
ïa kane ka Article la thoh da u rangbah u batrei Shabar Jylla la bun snem bad uba dang shu shongthait shen
Kat kum ka khubor “Assam Tribune” kaba ha ka 22nd May 2025, ka sorkar Assam ka la leit sha ka Supreme Court-appointed Central Empowered Committee (CEC) ban wan jngoh bad ban wad bniah ïa ka jingjot ki lumsawdong ka sor Guwahati kiba long ka daw kiba wanrah ïa ka jingshlei um ha ka sor Guwahati. Ha ka khubor, u Myntri Rangbah ka Assam, u la ong ba u la kyrpad ïa ka CEC ban wan khnang khnang da kaba kynthoh jur ïa ka jingpynjot ïa ka mariang ha ki lum Meghalaya kiba markhap ka sor Guwahati kiba dei ka daw kaba kongsan jong ka jingshlei um ha ka sor Guwahati. Shuh shuh u la kynthoh bad kynnoh jur ruh ïa ka USTM ka Meghalaya.
Ngi iohi ruh ha kine ki arsnem ba la dep, ba tang shu shlei um ha sor Guwahati la don ka Press Conference bad jingkren paidbah da ki myntri ka sorkar Assam ba ka jingshlei um (waterlogging/flooding) ka sor Guwahati dei na ka daw ba ka um ka tuid na Meghalaya. Shi bynta, ka dei hi ruh ba ki um slap na ki lum Meghalaya kiba markhap ka sor Guwahai ki tuid sha them bad poi sha ka sor Guwahati, ym dei tang na ki lum Meghalaya, ki um slap ki tuid ruh na kito ki lum kiba don ha Assam sawdong ka sor Guwahati.
Kum ban shu kynmaw ïa ki snem ba la dep, ba la sdang iohi ïa ka jingshlei um ka sor Guwahati, tang ha ka poi jur bha u slap, dei naduh ki snem 1998-2000 ei ei, tangba kam da dei eh haduh ban da duh ka ïaid ka ïeng ki nongshong shnong. Kaba jur bha ka jingshlei um (waterlogging) ka dei naduh u snem 2002. Ha u snem 2002, ka jingshlei ka la tap bun ki bynta ka G S Road bad kiwei kiwei ki bynta ka sor. Hadien u snem 2002, ka jingshlei um ha ka sor ka la jia hajan man la u snem, tangba ka shong ha ka jingjur u slap. Bad ka jingshlei um kaba jur ha Jorabad ka sdang naduh u snem 2008, hadien kata jan man la u snem ka wan ka jingshlei um.
Ngi tip ba ka jylla Assam ka dei ka jylla kaba ïa tyngkhuh bad ka jingshlei um (flood) man ka snem. Don ka snem ba ka jur ka jingshlei um, don ruh ka snem kaba kham duna. Ki ong ba ka jingshlei um kaba jur ka jia nyngkong ha u snem 1954. Ka jingshlei um ka dei namar ba ka Assam ka dei ka rithor, bad ka wah Brahmaputra ka tuid napdeng. Ka sor Guwahati ka don ha khap ka wah Brahmaputra, ha ka liang ba shathie ka wah. Mynta ba la ïar ka sor, ka sor Guwahati ka la ïar ha baroh arliang ka wah Bramaputra.
Ha ki por ba kham mynshwa, shwa ba ka sor Guwahati kan ïar kumba ka long mynta, kum ha ki snem 1980-90, ha kylleng ki bynta ka Guwahati don bun ki wahduid, kyrhai ki pung bad ki bir (streams, ponds and wetlands). Ha ka por tlang kine ki wahduid, ki bir bad ki pung ki duna um bad katto katne na ki, ki rngat noh. Ha ka por lyiur, lada jur u slap katno katno ruh, kine ki wahduid, ki pung, ki bir ki long kum ki jingpynlang um bad ki bat ïa ka um (absorb). Ha kita ki por ym ju don eh ka jingshlei um haduh ban da poi u pud ban duh ka leit ka wan kumba ka long mynta.
Naduh ka snem 1998-2000 la paw ki dak ba ka sor Guwahati kan sa ïa kynduh ïa ka jingshlei um ha sor. Ki stad nongpeit ïa ki jingtei ïa ki sor (urban Planning and Development), ki ong ba dei na ka daw ka jingïar kynsan ka sor ban pdiang ïa ka jingwanshong shnong ki briew na kylleng. Ka daw ki ong “Rapid urbanization with increased housing and construction activities in the city leading to increase in number of buildings, streets and other impervious hard surfaces, the unplanned expansion of the city to accommodate increasing population has led to severe encroachment in the wetlands, low lying areas, hills and shrinkage of forest cover”.
Hadien ka Assam movement, kata hadien ka snem 1986, la ong la don ka jingjur ka jingwantuid ki nongshongshnong na kylleng sha ka sor Guwahati bad namar kata la don kam ban shna bad tei ïing kyrkieh. Ka tei ïing, tei sem ka la long pathar, khlem da plan bad khlem da don ka jingpynïaid ryntih bad ki nala (drainage system) ki bymbiang kum kiba ïadei ban shna ha ki sorbah. Kino kino ki jaka kiba lait, la tei ïing, ki pung, ki bir la pyndap khyndew ban ioh tei ïing. Ki lum kiba don hapoh ka sor Guwahati la tih bad la dap da ki jingtei suda bad ïa ki dieng ki khlaw la pynkhyllemlut. Dei na kine ki daw, tang shu slap ym don shuh ki jaka kiba bat ïa ka um slap (absorb), bad ki khyndew ki shyiap bamih na ki jingtih nongrim tih surok ki tuid ban pyndap ïa ki nala, ki nur ka sor. Suki suki tang shu slap jur, ka um ka sdangkiew sha ki surok bad sha ki jaka shongbriew.
Ter ter, hadien kata, katba nangïaid ki por shwa ban teiïing ne kino kino ki jingtei la don kam ban pyndap khyndew shwa. Kumjuh ruh ïa ki surok la hap ban kham pynkyntiew kham hajrong ban lait na ka jingshlei um. Haba la pynkyntiew ïa ki surok kham halor kumta ruh haba teiïing ne kino kino ki jingtei la donkam ban kyntiew ïa ki nongrim kham halor ka surok da kaba pyndap da ki khyndew ki shyiap. Ban shu pyninuksa; haba wan na Shillong sha Guwahati, phin iohi ïa kato ka ïing”Mane niam Baptist” kaba la rim bha, kaba don sha ka liang ka mon ha Christian Basti, G S Road. Kane ka ïing Mane ka don mynta hapoh ka Surok G S Road; 20 phew snem ei ei mynshwa kane ka ïing Mane ka don halor ka surok G S Road. Kane ka pynihaduh katno la pyndap khyndew ïa baroh kawei ka sor Guwahati ban kyntiew ïa ka sorhalor ban lait na ka jingshlei um ha ka por slap. Bun bynta na kito ki khyndew ki shyiap kiba pyndon kam ban pyndap ïa ki nongrim ki tuid sha ki nala ki nur ka sor haba slap bad namar kata ha baki um kim ioh lynti shuh ban tuid ki hap ban rung sha ki surok bad sha ki ïingbriew.
Ka thymmei tih khyndew, shyiap bad tih maw ban leit pyndap ïa ki nongrim ïing bad ïa kiwei kiwei ki jingtei ha sor Guwahati :
Kham bun eh ïa ki Khyndew ki shyiap bad ïa ki maw la tih bad shalan sha sor Guwahati na ki jaka kiba ha Meghalaya khappud Assam. Haba dang sdang, ha ka por bym pat biang ki surok shawei shawei, ka jingïatih khyndew-shyiap, ki dang dei ha ki rud surok Shillong – Guwahati. Ki sdang naduh Jorabad, ka liang Meghalaya, ynda la pynmadan ïa ki lum, mynta ha kito ki jaka la tei Petrol Pump bad Godown. Suki suki ka jingtih ka poi sha ki lum Khanapara haduh khapsor Guwahati sha ka liang Meghalaya. Ynda la kham bha ka surok sha ka liang Basistha kaba hap hapoh ka Guwahati Municipal, ka jingtih khyndew-shyiap ka la sdang sa ha ki thaiñ Maikhuli, Iongkhuli ter ter bad Umtyrnga, kine ki dei kiba hap hapoh Meghalaya.
Ha ka kot pathai khubor ka GPlus kaba ha ka 7th Jan 2017 hadien ka jing-leit jngoh jong ki sha Maikhuli kaba dei hapoh Meghalaya, da kaba leh mynleh kum ki nongthied khyndew ki ong kumne,” Come the annual rainy season and the city authorities seem to turn a harried lot claiming to be taking tough decisions against environmental crimes like encroachment, tree felling and smuggling, earth cutting and smuggling and other such issues because these are the obvious major reasons for urban floods”. Nangta u GPlus u ong,”Where does filling earth come to the city from for construction purposes? What is the situation of thehills around Guwahati, especially along the Assam-Meghalaya border?” “We could reach Maikhuli which falls under Meghalaya where all construction materialslike filling earth including red earth (RangaMati), stone chips (3/4 and ½ inch Gitti), fine earth (Jaammati) and stone dust could be purchased”. “Both the Patharkuchi and Maikhuli Hills have been razed severely”. “Illegal earth cutting rampant on city’s border areas likeIongkhuli,Lotakata, Patharkuchi, Umtrenga andMaikhuli Hills bordering Patharkuchiwitnesses rampant destruction of hills”. “Earthsuppliers say authorities and forest check gatesare “managed”. “The transportation of earth materials from borders into the city only happens at night”.
Kita ki dkhot ka GPlus kiba leit leh mynleh kum ki nongthied khyndew ban teiïing ha Lalganesh, Guwahati, haba ki ïa kynduh ïa uwei u na ki nongshallankhyndew, u la ong ïa ki “He saidthat in the evening all the matimaliks (nongkhaïikhyndew)gather at Basishtha Chariali and so, we could contact the person who can transport the earth to Lal Ganesh”.
Ki jingtih bad jingkhaïi khyndew be-aiñ na ki thaiñ Maikuli, Iongkhuli bad Umtyrnga kumba la kynthoh da u GPlus ka dei ki jingtih kiba kham hadien, kumba la ong haneng kane ka jingkhaïi ka la sdang shwa ha ki thaiñ Jorabad bad Khanapara.
Na katei ka khubor u GPlus, ngi iohi ba don ka jingkhaïi tuh ïa ki khyndew, ki shyiap bad ki maw na ki lum Meghalaya markhap ka sor Guwahati ki la ïaid la bun bunsnem bad ka sorkar Assam ka la don ka jingtipshai ïa kine baroh. U GPlus ha ka khubor, u ïa thuh haba la ïa kynduh ïa ki bor sorkar ka Assam ki ong ba ki la pyntip sha ki bor ka Jylla Meghalaya, hynrei ym don jingseisoh eiei.
Mynta la 5/6 snem ba la pynbha ïa ka surok 9th Mile (Killing-USTM) sha Pyngker, ka jingtih khyndew-shyiap-maw ka la nangjur harud kane ka surok. Harud kane ka surok shadien ka USTM la pynïeng sa ïa ki karkhana tylliat maw, tylliatshyiap (crusher) bad ki kor tih maw, tihkhyndew (JCB) bad kiwei kiwei. ïa kine ki mar baroh ki dei kiba shalan sha Guwahati. Ym tang ïa ka surok, hynrei ki lum, ki wah, ki jingrep ki la jot lut,lah syllen lut ki lum. Kane ka surok kaba la shna kyrpang ïa ki nongshongshnong ka la jot lut, i kumba la pynshna lem ka sorkar ïa kito ki nongkhaïi. Haba la syllen ki lum, tang shu slap, ka um ka tuid sha them bad ka rung sha sor Guwahati, namar ka khyndew haba la syllen kam lah kjap shuh ban bat ïa ka um slap.
ïa kine ki mar la shalan sha Guwahati tang mynmiet kumba ong u GPlus namar ka long ka kam be-aiñ, tangba lyngba ka jingtip lang kiba halor.
Shaphang ka jingtih be-aiñ ïa ki lum Meghalaya markhap ka sor Guwahati kiba long ka daw ïa ka jingshlei um ha Guwahati la pynmih ruh ha ka Khubor Telegraph kaba 14th July 2015 da u President ka Assam Real Estate and Infrastructure Developers Association (Areida), u Shri. P. K. Sharma. U Sharma, kat kum ka khubor u la pyntip sha u Chief Secretary, Assam bad u dang pynkhreh ban ujor sha ka National Green Tribunal bad sha u Chief Secretary, Meghalaya.
Kumba la ong haneng, ka sorkar Assam ka tip bha ïa ka jingshalan khyndew-shyiap-maw sha sor Guwahati na kilum Meghalaya kiba ha khappud ka sor Guwahati bad ka sorkar ka tip ruh bakhlem pyndap khyndew ïa ki nongrim ym lah teiïing ne surok. Baroh ki tip shai ruh ba da kane ka jingpyndap khyndew-shyiap ka nangpynjur ia ka jingshlei um.
Ka jingkynnoh ïa ka Meghalaya kam long kaba shongnia.
Ngi tip ba uno uno u mar khaïi, u ïaid ïew dei tang lada don ba pyndonkam bad lada don ba dawa lane ba “demand”. ïa ka khyndew pyndap nongrim, ki shyiap bad ïa ki maw, ka don ka jingdawa (“demand”) kaba jur ha sor Guwahati, namar khlem kynton ne kyntiew ïa ka nongrim ïinghalor ym long teiïing bashlei um ha ka por lyiur. Haba don ba dawa lane “demand” bad ka dor kaba lah, u nongdie haba u don ka mar u die beit.
Phin iohi da ki phew ki dumper ki leit sha sor Guwahati haka por mynmiet na ki thaiñka Meghalaya markhap ka sor Guwahati. Lada ka sorkar Assam ka shim khia ban pynsangeh ïa kane ka apot kaba ka la shem jynjar, ka lah ban leh kumta da kaba suk eh.Kata da kaba pynsangeh dawa lane “demand” lane da kaba”Ban”syndon ïa kine ki mar khyndew/shyiap/maw na khappud Meghalaya. Tang shu khang syndon ïa ka jingshallan ïa kine ki mar, ka jingtihkhyndew/shyiap/maw ruh kan sangehnoh bad ki lum ba la syllen kin sa sdang mihñiut/phlang mih khlaw bad satang 2-3 snem hadien kin salah ban kjap ïa ki um slap; bad da kane ka rukom ka jingtuid um sha sor Guwahati ruh kan jahnoh.
Ka jingkynnoh ka sorkar Assam ïa ka Meghalaya, ka long tang ka jingad-nud ïa la ka jingleh khlem pyrkhat da lade. Ka sorkar Assam ka la kynnoh bishni ruh ïa ka USTM khlem da peit ïa ka jingshisha; haba ka USTM la plie ha u snem 2011, katba ka jingshlei um kaba jur ka la sdang naduh ki snem 2000 shaneng.
Haba kata ka Supreme Court-appointed Central Empowered Committee (CEC)kan wan jngoh, ban wan wad bniah ïa ka jingjot ka mariang ha ki lum Meghalaya kibamarkhap bad ka sor Guwahati kiba dei kidaw ka jingshlei um ka sor Guwahati, kumno pat ka sorkar Meghalaya ka pynkhreh. Lah ban don bun kiei kiei ki ban mih hadien ka jingwan ka CEC. Ka Assam ka la iohi lypa, namar, kumba ka long hi mynta, sa tang 15-20 snem ka shong ka sah ki nongshongshnong ka sor Guwahati kan ym long shuh kaba suk ha ka por lyiur. Ngim lah ban tip kaei ka jingthmu ka sorkar Assam. Hynrei, lada ka sorkar Meghalaya kam shim khia ïa kane (namar ka Assam kaba kham leh donbor) ka lahban poi sha kaba eh.