew ba ym dei ki Khasi kim pdiang ïa ka jingngeit shaphang u thlen, hynrei dei tang kito kiba la tyngkhuh ha la khohsiew ba ym banse ban pdiang ïa ka jingshisha ba u thlen ruh u dei hi u ksuid kumba long kiwei kiwei ki ksuid ki khrei jong kiwei kiwei ki jaitbynriew ne ki jait niam bapher bapher. Ka don ka jingshisha ba tyngkreiñ ba ki dkhar ba suba shah khap thlen ki bahaïing bahasem ki ju leit phah thang ha ki syiem Hima Khyrim bad ki pdiang ruh ïa ka umksiar umrupa ba ai ki syiem ban kin dih kum ka dawai pynkhiah.
Kum kata ka jingïasyllok jong ki riewniam na ki niam bapher bapher kiba dei ki riewblei bashisha kiba sngur bad shida ka ju long kaba jar jar khlem da pynpaw rongphong ha ka pyrthei.Lada dei ban pynkhiah ïa ki bynriew lane lada dei ban ïada sumar ïa ka bri ka bsah, ka shnong ka thaw, ka raij ka elaka, ka hima sima ka jing-thmu da kino kino ki riewblei ka dei ka ba shisur kum kita ki nongïasaid ba riewblei shisha bad shida khlem pud. Kumta ka lyngwiar jong kine ki riewblei ka dei kaba kdup shityllup ka pyrthei, hynrei ka kynhun ki riewniam pat bunsien ki phiah ban buh diengpyngkiang da ka ba nujor kawei na kawei bad da kaba pynksan ïa ka lajong bad pynrem ïa kiwei. Namarkata ki riewniam ki ïapher na ki riewblei na ka daw ba ki pynkhim ïa la ka pyrkhat niam tang ha la ka kynhun niam lajong.
